Λόγω της Τουρκικής επιθετικότητας στο Αιγαίο και ιδιαίτερα στην περιοχή του Καστελλορίζου, δημοσιεύουμε απόσπασμα απο το βιβλίο ‘’ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΛΥΚΙΑ’’ του Σάββα Πασχαλίδη (1888 – 1963 Διδάσκαλος εκ Λεβησίου-Μάκρης Διευθυντής Αστικής Σχολής Χίου).Το χειρόγραφο βρέθηκε στο αρχείο του εγγονού του ιατρού Κυριάκου Ανδρ. Σαράφη και η έκδοση έγινε απο την Εταιρεία Ιστορικών Ερευνών ΛΥΚΙΑ για το 1ο Αντάμωμα Απανταχού Μακρηνών Λιβισιανών τον Ιούνιο του 2018. Σας το στέλνω με την άδεια του Κου Κυριάκου Σαράφη και ο νοών νοείτω.
Ἡ ἱστορία τῆς λαμπρᾶς αὐτής γωνίας τῆς ἑλληνικῆς πατρίδος …τῶν δύο κυριοτέρων πόλεων τῆς Λυκίας, Λεβησίου καί Καστελλορίζου, αἱ μόναι πόλεις ἀπό τάς 75 τῆς Λυκίας που ἐπέζησαν ἀπό τῶν αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τῶν ἡμερῶν μας μεθ ὅλους τούς κλυδωνισμούς καί καταστροφάς, ἅς ὑπέστη ἡ Λυκία ἀνά τούς αἰῶνας
Μέσα εἰς τά χρόνια τοῦ χαροπαλαίοντος Γένους σιγᾶ ἡ ἱστορία τῆς Λυκίας καί σκότος χειμερίου νυκτός καλύπτει τά κατ’ αὐτήν. ῾Ο φωτοδότης τῆς ᾿Ελευθερίας ἥλιος ἔδυσεν εἰς τήν χώραν τοῦ θεοῦ τοῦ φωτός ᾿Απόλλωνος καί οἱ τελευταῖες του ἀντιφεγγιές ἐφώτιζαν τά βουνά τοῦ Λεβησίου καί τά βράχια τοῦ Καστελλορίζου. ᾿Εδείκνυον τά καταφύγια, πού θά προσέφευγαν πρός σωτηρίαν οἱ περισωθέντες ἐκ τῶν σφαγῶν καί ἐξωμόσεων ὁλίγοι Λύκιοι Χριστιανοί. ᾿Εκεῖ θά ἐκλείετο ὡς ἐν σωστικῆ κιβωτῶ ἡ ἄλλοτε σφύζουσα λυκιακή ζωή, ἵνα ἐν καιρῶ ἀναθάλη καί δημιουργήση.
᾿Εκεῖ ἐτέθησαν τά τελευταῖα κύτταρα Λυκιακοῦ ὀργανισμοῦ, διά νά κρατηθοῦν εἰς τήν ζωήν καί δημιουργήσουν νέον ἑλληνικόν κόσμον, νέας ἐθνικάς δυνάμεις. Ὅσοι τῶν Λυκίων ἐξώμοσαν, κατώκησαν τήν ὕπαιθρον εἰς ὑπερδιακοσίους ἀγροτικούς συνοικισμούς, ἀριθμοῦντας ἀπό διακοσίους ἔως πεντακοσίους κατοίκους ἕκαστος καί ἀποζῶντας ἀπό τήν γεωργίαν καί κτηνοτροφίαν. Ὅσοι παρέμειναν Χριστιανοί, κατέφυγαν οἱ μέν ἐπαγγελματίαι τεχνίται εἰς Λεβήσιον, οἱ δέ ναυτικοί εἰς Καστελόρριζον.
Οἱ Λεβησιανοί εἰργάζοντο εἰς τά Τουρκοχώρια τῆς ὑπαίθρου παπουτσῆδες κυρίως, κτίσται, γανωταί καί μικροπωληταί κατά τό πρωτόγονον σύστημα τοῦ ἀνταλλακτικοῦ ἐμπορίου, ράπται καί μυλωθροί. Καί οἱ Καστελλορίζιοι ὑπηρέτουν ὡς ναῦται εἰς τόν Τουρκικόν καί ᾿Ενετικόν στόλον καί ὑπό τούς κουρσάρους ᾿Αλγερίου, ὅτε εἶχον τό νησί των ὥς ὀρμητήριον. Μετά μέ Ρωσσικήν ὑποστήριξιν ἥρχισαν ν’αποκτοῦν ἰδικά των πλοῖα καί νά πλουτίζουν οἱ Καστελλορίζιοι.
