Η Μικρά Ασία μπορεί να χαρακτηριστεί ως το μεγαλύτερο μουσείο θεάτρων της Αρχαιότητας αφού εκεί πολλά αρχαία θέατρα, τα περισσότερα από τα οποία διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ρωμαϊκό θέατρο στην Άσπενδο της Παμφυλίας το οποίο πολύ σωστά έχει καταγραφεί ως το καλύτερα διατηρημένο θέατρο της αρχαιότητας
Tου Πέτρου Μεχτίδη*
Σε πρόσφατη μελέτη για τα αρχαία θέατρα έχουν καταγραφεί 728 αρχαία θέατρα σε 32 χώρες. Από αυτά 140 έχουν καταγραφεί στην Τουρκία (ποσοστό 19%), ελληνικού τύπου τα 46 και ρωμαϊκού τα 65 (αταξινόμητα τα υπόλοιπα) -σύμφωνα τους Κ. Μπολέτη και Μ. Πίτενη. Τα περισσότερα από αυτά συγκεντρώνονται στα παράλια του Αιγαίου και της Μεσογείου (Αιολίδα, Ιωνία, Καρία, Λυκία, Παμφυλία κ.λπ).
Στην περιοχή της Ιωνίας σώζονται σήμερα συνολικά 7 θέατρα, μεταξύ αυτών το αρχαιότερο (στη Φώκαια ή την Πριήνη) τo μεγαλύτερο της Μικράς Ασίας (στην Έφεσο) ενώ στο αρχαίο θέατρο της Πριήνης σύμφωνα με τις πιο επικρατέστερες απόψεις η σκηνή είναι η παλαιότερη σωζόμενη.
Αν και η σκηνή της Πριήνης είναι η αρχαιότερη ωστόσο είναι δύσκολο να δεχτούμε ότι αυτή η σημαντική αλλαγή στα θεατρικά δρώμενα συντελέστηκε στη μικρή πόλη της δυτικής Μικράς Ασίας. Πιο πιθανή φαίνεται η υπόθεση ότι οι αλλαγές στο ελληνιστικό θέατρο εμφανίστηκαν σε κάποια από τις μεγάλες πολιτιστικές πρωτεύουσες της περιόδου, όπως η Αλεξάνδρεια ή η Αντιόχεια σε θέατρα που δεν έχουν σωθεί και κατόπιν διαδόθηκαν στην ανατολική Μεσόγειο και την Ιωνία.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, το αρχαίο θέατρο της Πριήνης αποτελεί σημείο αναφοράς για την ιστορία του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, επειδή σε αυτό σώζεται η αρχαιότερη σκηνή. Επίσης είναι πολύ πιθανό να είναι το αρχαιότερο θέατρο της Μικράς Ασίας, εάν ευσταθεί η χρονολόγηση της κατασκευής του κοίλου στο 340 π.Χ., όταν η Πριήνη επανιδρύθηκε σε νέα θέση. Η δημοσίευση του θεάτρου από τον A. Von Gerkan το 1921 είναι εξαντλητική και αναφέρεται σε όλες τις οικοδομικές φάσεις του.
Το αρχαίο θέατρο σχεδιάστηκε στο κλασικό σχήμα του πετάλου και χτίστηκε με τη λάξευση της πλαγιάς του λόφου και με πλάγιους αναλημματικούς τοίχους. Περίπου το 300 π.Χ. είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή των προεδρείων, αλλά η κατασκευή της λίθινης σκηνής δεν ξεκίνησε πριν τις αρχές του 3ου αιώνα και είχε πολύ απλό σχέδιο: ένα διώροφο κτίσμα με έναν όροφο να προεξέχει προς την ορχήστρα. Η επίπεδη οροφή του κάτω ορόφου καλυπτόταν από ξύλινες δοκούς ανάμεσα σε λίθινα υποστηρίγματα.
Οι διαστάσεις του κοίλου ήταν 56,5 μέτρα και η διάμετρος της ορχήστρας 19 μέτρα. Η χωρητικότητα του θεάτρου ήταν 5000 θεατές, περίπου όσο υπολογίζεται ότι ήταν ο πληθυσμός της Πριήνης. Αυτή η σύμπτωση οδήγησε στην άποψη ότι το θέατρο χρησιμοποιούνταν και για δημόσιες συγκεντρώσεις των πολιτών, αν και στην πόλη υπήρχε βουλευτήριο χωρητικότητας 640 πολιτών. Είναι όμως πιθανό μέχρι την κατασκευή του βουλευτηρίου το 150 π.Χ. το θέατρο να ήταν ο τόπος των δημόσιων συγκεντρώσεων του δήμου των Πριηνέων, μία άποψη που ενισχύεται και από την εύρεση στο θέατρο μίας λίθινης υδραυλικής κλεψύδρας για τη μέτρηση του χρόνου των ομιλητών.
Εικόνες:
1. Το αρχαίο θέατρο της Πριήνης σε επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αιώνα
2. Γερμανοί αρχαιολόγοι στο θέατρο της Πριήνης (Th. Wiegand σελ. 240, abb. 236)
Βιβλιογραφία:
· Th. Wiegand ‘Priene’ (1904)
· Π. Μεχτίδης «Ιωνία: Η ιστορία, ο πολιτισμός και τα μνημεία» (Βάνιας 2005)
· Π. Μεχτίδης «Όμορφες χώρες, χώρες Ελληνικές» (Μεταίχμιο 2008)
* Πέτρος Στ. Μεχτίδης, Αρχαιολόγος -Συντηρητής Εργων Τέχνης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού
