Του Βλάση Αγτζίδη

Την Κυριακή 26 Ιουνίου 2011 δημοσιεύτηκε στην εφημ. “Η Καθημερινή” το παρακάτω άρθρο

με τίτλο “Λογαριασμοί χωρίς τον ξενοδόχο” για την επιχειρούμενη εκποίηση των υπολοίπων της προσφυγικής περιουσίας που είναι γνωστή ως “Ανταλλάξιμη Περιουσία”.

Oι πρόσφατες εξελίξεις που συνδέονται με την ουσιαστική οικονομική κατάρρευση του ελληνικού κράτους και την επιτακτική ανάγκη εξεύρεσης πόρων για να καλυφθούν οι δυσβάστακτες δανειακές υποχρεώσεις, έφερε στο προσκήνιο τη συζήτηση για τη δημόσια περιουσία και την αξιοποίησή της, είτε με εκποίηση είτε με διάφορους άλλους τρόπους.  Έχουν καταγραφεί περίπου 72.000 δημόσια ακίνητα, ενώ σε 41.000 υπολογίζονται τα «ανταλλάξιμα κτήματα».

Όμως δεν αναφέρθηκε στη συζήτηση ένα στοιχείο, που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τα όρια αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας και ειδικά όσων ανήκουν στη κατηγορία «ανταλλαξίμων κτημάτων». Ειδικά στις Νέες Χώρες (Μακεδονία, Θράκη, Ήπειρος), στην Κρήτη και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου το μεγαλύτερο μέρος της δημόσιας περιουσίας ανήκει στην κατηγορία αυτή. Το συγκεκριμένο ζήτημα σχετίζεται απολύτως με την ιδιομορφία, αν όχι μοναδικότητα,  της νεοελληνικής κοινωνικής συγκρότησης μετά την μεγάλη Καταστροφή του 1922 και την έλευση εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων στα εναπομείναντα ελληνικά εδάφη.

Το ιστορικό

Ανταλλάξιμη Περιουσία ονομάσθηκε η περιουσία των μουσουλμάνων που εκδιώχτηκαν από την Ελλάδα με τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923 και αντιστοιχούσε μόλις στο ένα δέκατο των περιουσιών που εγκατέλειψαν υποχρεωτικά οι Έλληνες στη Μικρά Ασία, τον Πόντο, την Ανατολική Θράκη και την Καππαδοκία. Στη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης αποφασίστηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ των δύο χωρών, εξαιρώντας την ελληνική μειονότητα της Κωσταντινούπολης, Ίμβρου και Τενέδου και τη μουσουλμανική της Δυτικής Θράκης. Στο άρθρο 14 της Συνθήκης της Λωζάννης -μιας από τις ισχυρότερες διεθνείς συνθήκες,-  δηλωνόταν ξεκάθαρα ο στόχος: πλήρης αποκατάσταση όλων των προσφύγων και πλήρη αποζημίωση για τις περιουσίες που εγκαταλείφθηκαν.

          Με την ελληνοτουρκική συμφωνία της Άγκυρας 10 Ιουνίου 1930, η ελληνική πλευρά σε συμφωνία με την τουρκική μετέτρεψε εαυτόν σε κυρίαρχο επί των ιδιοκτησιών και συναίνεσε στην εξίσωση των περιουσιών των δύο ανταλλαχθέντων πληθυσμών. Αυτό που προκάλεσε θυελλώδεις αντιδράσεις των προσφυγικών πληθυσμών στην Ελλάδα και διέρρηξε ανεπανόρθωτα τις σχέσεις τους με το βενιζελισμό.

Η ακίνητη περιουσία των 350.000 ανταλλάξιμων μουσουλμάνων εξισώθηκε και αντιστοιχίσθηκε με την ακίνητη περιουσία των αποδεδειγμένα περισσότερων από 2 εκατομμυρίων Ελλήνων που κατοικούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία πριν την έναρξη (1914) των μεγάλων διωγμών και της Γενοκτονίας. Στην απογραφή των προσφύγων που διενήργησε η Γενική Στατιστική Yπηρεσία της Eλλάδος καταγράφηκαν 1.221.849 πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη.