῾Ο πληθυσμός Λεβησίου καί Καστελλορίζου, μή ὑπερβαίνων τάς δέκα χιλιάδας πρό τοῦ ΙΗ΄αἰῶνος, ἐμειώνετο ἀπό τάς διώξεις τῶν κυριάρχων Τούρκων, ἀπό τάς δηώσεις τῶν πειρατῶν, ἀπό τάς ἐπιδημίας, ἀλλ’ ἀνενεώνετο καί πάλι ἀπό τούς ἐπήλυδας Κυπρίους, Πελοποννησίους καί Νησιώτας, εὑρίσκοντας ἄσυλον εἰς τά μοναδικά αὐτά κρησφύγετα. ῾Η κοινή αὐτή τύχη καί τά κοινά δεινοπαθήματα ἐτόνωνον τήν ἐθνικήν τῶν Πανελλήνων συνείδησιν καί ἀλληλεγγύην καί ἐσφυρηλάτουν αὐτήν εἰς τόν ἄκμονα τῶν κοινῶν παθῶν καί δοκιμασιῶν με τήν ζωογόνον ἐλπίδα τῆς ἀνατολῆς καλυτέρων ἡμερῶν.
Ἦλθαν τά χρόνια τῆς ῾Ελληνικῆς ῾Επαναστάσεως. Τότε οἱ μέν Λεβησιανοί ἐξετοπίσθησαν ὑπό τῶν Τούρκων εἰς τά Τουρκοχώρια τῆς ἐνδοχώρας, ὅπου παρέμειναν πέραν τοῦ 1830 καί ἐδοκίμασαν τάς συνήθεις ἀτιμώσεις, ταπεινώσεις καί ἐξωμόσεις. Ἦσαν αἱ τελευταῖαι φλόγες τοῦ παμφάγου πυρός εἰς τόν βωμόν τοῦ ᾿Ασιάτου Μολώχ, πού ἠρέσκετο εἰς ἀνθρώπινα θύματα καί ἐτρέφετο μέ Χριστιανικόν αἶμα.
Οἱ δέ Καστελλορίζοι ἐγκατέλειψαν τό νησί των καί κατέφυγαν εἰς Ν. Σποράδας, βοηθήσαντες τόν ναυτικόν ἀγῶνα τῆς ἐπαναστατημένης ῾Ελλάδος. Μετά τήν ἀπελευθέρωσιν τῆς μικρᾶς ῾Ελληνικῆς γωνίας ἡ τύχη τῶν Χριστιανῶν τῆς Τουρκίας ἐβελτιώθη, διότι ἤρχισε νά ἐννοεῖ αὔτη ὅτι μόνον μέ τήν καλήν διοίκησιν θά συνεκράτει τούς Χριστιανούς ὑπό τό κράτος της. Τότε καί οἱ Λεβησιανοί καί οἱ Καστελλορίζιοι ἤρχισαν νά ἐπιδίδωνται ἀνενόχλητοι εἰς τά ἔργα τῆς εἰρήνης, νά κερδίζουν πολλά καί νά αὐξάνουν εἰς πληθυσμόν.
῾Ο πληθωρισμός καί ἡ ζήτησις διεξόδου τοῦ πλεονάζοντος πληθυσμοῦ τῶν δύο πόλεων τούς ἡνάγκασαν νά ἱδρύσουν ἀποικίας παρά τά ἐρείπια τῶν ἀρχαίων Λυκιακών πόλεων. Αὖται ἀπό συνοικισμοί ηὐξήθησαν εἰς κώμας καί διά τοῦ χρόνου ἐγένοντο κωμοπόλεις καί ὡς παράλιοι ἦσαν τά ἐπίνεια τῶν Τουρκοχωρίων τῆς ὑπαίθρου, τά κινητήρια νεῦρα τῆς οἰκονομικῆς ζωῆς καί τά μορφωτικά κέντρα, ἐξακοντίζοντα τόν πολιτισμόν εἰς τήν ᾿Ενδοχώραν. Οὕτω Μητροπόλεις ἀνεδείχθησαν τό Λεβήσιον, προοδεύσαν πολύ εἰς τάς τέχνας καί τά γράμματα καί τὸ Καστελλόριζον, εὐδοκιμήσαν εἰς τήν ναυτιλίαν.
᾿Από τὸ Λεβήσιον καί Καστελλόριζον κατά τόν μῦθον τοῦ Δευκαλίωνος καί Πύρρας ἐξεπήδησαν οἱ οἰκισταί τῶν πολιχνῶν τῶν παραλίων τῆς Λυκίας, ὅπου ἐνεφύσησαν πνοήν καὶ ἤρχισαν οἱ παλμοί νέας ζωής καί προόδου, ἡ ὁποία θά ἐξικνεῖτο εἰς τήν ἀρχαίαν, ἀν δέν ἀνεκόπτετο ἀπό τήν προσφυγίαν τοῦ 1922…..
Με εκτίμηση , Τάσος Κακλαμάνης Εταιρεία Ιστορικών Ερευνών ‘ΛΥΚΙΑ’
