Το Σιβρισάρι και η γύρω περιοχή σε χάρτη της Χαρτογραφικής Υπηρεσίας Στρατού (Συλλογή Πέτρου Μεχτίδη)
Το Σιβρισάρι βρίσκεται στην ανατολική Ερυθραία, στην νότια ακτή της, στο μέσο περίπου της απόστασης από τα Βουρλά (15 χλμ. βόρεια) και της Υψηλής (12,5 χλμ. νότια).
Ο χάρτης της Χαρτογραφικής Υπηρεσίας Στρατού της περιοχής Σμύρνης- Ερυθραίας (δεν σώζεται ο τίτλος, αλλά αναφέρεται ως Σμύρνη ) της συλλογής μου (επίσης και στη συλλογή του Ε.Λ.Ι.Α.) ανήκει σε μία μεγάλη συλλογή χαρτών της Χ.Υ.Σ. (η πρώτη μορφή της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού) που δημιουργήθηκαν την περίοδο 1919-1922
Ο χάρτης της Σμύρνης- Ερυθραίας κλίμακας 1: 250.000 βόρεια ενωνόταν με το χάρτη Κυδωνίαι, ανατολικά με το χάρτη Φιλαδέλφεια και νότια με το χάρτη Αλικαρνασσός. Συνολικά έχω στη συλλογή μου 20 χάρτες της Χ.Υ.Σ. σε διάφορες κλίμακες (1:250.000 , 1: 200.000, 1:100.000 ) και ποιότητες (τυπωμένοι σε χαρτί ή επικολλημένοι σε ύφασμα).
Αντίγραφο του χάρτη συμμετείχε στην έκθεση της Ένωσης Σμυρναίων «Η Σμύρνη των Ελλήνων» (Αθήνα, Μεσολλόγγι, κ.λπ.).
Θέλοντας να εξερευνήσω την περιοχή της Μικρασιατικής Ερυθραίας με βάση αυτό το χάρτη ξεκίνησα από την περιοχή του Σιβρισαρίου. Με κέντρο το Σιβρί Χισάρ ξεκινούσαν ακτινωτά έξι δρόμοι:
Προς δυτικά- προς το Σιγατζίκ/ Sigacik, βόρεια- προς το Χερεκί/ Hereke (Duzce koyu), βορειοδυτικά- προς το Τσιφλίκ (αρχ. Γερχαΐδαι- Γεραΐστικος Λιμήν), ανατολικά- προς το Γκουρντεντζέ/ Godence (ενωνόταν με δρόμο- προς τα δυτικά με το Ολαμίς/ Ulamis) και το Μοναστήρι, νότια προς Αριστερά:την Υψηλή (Hypsili- Kiepert, 10), όπου ο λόφος Σιβρίτεπέ.
Άλλα χωριά που σημειώνονται στο χάρτη ήταν το Τεπετζίκ/ Tepecik (Ν.), το Μπεϊλάρ Καγιουστάκ/ Beyler (Αν.), το Καβακλί Ντερέ 1 (Kavakly Dere- Kiepert, 10, Kavakdere σήμερα (Ν., με χείμαρρο που περνούσε μέσα από αυτό), το Παγιαμλί (Payamly- Kiepert, 10/ Payamli σήμερα) και το Ορτεμές (Ortemes- Kiepert, 10 Urkmez, σήμερα(ν.).
Ξεκινώντας από τον Σιγατζίκ και με κατεύθυνση νότια και νοτιοανατολικά ακολουθούμε τις ακτές: Τσελίν Μπουρούν (Tchelin Burun στο χάρτη 10 του Kiepert, Chelik burun σήμερα ), Χαδζί Φούτι (Χατζηφώτη), Ασπρονήσι, όρμος Μαλκάτζας, Ακρ. Μαλκάτζα/ Malkaya, Παλαμούτι (Palama- Kiepert, 10), Μυών Νήσος (Οβριόκαστρο), ακρ. Υψηλή, νησίδα Ασπίς- Ακρόνησος- Υψηλή (Makria akra, Polemonisi- Makra- Kiepert, 10), Κερθέμι, Λίτζα Σου, Ξόνγκι (νότια της αρχ. Λεβέδου).
Στο χάρτη αναφέρονται τέλος τρεις θέρμες: νότια του Σιβρί Χισάρ, δύο στις όχθες του Λίτζα Σου και στο Οβριδόκαστρο. Ταυτίζονται με τα ιαματικά λουτρά στην Καρακότσα 2, τόπο παραθερισμού των κατοίκων. Αναφέρονται ήδη από τον 18 ο αιώνα ότι βρίσκονταν στην κοίτη του «Elijah» (Chandler, Travels, σελ. 116) ενώ το 1835 δημοσιεύθηκε άρθρο του Άγγλου ιερέα της Σμύρνης Arundell και αναλυτική περιγραφή της περιήγησης του.
Σε χάρτη της ίδιας περιόδου σημειώνεται γέφυρα στο «Elijah» (μεταξύ Υψηλής και Λεβέδου, Arrowsmith, 1819). Ενδιαφέρον είναι τέλος το λάθος των χαρτογράφων της Χαρτογραφικής Υπηρεσίας Στρατού να μην σημειώσουν στο χάρτη την Τέω, νότια του Σιγατζίκ. Στη συνέχεια συγκρίνω το χάρτη της Χ.Υ.Σ. με αντίστοιχους του Philippson, Kiepert και παραθέτω τα τοπωνύμια, όπως τα ήξεραν οι Έλληνες κάτοικοι της περιοχής και όπως είναι γνωστά σήμερα.
Στις υποσημειώσεις αναφέρω τα χωριά όπου σώζονταν σπόλια (λιθολογημένα μάρμαρα και επιγραφές) από την αρχαία Τέω και Λέβεδο, αλλά και άλλες γνωστές ονομασίες και γραφές.
Πέτρος Στ. Μεχτίδης Αρχαιολόγος, συντηρητής έργων τέχνης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού
Βιβλιογραφία:
Θ. Κοντάρας, Μ. Κορομηλά «Ερυθραία, ένας ευλογημένος μικρόκοσμος στην καρδιά της Ιωνίας» (εκδ. Πανόραμα, Αθήνα 1997)
Γ. Κουβάς «Το χωριό μας το Σιβρισάρι», 1989, 2000 (Εντός)
Nilgun Nurhan Kara Salnamelere gore Seferihisar Perspectives on Ottoman Studies: Papers from Th 18th Symposium, Comité international d études pré-ottomanes et ottomanes. Symposium, Ekrem au evi, Nenad Moa anin
Φωτο Κεντρική Χάρτης της Σμύρνης – Ερυθραίας (συλλογή Πέτρου Μεχτίδη). Γραμμοσκιασμένο το τμήμα του χάρτη όπου αναφέρεται το άρθρο. Πάνω: Η περιοχή του Σιβρισαρίου. (Λεπτομέρεια από το χάρτη της Χαρτογραφικής Υπηρεσίας Στρατού).
Πηγή: Μικρασιατική Ηχώ ΑΦ425/2015
