Οι εντυπώσεις από ένα οδοιπορικό στις μνήμες του Βυζαντίου και της Ορθοδοξίας
Ένα ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη, όποια εποχή, είναι μια ικανοποίηση ψυχής και σώματος. Πνεύματος και ύλης. Αισθήσεων και συναισθημάτων. Αναμνήσεων που δημιουργούν χαρμολύπη. Κι αυτό, εξαιτίας του πολύ μεγάλου και σημαντικού παρελθόντος της Νέας Ρώμης, της Βασιλεύουσας επί χίλια και χρόνια, επί λαών και χωρών.
| Της Κατερίνας Γκουμανίδου
Ένα ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη, είναι και ένα θρησκευτικό προσκύνημα στις μνήμες της Ορθοδοξίας, εκεί όπου ανδρώθηκε και εξαπλώθηκε και εδραιώθηκε γενόμενη Οικουμενική.
Μ’ αυτές τις σκέψεις κατά νου, ξεκίνησε μια μεγάλη παρέα εκδρομέων στις 11 Νοεμβρίου. Την όλη εκδρομή οργάνωσε ο πατέρας Νήφων, μοναχός της Μονής Βατοπεδίου στο Μετόχι του Αγίου Νικολάου Πόρτο-Λάγος.
Μαζί του και οι ιερείς από Ξάνθη Γρηγόριος και Αναστάσιος .
Αρχίζει η ξενάγηση.
Πρώτη μας στάση το παλάτι του Πορφυρογέννητου TEKFUR SARAY στη θέση της Κερκόπορτας η οποία σήμερα δεν υπάρχει. Χρονολογείται από τον 11ο αιώνα. Ακολούθως πήγαμε στην ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΒΛΑΧΕΡΝΩΝ όπου προσκυνήσαμε τη χάρη της. Πρόκειται για ένα ταπεινό, χαμηλό ναό. Δεν μπορέσαμε να τον δούμε καλά διότι ανακαινιζόταν. Εδώ εψάλη για πρώτη φορά «ΤΗ ΥΠΕΡΜΑΧΩ».
Κατόπιν πήραμε το καραβάκι και πήγαμε στα Πριγκηπόνησα, στη νήσο ΧΑΛΚΗ (HEBELIADA). Εδώ υπάρχει επάνω εις το λόφο η περιβόητη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Στο νησί δεν κυκλοφορούν αυτοκίνητα, γι’ αυτό ανεβήκαμε με παϊτόνια. Η διαδρομή ήταν πανέμορφη, αισθανθήκαμε ότι ζούσαμε στον περασμένο αιώνα. Όλο το νησί είναι «πνιγμένο» στο πεύκο που φτάνει μέχρι το νερό. Μας υποδέχτηκε και μας μίλησε με θέρμη ο ιεροδιάκονος Δωρόθεος, ένας γλυκύτατος κληρικός ο οποίος υπήρξε μαθητής της σχολής.
Η σχολή της Χάλκης προσέφερε υπηρεσίες ώστε να βγουν μορφωμένοι ιερείς. Είναι αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα. Από το 1970 έπαψε να λειτουργεί σύμφωνα με την τουρκική νομοθεσία. Υπάρχουν όμως κάποιες θετικές κινήσεις. Εδώ έρχονται ιερείς από την Ελλάδα και διακονούν.
Υπάρχει η αμφιπρόσωπη εικόνα της Παναγίας (14ου αιώνα). Τώρα εκτίθεται σε έκθεση 500 κειμηλίων στην Ευρώπη (Ρώμη, Γερμανία, μετά στο μουσείο Μπενάκη και μετά θα γυρίσει στη θέση της). Είναι μοναδική στον κόσμο, παρομοιάζει την γλυκοφιλούσα, δείχνει μεγάλη λύπη, γι’ αυτό ονομάζεται Παναγία η Παυσολύπη. Κάθε χρόνο στις 6 Φεβρουαρίου γίνεται λειτουργία με ομιλία και γεύμα στους αποφοίτους του 1961 (Βαρθολομαίος).
Στη συνέχεια κατεβήκαμε το λόφο και επισκεφθήκαμε το ναό του Αγ. Νικολάου. Στη Χάλκη υπάρχουν 60 Έλληνες Ορθόδοξοι. Επιστρέψαμε στην Κωνσταντινούπολη, πήγαμε στο ναό Παντοκράτορας, ένα τεράστιο τριπλό ναό που σήμερα αναπαλαιώνεται με χρήματα της Ευρώπης και της UNESCO, λόγω του ότι η Κωνσταντινούπολη γίνεται πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2011. Αυτή η μονή κάποτε αριθμούσε 700 μοναχούς. Σήμερα είναι μουσείο. Εκτίσθη από την αυτοκράτειρα Ειρήνη και Ιωάννη Κομνηνό.
Περπατήσαμε στα στενά σοκάκια, σε υποβαθμισμένες γειτονιές που κατοικούν φτωχοί ανατολίτες για να πάμε στον αρχαίο ναό του Παντεπόπτη Χριστού, και μόνο τ’ όνομά του ομολογεί ότι απ’ αυτόν το λόφο οι Βυζαντινοί ήλεγχαν τα στενά κι όχι μόνον. Το βράδυ αφού περάσαμε τον Κεράτιο κόλπο βρεθήκαμε εις το «Πέραν», περιοχή BEYOGLU. Εδώ παλιά έκαναν τους περιπάτους τους οι Ελληνίδες αρχόντισσες, κι εμείς προσπαθήσαμε να τις μιμηθούμε κάνοντας τον περίπατό μας και τρώγοντας στα ταβερνάκια του.
