Πλήρης ημερών μας άφησε χρόνους ένας σπουδαίος και σπάνιος άνθρωπος, ένας από τους τελευταίους αληθινούς ευπατρίδες αυτού του τόπου, ο Μικρασιάτης γιατρός και λόγιος Θάνος Κωνσταντινίδης. Η οικογένεια των προσφύγων μίκρυνε κατά πολύ, με την απώλεια αυτής της τόσο ευαίσθητης, ευγενικής, σεμνής και δραστήριας μορφής.
Θάνος Κωνσταντινίδης
Γεννημένος στη Σμύρνη το 1921 και βαφτισμένος στην Άγια Φωτεινή από τον ίδιο τον εθνομάρτυρα Χρυσόστομο Σμύρνης, ήταν γόνος μιας από τις σπουδαιότερες οικογένειες των Βουρλών. Ο παππούς του Νικολάκης υπήρξε φημισμένος φατόρος (σταφιδέμπορος), ιδρυτής ενός από τους τρεις μεγαλύτερους εμπορικούς οίκους εξαγωγής σταφίδας και δημογέροντας των Βουρλών.
Η αρχοντική οικογένεια έμεινε γνωστή στα Βουρλά και στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης και της Ερυθραίας με το τσούκλι «οι Εφέντηδες», δηλωτικό της υψηλής οικονομικής και κοινωνικής θέσης που είχε, καθώς και της μεγάλης εκτίμησης που έχαιρε όχι μόνο στην ερυθραιώτικη πρωτεύουσα, μα και σε όλη την Ιωνία. Αδιάψευστοι μάρτυρες του κύρους και του πλούτου που διέθετε η φατόρικη φαμίλια των Εφέντηδων είναι μέχρι σήμερα τα τεράστια κι εντυπωσιακά σπίτια τους που δεσπόζουν στο Φαρδύ Σοκάκι του Βουρλά, στην περιοχή των Σταφιδάδικων του Γενί Μαχαλά, καθώς κι ένα ωραίο επιβλητικό αρχοντικό πάνω στο Κε, στην Πούντα, που είναι από τα τελευταία δέκα εναπομείναντα κτίρια της προ του 1922 εποχής στην προκυμαία της Σμύρνης.
Ο πατέρας του Θάνου Σταύρος, επίσης δημογέρων και σπουδαίος κοινοτικός παράγοντας των Βουρλών, μετά το 1922 συνέχισε τις εμπορικές του δραστηριότητες ως εξαγωγέας σταφίδας στο Ηράκλειο.
Ο Θάνος Κωνσταντινίδης ευτύχησε να έχει κορυφαίους καθηγητές κατά τη διάρκεια των σπουδών του, όπως τον περίφημο φιλόλογο Θρασύβουλο Σταύρου και τους ιατρούς Σκαρπαλέζο και Ιωάννη Πατρικίου, που του δίδαξαν αρχές ζωής και του εμφύσησαν την αγάπη για τα γράμματα και τις επιστήμες. Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κι έγινε διακεκριμένος νευρολόγος – ψυχίατρος, εξασκώντας με σοβαρότητα, υπευθυνότητα κι ευσυνειδησία το επάγγελμά του. Ανήλθε σε ανώτερες θέσεις στο χώρο της Νευρολογίας σε διάφορα νοσοκομεία της Αθήνας κι αναγορεύθηκε επίκουρος καθηγητής Νευρολογίας και Ψυχιατρικής του Εθνικού Πανεπιστημίου.
Πιστεύοντας ακράδαντα στην ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την πραγματική δημοκρατία, ο φλογερός πατριώτης Θ. Κ. πήρε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση κι έδρασε με το ψευδώνυμο καπετάν-Προμηθέας (φυσικά όχι τυχαία η επιλογή) ως αντάρτης του ΕΛΑΣ πάνω στα ρουμελιώτικα βουνά, τα οποία κυριολεκτικά λάτρεψε. Ποτέ όμως δεν περηφανεύτηκε ούτε περιαυτολόγησε -όπως τόσοι άλλοι- για τούτη την προσφορά του, που τη θεωρούσε υπέρτατη υποχρέωση και καθήκον προς την πατρίδα.
Ένθεος μύστης κι αληθινός εραστής των ελληνικών βουνών, παράλληλα με την ιατρική του σταδιοδρομία, υπήρξε δεινός ορειβάτης. Τα βουνά, πολλά από τα οποία τα περπάτησε βήμα βήμα στη διάρκεια της Κατοχής αλλά κι αργότερα, έπαιξαν κορυφαίο ρόλο στη ζωή του, όπως αποδεικνύεται από το πλούσιο συγγραφικό του έργο.
Ιδού μερικοί τίτλοι των μελετών, άρθρων και βιβλίων του σχετικοί με τα βουνά: Ο μαέστρος Δημήτρης Μητρόπουλος στις κορυφές του Ολύμπου (1986), Ο ορειβάτης Δημήτρης Μητρόπουλος (Νέα Εστία τχ. 1519, 1990), Τα ελληνικά βουνά στην ποίηση του Ανδρέα Κάλβου (Νέα Εστία τχ. 1457, 1989), Τα βουνά στις τραγωδίες του Αισχύλου (Νέα Εστία τχ. 1480-1, 1989), Το βουνό στη Σολωμική ποίηση (Νέα Εστία τχ. 1519, 1994), Οδοιπορώντας στα ελληνικά βουνά – Παρνασσός, Οίτη, Ελικώνας, Χελμός (1991), Οιδίπους και Κιθαιρώνας, Τήλεφος και Παρθένιον (2000).
