Το Βυζαντινό Ανεμούριο – η νοτιότερη πόλη της Μικράς Ασίας
του Κωνσταντίνου Ν. Θώδη, συγγραφέα – εκπαιδευτικού
Η νοτιότερη πόλη της Μικράς Ασίας, υπήρξε στο σημερινό Αναμούρ της νοτιοδυτικής Τουρκίας. Πολλές διηγήσεις για τους πύργους και το φρούριο Μαμούρ αναφέρονται σε αυτή την πόλη. Το σημαντικότερο μνημείο και αξιοθέατο αυτής της πόλης είναι αναμφισβήτητα το Βυζαντινό Ανεμούριο, από το οποίο πήρε το όνομά του το Αναμούρ. Η λέξη προέρχεται από τη φράση «ούριος άνεμος» που σημαίνει : ευνοϊκός, πρίμος άνεμος για τα καράβια. Στα βόρεια της πόλης ορθώνεται η οροσειρά του Ταύρου της Κιλικίας.
Σύμφωνα με το μύθο, η πόλη ιδρύθηκε από τους Φοίνικες και μετέπειτα κατακτήθηκε από τους Χετταίους. Η πρώτη αυθεντική αναφορά σχετίζεται με τον 9ο αι. π.Χ. όταν η πόλη βρέθηκε κάτω από την κυριαρχία των Ασσυρίων. Αργότερα κατακτήθηκε από τους Πέρσες, τους οποίους κατέκτησε ο Μέγας Αλέξανδρος. Μετά τη διοίκηση των Σελευκιδών, πέρασε στην εξουσία της Κομαγγένης. Τον 1ο αι. π.Χ. το Ανεμούριο βρέθηκε κάτω από την εξουσία των Ρωμαίων και τότε καθιερώθηκε γι αυτό μια περίοδος ευημερίας και πλούτου. Η πόλη έφθασε στο απόγειο της δόξας της, τον 3ο αι. μ.Χ. όταν εκεί ζούσαν περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι. Τον σχετικά μεγάλο πληθυσμό της πόλης δείχνει και το μέγεθος της τεράστιας Νεκρόπολης – η μεγαλύτερη στη Μικρά Ασία. Εκεί διατηρήθηκαν ως τις ημέρες μας 350 – 400 τάφοι. Η παρακμή της πόλης άρχισε κατά τη Βυζαντινή περίοδο λόγω των καταστροφικών επιθέσεων των Αράβων. Το 12ο αι. μ.Χ. οι Σελτζούκοι Τούρκοι την καταλαμβάνουν. Τον 13ο αι. διοικήθηκε από τους βασιλείς της Μικρής Αρμενίας. Το κάστρο χτίστηκε το 1198 από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Λέοντα Β΄. Συνεχώς η πόλη βρισκόταν κάτω από τις επιθέσεις του σουλτανάτου του Ικονίου. Κατακτήθηκε από το σουλτάνο Κεϊκουμπάντ το 1220 και από τον 13ο – 15ο αι. ανήκε στους Καραμάν-Γκιουλαράμ. Το 15ο αι. το Ανεμούριο περιήλθε στους Οθωμανούς Τούρκους.
Το αρχαίο Ανεμούριο βρίσκεται περίπου 7 χλμ. από τη σύγχρονη πόλη Αναμούρ. Τα μέσα μαζικής μεταφοράς δεν είναι εκεί συχνά διαθέσιμα. Γι αυτό μπορεί κανείς να επισκεφθεί τον αρχαιολογικό χώρο με ταξί ή να απολαύσει τη διαδρομή με έναν περίπατο, φυσικά όταν ο καιρός το επιτρέπει. Αν πάρετε το λεωφορείο από την Αλάνια, πρέπει να ζητήσετε από τον οδηγό να σας αφήσει στη στροφή που αρχίζει ο ορεινός όγκος, πριν την πόλη Αναμούρ. Στο νότιο άκρο του βουνού και βαδίζοντας με τα πόδια κατά μήκος της θάλασσας θα συναντήσετε το αρχαίο Ανεμούριο. Λέγεται, ότι από το Ανεμούριο με καλό καιρό μπορεί να διακρίνει κανείς τις βόρειες ακτές της Κύπρου. Σχεδόν όλοι οι τάφοι εδώ χρονολογούνται στον 3ο – 4ο αι. μ.Χ. Υπάρχουν μαυσωλεία ενός και δύο ορόφων, ατομικά ή ομαδικά σε έναν ιδιότυπο «συνοικισμό» με ένα κοινό τείχος. Στο εσωτερικό κάποιων από αυτούς διασώζονται τοιχογραφίες, αλλά δυστυχώς ή ευτυχώς όλα είναι κλειστά. Ωστόσο, μέσα από μια μικρή πόρτα, που επιτρέπεται, μπορείτε να δείτε κάποια από αυτά στο εσωτερικό τους.