Του Θανάση Γραμμένου
Τον Αύγουστο του 1922, μετά από μία αποτυχημένη εκστρατεία στα βάθη της Τουρκίας, ο ελληνικός στρατός διαλύεται και υποχωρεί άτακτα προς τα παράλια. Η κατάρρευση του μετώπου και η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να εγκαταλείψει τα μικρασιατικά εδάφη άφηνε απροστάτευτο το ελληνικό στοιχείο και τους άλλους μη τουρκικούς πληθυσμούς στο εκδικητικό μένος του Κεμάλ. Πολλοί Έλληνες εγκατέλειπαν τότε τις αρχαίες κοιτίδες τους μαζί με τους Έλληνες στρατιώτες που υποχωρούσαν, για να μην τους προλάβουν οι Τσέτες.
Οι Νεότουρκοι, που τόσο θαύμαζε ο Αδόλφος Χίτλερ για τις αποτελεσματικές μεθόδους εκτόπισης πληθυσμών κι εθνικής εκκαθάρισης, είχαν διακηρυγμένο στρατιωτικά και πολιτικά στόχο, από την Επανάσταση του 1908, να εξοντώσουν όλους τους αλλογενείς πληθυσμούς και να εθνικοποιήσουν το κράτος τους. Όσοι χριστιανοί δεν έφυγαν νωρίς, από αφέλεια ή αδυναμία, υπέστησαν τα δεινά που συνοψίζονται σήμερα από το Διεθνές Δίκαιο στον όρο «Γενοκτονία».
Η βία είναι αποτρόπαιο αλλά όχι εξω-ιστορικό φαινόμενο. Οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις αποτελούν ένα πάγιο μέσο επίλυσης διαφορών μεταξύ των λαών και των κοινωνικών τάξεων. Εν τούτοις, ακόμη και στον πόλεμο υπάρχουν πράξεις ή παραλείψεις που θεωρούνται ακραίες για τους «πολιτισμένους» λαούς. Η εθνοκάθαρση της Σμύρνης, η καταστροφή της Πόλης και η σφαγή χιλιάδων Ελλήνων έγινε μπροστά στα μάτια των Δυτικών, συμπεριλαμβανομένων και των Ελλαδιτών, οι οποίοι παρακολουθούσαν το απάνθρωπο θέαμα από τα πλοία τους που βρίσκονταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι της και δεν έκαναν σχεδόν τίποτα για να βοηθήσουν τα θύματα.
Είναι παροιμοιώδης η περιγραφή της θάλασσας στην οποία τα επιπλέοντα κουφάρια των Χριστιανών εμπόδιζαν τα πλοιάρια των ξένων αξιωματούχων να προσεγγίσουν την προβλήτα για να παραστούν σε κάποια δεξίωση!
Η Εγγύς Ανατολή, ο πάλαι ποτέ Βυζαντινός κόσμος και το όριο του Ισλάμ ήταν έξω από τα σύνορα της ευαισθησίας των «προηγμένων» κοινωνιών, παιδί ενός άλλου θεού, κατώτερου. Άλλωστε, αφού η Ελλάδα έχασε τον πόλεμο που ανοήτως διεξήγαγε, θεωρήθηκε φυσική τιμωρία η εξόντωση τόσων χιλιάδων Ελλήνων που διέμεναν εκτός της επικράτειας της και δεν είχαν ουδεμία συμμετοχή σ’αυτόν. Η κριτική δεν εξαιρεί ούτε το ελληνικό κράτος που εμπόδισε με νόμο τους Μικρασιάτες ακόμη και να αμυνθούν.
Ο κυνισμός των «πολιτισμένων» αποτέλεσε το πέπλο συγκάλυψης των δικών τους συμφερόντων κι ευθυνών και απέκτησε ακόμα πιο απάνθρωπες διαστάσεις όταν το 1924 αγόρασαν από τους κεμαλιστές τετρακόσιους τόνους ανθρώπινων λειψάνων, που αντιστοιχούσαν σε 50.000 θύματα, για να μεταφερθούν προς βιομηχανική χρήση σε εργοστάσια της Μασσαλίας. Τα οστά των σφαγιασθέντων έγιναν πρώτη ύλη για την ευρωπαϊκή βιομηχανική μηχανή.