Η διαχείριση

Σε τιμές του 1924 υπολογίστηκε ότι η ελληνική περιουσία που εγκαταλείφθηκε ανερχόταν σε 100 δις δραχμές, ενώ η αντίστοιχη μουσουλμανική –που συγκρότησε και την κατηγορία της «Ανταλλάξιμης Περιουσίας»- σε 12,5 δις δραχμές.

Η διαχείριση της Ανταλλάξιμης Περιουσίας ανατέθηκε αρχικά στην Εθνική Τράπεζα Ελλάδος (ΕΤΕ). Από το 1939 το έργο ανατέθηκε στην «Υπηρεσία Διαχειρίσεως Ανταλλάξιμων Μουσουλμανικών Κτημάτων» (ΥΔΑΜΚ), η οποία υπάχθηκε στη Γενική Διεύθυνση Δημόσιου Λογιστικού του υπουργείου Οικονομικών. Στη συνέχεια, η διαχείριση της Ανταλλάξιμης Περιουσίας θα ανατεθεί με νόμο του 1957 στο ΝΠΔΔ με τον τίτλο «Ταμείο Ανταλλαξίμου Περιουσίας Αστών Προσφύγων» (ΤΑΠΑΠ). Στη συνέχεια –μετά τη κατάργηση του ΤΑΠΑΠ απ’ τη κυβέρνηση Σημίτη- στην Κτηματική Εταιρεία Δημοσίου (ΚΕΔ). Αρμόδιο πλέον από πλευράς υπουργείου Οικονομικών έγινε το Τμήμα Ανταλλαξίμων Κτημάτων της Διεύθυνσης Δημόσιας Περιουσίας.

Τη στιγμή της διάλυσης του ΤΑΠΑΠ (Νοέμβριος 1998) στον ειδικό του λογαριασμό υπήρχαν 7,5 δις δραχμές. Έκτοτε τα έσοδα από τη εκποίηση της Ανταλλάξιμης περιουσίας εισπράττονται υπέρ του δημοσίου στον κωδικό αριθμό εσόδων 3827. Παρόλες όμως τις αυθαίρετες πράξεις παραχώρησης Ανταλλάξιμης Περιουσίας ή εκποίησης με εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους σε καταπατητές, το υπουργείο Οικονομικών τυπικά διακήρυττε την συμμόρφωσή του προς τους διεθνείς κανόνες που επέβαλλαν στην Ελλάδα την αποκλειστική χρήση για την προσφυγική αποκατάσταση. Έτσι, σε απόφαση του υπουργείου Οικονομικών του 1997, αναγράφεται: «Σε  ότι αφορά την Ανταλλάξιμη Περιουσία, σας υπενθυμίζουμε ότι ο μοναδικός σκοπός της είναι να ρευστοποιηθεί και από το προϊόν να αποκατασταθούν οι αναποκατάστατοι αστοί πρόσφυγες, όπως προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία μερί Ανταλλάξιμης Περιουσίας και τις διεθνείς συνθήκες Λωζάννης και Άγκυρας».     

Τι μέλλει γενέσθαι

Η χρήση των εσόδων από την Ανταλλάξιμη Περιουσία δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να διασπαθιστεί και να διοχετευτεί από το ελληνικό δημόσιο προς αλλότριους σκοπούς, απ’ αυτούς που ορίζονται τόσο στη Συνθήκη της Λωζάννης όσο και αυτή της Άγκυρας. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί πλέον ριζικά το ζήτημα με τη δημιουργία συγκεκριμένου φορέα διαχείρισης στον οποίο θα συμμετέχουν συμβουλευτικά και οι προσφυγικές οργανώσεις. Θα πρέπει επίσης να εκπονηθεί μια αναλογιστική μελέτη, ώστε να αποκτηθεί πλήρης εικόνα για την παρούσα κατάσταση αλλά και για τον τρόπο διαχείρισης και να συνταχθεί άμεσα ένας νέος νόμος, με τον οποίο θα επιλύονται οι αδικίες του παρελθόντος και θα αποκαθίστανται οι αναποκατάστατοι πρόσφυγες.

http://kars1918.wordpress.com/