Τα ερείπια μιας πρώιμης βυζαντινής εκκλησίας βρίσκονται δίπλα στο νεκροταφείο του Ανεμούριου. Καθώς προχωρούμε προς τα νότια της πόλης συναντούμε τα κτίριά της άμεσα. Εδώ, διασώζονται ερείπια κάποιων θερμών – δημόσιων λουτρών – του θεάτρου και του ωδείου. Οι θέρμες συντηρούνται σε πολύ καλό βαθμό και αποτελούνται από μεγάλες πισίνες με ψηφιδωτά δάπεδα. Τα ψηφιδωτά στο δάπεδο διατηρήθηκαν και στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι καλυμμένα με άμμο και χαλίκια. Αν «ξύσει» κανείς το έδαφος θα αντικρύσει έκπληκτος πολλές ενδιαφέρουσες και θαυμάσιες εικόνες. Οι Τούρκοι κάλυψαν επίτηδες τα περισσότερα από αυτά με άμμο και χαλίκια προκειμένου να αποφευχθεί η καταστροφή τους. Μερικά από αυτά τα ψηφιδωτά αποκαλύπτονται ειδικά για τους τουρίστες. Στο ωδείο τελούνταν οι μουσικοί αγώνες και το μέγεθός του ήταν μικρότερο από το θέατρο. Το θέατρο του Ανεμούριου δεν διατηρήθηκε σε άριστη κατάσταση, όπως το ωδείο, επειδή τα πέτρινά του καθίσματα ως σήμερα τα κάλυπτε το χώμα. Οι θέρμες βρίσκονται πίσω από το αμυντικό τείχος της πόλης και κάποιες από αυτές δεν είναι ορατές γιατί ένα μέρος των τειχών έχει καταρεύσει. Η σχέση των κατοίκων του Ανεμούριου με την άμυνα της πόλης ήταν παράξενες και ιδιότυπες. Εδώ βρίσκονται τα ερείπια του οχυρού τείχους που έφτανε ως την κορυφή του βουνού. Δεξιά και 2 μόλις μέτρα από το τείχος αρχίζει να απλώνεται η νεκρόπολη. Οι κρύπτες βρίσκονται πολύ κοντά στο τείχος. Η οχύρωση πολύ ισχυρή. Για παράδειγμα, εντύπωση προκαλεί το κυκλώπειο τείχος του θεάτρου. Προφανώς, οι κάτοικοι του Ανεμούριου προσέφεραν πολλά χρήματα για την άμυνα της πόλης. Γι αυτό, τον 7ο αι. μ.Χ. αναφέρεται ο τελευταίος οικισμός του Βυζαντινού Ανεμούριου, που εξαφανίστηκε από τις επιθέσεις των Αράβων. Στα ερείπια του Ανεμούριου βρίσκονται 4 εκκλησίες. Όλες βρίσκονται πίσω από τη γραμμή του αμυντικού τείχους, δηλαδή μέσα στην πόλη και μια από αυτές δεν έχει αποκαλυφθεί ακόμη από τους αρχαιολόγους. Όπως, επίσης, δεν έχουν βρεθεί και οι ιδιωτικές κατοικίες. Είναι πιθανόν αυτές να ήταν κατασκευασμένες από λιγότερο ανθεκτικά υλικά, αν και διαφαίνεται ότι υπάρχει σε πληθώρα κτισμάτων στην αρχαία πόλη δομικό υλικό από πλακοστρώσεις με χαλίκι και μπετόν. Οι ανασκαφές έχουν δείξει ότι το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων έχασε τη ζωή του πριν από τις επιθέσεις των Αράβων. Το Ανεμούριο έπληξε ισχυρός σεισμός τον 6ο αι. μ.Χ. Το έναυσμα ήταν μια ισχυρή κατολίσθηση που καταπλάκωσε καταστρέφοντας πολλά από τα κτίρια εντός των τειχών. Ενώ, ότι βρισκόταν εκτός των τειχών : H Νεκρόπολη, κάποιες εκκλησίες και λουτρά διασώθηκαν. Έτσι, μέχρι σήμερα κάποιες θέρμες διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση και αποτελούν τα καλύτερα διατηρημένα κτίσματα της βυζαντινής πόλης.
«…Το μεγαλύτερο οικοδόμημα, οι κεντρικές θέρμες, χρονολογείται στο α΄ μισό του 3ου αι. μ.Χ. Βρίσκεται στα Β.Α. του ωδείου και υδρευόταν κατά πάσα πιθανότητα από το δυτικό υδραγωγείο. Το συγκρότημα καταλάμβανε έκταση ενός οικοδομικού τετραγώνου συνολικού μήκους 100μ. με κατεύθυνση Α-Δ. Οι κύριες αίθουσες – χώρος θερμού, χλιαρού και ψυχρού λουτρού – συγκεντρώνονταν στο δυτικό ήμισυ του οικοδομήματος. Το ανατολικό τμήμα καταλάμβανε η Παλαίστρα, που ήταν ο μεγαλύτερος χώρος των θερμών – 36,50 х 25,30 μ. …»*…
* http://asiaminor.ehw.gr/Forms/
Περισσότερα στοιχεία και πλούσιο φωτογραφικό υλικό για το Ανεμούριο μπορείτε να αναζητήσετε στην έκθεση – παρουσίαση του συγγραφέα του άρθρου στην ιστοσελίδα :
http://www.ktdrus.gr/panorama/
Θώδης Ν. Κωνσταντίνος , συγγραφέας – εκπαιδευτικός