Σήμερα, η Δύση αγνοεί το κοντινό παρελθόν της και ο ψευδο-προοδευτισμός της εξομοιώνει το θύτη με το θύμα, διαστρεβλώνοντας το νόημα της ατομικής ευθύνης. Οι κλασικές αντιλήψεις για τη δικαιοσύνη και την ισοτιμία που καλλιεργήθηκαν την περίοδο του Διαφωτισμού, υποτάχθηκαν στην «κοινωνία της αγοράς», όπου τα πάντα διατίθενται προς πώληση. Δίχως αιδώ, η καταναλωτική εμμονή έχει αποκόψει τη Δύση από τον γεωγραφικό της περίγυρο θεμελιώνοντας την ψευδαίσθηση ότι εφόσον ο πολιτισμός κατακτήθηκε δεν υπάρχει πισωγύρισμα στη βαρβαρότητα.
Η τραγωδία όμως των προσφύγων από τη Συρία, το τουρκικό δουλεμπόριο για το οποίο η Ευρώπη κωφεύει και η προκλητική απραξία των Βρυξελλών για την ανθρωπιστική κρίση αποτελούν τις πιο σοβαρές ενδείξεις ότι η νεο-βαρβαρότητα απειλεί να μεταλλάξει όλους τους λαούς που κατάργησαν τις κοινωνιο-κεντρικές τους προτεραιότητες σε μετά-δημοκρατικές κοινότητες αγορών. Το μικρό παιδάκι που ξεβράστηκε στην Αλικαρνασσό ξυπνά και πάλι το φάντασμα της Ανατολής. Η Γενοκτονία συμβαίνει ξανά στην πόρτα της Ευρώπης. Ίσως είναι και οι Σύροι παιδιά ενός κατώτερου θεού.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση των μεγάλων βιομηχανιών, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου δεν μπορεί να βρει λύση για τα ζητήματα των προσφύγων και των μεταναστών. Οι άνθρωποι πνίγονται στο Αιγαίο και ο Βαυαρός Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος ψέγει την Ελλάδα και την Ιταλία που μόνες τους δεν φυλάνε επαρκώς τα «ευρωπαϊκά» σύνορα. Ο δυτικός κόσμος έχει χάσει τον προσανατολισμό του αφού ο ανθρωπισμός και οι αρχές που τον συνοδεύουν έχασαν τη σημασία τους στο νέο πολιτικό πλαίσιο.
Ακόμα και ο πνιγμός ενός παιδιού έγινε βορά για τη βιομηχανία της ενημέρωσης ικανοποιώντας τα πιο αρχέγονα ένστικτα του κοινού που εξάντλησε την ευαισθησία του στην αναπαραγωγή των εικόνων στα κοινωνικά δίκτυα. Ωστόσο, αυτό που σήμερα μοιάζει να συμβαίνει μακριά, αύριο θα βρίσκεται πολύ κοντά.
Ο Τζορτζ Χόρτον, Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη το 1922 και αυτόπτης των γεγονότων, έγραψε: «Ένα από τα δυνατότερα συναισθήματα που πήρα μαζί μου από τη Σμύρνη ήταν το συναίσθημα της ντροπής γιατί ανήκα στο ανθρώπινο γένος». Πέρασε ένας αιώνας και η «πεφωτισμένη» Δύση βρίσκεται ακόμα εκεί, ξαπλωμένη μπρούμυτα στα αιματοβαμμένα μικρασιατικά παράλια, αλλά με τα χέρια της βουτηγμένα στο αίμα.
Αθανάσιος Γραμμένος
Διεθνολόγος, Υπ. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Μακεδονίας