Κι από τα όμορφα βουνά της Ελλάδας, ο κύριος Θάνος πέρασε στα υπέροχα βουνά του πνεύματος και της τέχνης. Άνθρωπος βαθυτάτης μορφώσεως, φιλόκαλος, φιλότεχνος και φιλόμουσος όσο λίγοι, συνδέθηκε με βαθιά φιλία με ορισμένα από τα πιο φωτεινά πνεύματα της τέχνης και του πολιτισμού, όπως ο Δημήτρης Μητρόπουλος, ο Θανάσης Απάρτης, ο Μίλτος Σαχτούρης, ο Μέντης Μποσταντζόγλου, ο Μπουζιάνης, ο Καπράλος, ο Αλέξης Ξένος, ο Νίκος Καρούζος κι αμέτρητοι άλλοι. Ο φίλος του Παναγιώτης Ανδριόπουλος είπε πολύ επιτυχημένα πως ο Θ. Κ. «ιστόρησε, ως φιλότεχνος, την ζωή του μέσα στην τέχνη, την επιστήμη και την αρετή».
Θαυμαστής του ωραίου και του κάλλους (με την κυριολεκτική έννοια των λέξεων), εραστής των μουσών και θιασώτης των τεχνών, είχε και μια άλλη μεγάλη αγάπη, την κλασική μουσική, που την ερωτεύτηκε παθιασμένα και ουσιαστικά. Ήταν πάντοτε παρών σε κάθε σπουδαία συναυλία, σε κάθε πρωτοπόρα μουσική κίνηση κι ενθάρρυνε με σθένος τους νέους ταλαντούχους μουσικούς, όπως το συνθέτη Φίλιππο Τσαλαχούρη και το βιολιστή Γιώργο Δεμερτζή, ενισχύοντας κάθε ιδέα και κάθε προσπάθειά τους.
Πολυτάλαντος πνευματικός άνθρωπος, σημαντική και πολυσχιδής προσωπικότητα του καιρού μας, ο εκλιπών μάς άφησε ένα σημαντικό συγγραφικό έργο (δοκίμια, ποιήματα, μελέτες, επιστημονικές εργασίες). Μα πάνω από όλα μας έμαθε στάση και τρόπο ζωής. Με γνώμονα πάντοτε τις πιο υψηλές αξίες και τα πιο αγνά ιδανικά, έζησε τη μακρά ζωή του, έχοντας διαρκώς στο νου τον άνθρωπο, χωρίς ποτέ να προδώσει τις ιδέες και τα πιστεύω του. Ανιδιοτελής, δραστήριος, κιμπάρης και λεβέντης, υπέρμαχος της ανθρωπιάς, της γνώσης και της φιλοκαλίας, απόκτησε αμέτρητους άσπονδους φίλους.
Ο Θάνος Κωνσταντινίδης, όπου στάθηκε κι όπου βρέθηκε, δεν έπαψε ποτέ να θυμάται τη Σμύρνη και τα Βουρλά, να μιλά γι’ αυτά με σφοδρό πάθος και μεγάλο πατριωτισμό, να μεταδίδει σε όλους την αγάπη του για τη γενέθλια ιωνική γη. Γι’ αυτό και με το θάνατό του, η μικρασιατική οικογένεια έχασε ένα από τα δραστηριότερα μέλη της, έναν λαμπρό αστέρα της ελληνικής Ανατολής, κι οι Βουρλιώτες τον κορυφαίο και πιο πνευματικό εκπρόσωπό τους.
Αειθαλής, ενθουσιώδης, εύρωστος και ζηλευτά ακμαίος, με πλήρη διαύγεια πνεύματος ως το τέλος του σεμνού βίου του, ο κύριος Θάνος καταβλήθηκε μόνο το τελευταίο εξάμηνο, μετά το θάνατο της αγαπημένης του γυναίκας Ελένης. Κηδεύτηκε στο Α’ νεκροταφείο Αθηνών την Τετάρτη, 12 Αυγούστου 2015. Στην τελευταία του κατοικία, παραδίπλα από τον τάφο της γυναίκας του, τον συνόδεψαν συγγενείς και φίλοι, υπό τους ήχους του ύμνου του ΕΛΑΣ, που σφύριζε ο αγαπημένος του Φίλιππος Τσαλαχούρης.
Καλό ταξίδι, αγαπημένε μας κύριε Θάνο! Ξέροντας πως η ευγενική ψυχή σας πετά πανευτυχής, αδέσμευτη κι ελεύθερη από τα αξέχαστα Βουρλά στον μυθικό Παρνασσό, από τον μακρινό Καύκασο του Προμηθέα ως τα χαριτωμένα ακρογιάλια των Κλαζομενών κι από το θείο Όλυμπο στην ωραία Σμύρνη, θα θέλαμε πολύ να μας νοιάζεστε και να μας καθοδηγείτε από τον άλλο κόσμο, ν’ αφουγκράζεστε τη μικρασιατική φωνή μας, και να νιώθετε την απέραντη αγάπη και την ευγνωμοσύνη μας για όσα με τόση γενναιοδωρία μας προσφέρατε.
Θοδωρής Κοντάρας, φιλόλογος
