Ποίημα της Ευαγγελίας Τσιώλη για το μαρτυρικό Αϊδίνιο της Μικράς Ασίας, αφιερωμένο στη σφαγή των ηρωικών προσκόπων τ’ Αϊδινίου Μ. Ασίας (Ιούνιος -1919)
Το Αϊδίνιο οι αρχαίες Τράλλεις, στην πλαγιά του ποταμού Μαιάνδρου, μια πόλη που ο ελληνικός πληθυσμός ήταν μειοψηφία (η ελληνική κοινότητα της πόλης έλεγχε το εμπόριο και διέθετε σχολεία, νοσοκομεία, τον γνωστό φιλολογικό σύλλογο «Μέλισσα» που διατηρούσε και βιβλιοθήκη και φιλαρμονική εταιρεία, η πρώτη περιοχή που εγκαταστάθηκε σιδηροδρομικό δίκτυο).
Με πολλές ομορφιές (η περιοχή χαρακτηριζόταν από την αρχαιότητα για την γονιμότητά της, διάσημο προιόν της και σήμερα είναι τα σύκα ), τραγικές σελίδες ( η πόλη εγκαταλείφθηκε στις 15 Ιουνίου 1919 από τον ελληνικό στρατό μετά από επίθεση Τσετών για τρεις ημέρες, ο πληθυσμός σφαγιάσθηκε, ενώ η σφαγή των Προσκόπων του Αϊδινίου θεωρείται η πιο αιματηρή πτυχή του παγκόσμιου προσκοπισμού),σπουδαίες προσωπικότητες (Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Β’, Διδώ Σωτηρίου, η διάσημη φωτογράφος Νέλλυ, η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, ο Μιχάλης Σουγιούλ, Μίνως Αργυράκης αλλά και ο Αντναν Μεντερές).
Θρήνος στ’ Αϊδίνιο
Ένα αηδόνι του Μαγιού
και δυό χελιδονάκια
στου Εύδωνα* τις όχθες πήγανε
να κελαϊδίσουν με μεράκια.
Τ’ αηδόνι πήγε αριστερά
δεξιά τα χελιδόνια
και σκαρφαλώσαν μονομιάς
στ’ ανθισμένα κλώνια.
Ο ήλιος πάνω έλαμπε
το ποτάμι τραγουδούσε
και το νερό κελαριστό
όλη τη γη ρουφούσε
Σβέλτα, καθάρια, δυνατά
άκουγες την ορμή του
και τα πουλιά δροσίζονταν
μέσα απ΄ την πηγή του!
Ξάφνου αητός περήφανος
πέφτει μες΄ το ποτάμι
και παίρνει χρώμα το νερό
μαύρο σαν τα κατράμι
Τα χελιδάνια τα ‘χασαν
τ’ αηδόνι λαχταράει
κι ευθύς πετάγονται με μιας
σε κείνον που πονάει!
Τι έχεις αητέ περήφανε
γιατί είσαι πληγωμένος
γιατί έτσι φαίνεσαι εσύ
ανήμπορος καημένος;
Αυτό που τώρα θα σας πω
με λιώνει με πονάει
σε κανένα άνθρωπο στη γη
το μυαλό του δε χωράει!
Καθώς πετούσα εκεί ψηλά
μες τ’ Αϊδινιού τη χώρα
βλέπω αντάρα καταχνιά
μια σκοτεινιά μια μπόρα!
Κι ακούω φωνές περίεργες
μες’ απ’ την κοιλάδα
που ‘χε μια όψη πένθιμη
μεγάλης Πέμπτης τη λαμπάδα!
Πάω σιμώνω για να δω
ποιοι κλαίνε ποιοι φωνάζουν
και νοιώθω βόλια στα φτερά
τη δύναμη ν’ αρπάζουν
Τσέτες, σκληροί, αδίστακτοι
σκότωναν τα παιδιά μας
με τρόπο άγριο φριχτό
βαλάντωσε πολύ η καρδιά μας
τριανταένα πρόσκοποι
έδωσαν τη ζωή τους
κι η Ιστορία μάτωσε
μέσα απ’ την πληγή τους
Αφού τους γδάραν ζωντανούς
τους βγάλανε τα μάτια
και τεμαχίσαν τα κορμιά
σε χίλια πέτσινα κομμάτια!
Άλλους τους πέταξαν στη γη
κι έβαψε κόκκινο το χώμα
κι άλλους φωτιά τους βάλανε
κι άλλαξε ο αέρας χρώμα!
Ο κάμπος γέμισε καπνούς
μαύρισε το σιτάρι όλο
έστησε ο πόλεμος χορό
με τη κακία και το δόλο!
Οι μάνες θρηνήσανε βαριά
μαύρα φορέσανε μαντήλια
και οι εκκλησιές ανάψανε
όλα τα σκαλιστά καντήλια
Αυτά τους είπε ο αητός
καθ’ όσο ξεψυχούσε
με τη περήφανη ματιά
όλη τη γη φιλούσε
Μόλις τ’ ακούσαν τα πουλιά
ράγισε η καρδιά τους
μέγας σεισμός εγίνηκε
γκρεμίστηκε η φωλιά τους
Απ’ τα δέντρα πέσαν οι ανθοί
τσακίστηκαν τ’ αστέρια
και πήγαν και καρφώθηκαν
σ’ ολόκληρα, στητά, μαχαίρια
Τα χόρτα όλα ξεράθηκαν
στέρεψε το ποτάμι
κι η γη εξαφάνισε με μιας
κάθε δυσεύρετο βοτάνι
ποιος είδε μάτι αηδονιού
να κλαίει, να δακρύζει
και χελιδόνας τη καρδιά
να καίει να μαυρίζει;
Τα νέα ευθύς μαθεύτηκαν
στα Θείρα και στη Σώκια
στο Μενισλί και στο Ναζλή
στις Σμύρνη και στη Φώκ(α)ια
Από παντού ήρθανε πουλιά
τρυγόνια περιστέρια
και πιάστηκαν μια αγκαλιά
και σφίξανε τα χέρια
Το Οδεμήσιο έστειλε
πέρδικες ζηλεμένες
κι ήρθαν κι αυτές κατάλυπες
και όλες πικραμένες
Όλα μαζί συνάχτηκαν
στου ποταμιού την άκρη
και κλαίγαν μέρες ξάγρυπνα
με πόνο και με δάκρυ
Κλαίγαν γι’ αυτούς που η νιότη τους
χαμένη πήγε αδίκως
γι’ αυτούς που έφαγε ο πόλεμος
σαν ο κακός ο λύκος
Κλαίγαν και τα μελλούμενα*
αυτά που δεν ήρθανε ακόμα
και που κανένα στόμα μες’ τη γη
δεν τα ξεστόμισε ακόμα
Μέρες αναρωτιόντουσαν
γιατί σκοτώνονται οι ανθρώποι
γιατί στο αίμα, βουλιάζουνε
τόσες φυλές, λαοί και τόποι!
Όσο κι αναρωτήθηκαν
απάντηση δε βρήκαν
γιατί τα πουλιά εδώ στη γη
γ’ άλλο σκοπό βρεθήκαν!
Ευαγγελία Τσώλη
Αθήνα 9 Νοεμβρίου 2014
*Εύδωνας : παραπόταμαμος του ποταμού
Μαίανδρος στην περιοχή τ’ Αϊδινίου
* Μελλούμενα: Μικρασιατική καταστροφή