Τη δεύτερη μέρα της εκδρομής 13 Νοεμβρίου, πήγαμε στην περιοχή ΦΑΝΑΡΙΟΥ, περπατήσαμε στους ανηφορικούς δρόμους όπου φθάσαμε στη «ΜΕΓΑΛΗ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΣΧΟΛΗ». Αμέσως μετά την Άλωση εδώ είχε μαζευτεί όλος ο ορθόδοξος πληθυσμός της πόλης. Τότε εδώ υπήρχαν κάποια κτίρια που χρησιμοποιήθηκαν ως σχολεία, τα οποία «βάσει χορηγηθέντων προνομίων εις στον πρώτον Οικουμενικόν Πατριάρχην Εθνάρχην Γεννάδιον Σχολάριον υπό του πορθητού της Πόλεως Σουλτάνου Μωάμεθ του Β΄». Γιατί πρέπει να αναφέρουμε ότι ο Μωάμεθ ο Πορθητής έκανε μία κίνηση θαυμαστή: ανακήρυξε τον Πατριάρχη αρχηγό όλων των ορθοδόξων (οικουμενικό) όχι μόνο των Ρωμιών.
Το 1881 εκτίσθη η σχολή στην οποία η Ιερά Μονή Βατοπεδίου έδωσε δωρεά αλλά και άλλοι εθνικοί ευεργέτες. Πρόκειται για ένα υπέροχο κτίσμα μοναδικής αρχιτεκτονικής. Υπήρξε ο πνευματικός και εθνικός φάρος του ελληνισμού και του έθνους για τη διάσωση της πνευματικής μας κληρονομιάς. Φυτώριο κληρικών και δασκάλων του γένους.
Στη συνέχεια λειτουργηθήκαμε στο Πατριαρχείο, λόγω του ότι ήταν η εορτή του Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Στο δεσποτικό θρόνο υπήρχε η εικόνα του αγίου και ο Πατριάρχης καθόταν σε παράπλευρο σύνθρονον. Πήραμε την ευλογία του Παναγιωτάτου και φύγαμε για την Αγιά Σοφιά. Κοντά στο Πατριαρχείο βρίσκεται και το Ιωακείμιο Παρθεναγωγείο.
Τι να γράψω για την ιερά κιβωτό των θρύλων και των ονείρων του ελληνισμού; Μας πιάνει ρίγος που σκεφτήκαμε τη θεία λειτουργία που έμεινε ατελείωτη στο χειρουβικό ύμνο…
Εφέτος έβγαλαν τις σκαλωσιές μέσα από τον τρούλο μετά από 20 χρόνια. Μας έκανε εντύπωση ότι έξω από την Αγιά Σοφιά μαθήτριες και σπουδάστριες από τουρκικά εκδρομικά σχολεία με σεβασμό ζητούσαν ευγενικά να φωτογραφηθούν με τους ιερείς μας οι οποίοι το αποδέχονταν ευχαρίστως.
Μετά τη Σχολή του Γένους εντυπωσιασμένοι μείναμε από την ψηφιδωτή εικόνα στην εκκλησία της Παναγίας της Μουχλιώτισσας. Η σημαντικότερη βυζαντινή εικόνα. Η μοναδική εκκλησία που δεν έγινε τζαμί. Λέγεται πως ο αρχιτέκτονας ζήτησε παρακλητικά από τον σουλτάνο να μη γίνει τζαμί (όπως και η Αγ. Ειρήνη δίπλα στο Top Kapi η οποία όμως δεν λειτουργεί, είναι μουσείο και αίθουσα για διάφορες διαλέξεις). Πήρε το όνομά της από τη βασίλισσα Μαρία που παντρεύτηκε Μογγόλο.
Την ίδια μέρα επισκεφθήκαμε την «ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ» KARIJE MUSESI. Μείναμε έκπληκτοι από τα υπέροχα ψηφιδωτά. 2 Τρούλοι ολόχρυσοι του Χριστού και της Παναγίας. Μία εικόνα, ο Ιωακείμ να ασπάζεται την Αγ. Άννα (η αγιογραφία της αγάπης). Η Παναγία στα πρώτα της βήματα προς τη μητέρα της (επταβηματίζουσα). Η Θεοτόκος και ο Ιωσήφ με τους γιους του. Καταπλητικά ψηφιδωτά που μας γέμισαν δέος και συγκίνηση.
Πρέπει να πούμε πως μέσα στην πόλη υπήρχαν εκατοντάδες ναοί, ο επισκέπτης αντίκριζε απ’ την μεριά της θάλασσας ένα απίστευτο θέαμα, το γυάλισμα των Τρούλων. Ότι έβλεπαν να λάμπει ήταν χρυσός 24 καρατίων.
Μετά τη μονή της Χώρας πήγαμε στην εκκλησία των αγίων Μαρτύρων Σεργίου και Βάκχου, όπου σήμερα λειτουργεί ως τζαμί, λέγεται: KUCUK AYIA SOFIA. Μια εκκλησία κόσμημα. Αυτή κτίστηκε πρώτα ως δοκιμή, ως μικρογραφία και μετά χτίσανε την Αγιά Σοφιά. Βρίσκεται στην περιοχή KUMKAPI. Εσωτερικά, περιμετρικά του θόλου γράφει με ελληνικά γράμματα ότι είναι δωρεά της αυτοκράτειρας Θεοδώρας προς τους Αγίους.
Την επομένη, ημέρα Κυριακή, πήγαμε στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής όπου έγινε συλείτουργο χοροστατούντος του Επισκόπου Μύρων και Λυκίας Χρυσοστόμου. Συμμετείχαν οι ιερείς μας και οι ιερείς του ναού π. Γεώργιος και π. Αθανάσιος. Στο αρχονταρίκι του ναού μας υποδέχτηκε με εγκαρδιότητα και μας μίλησε ο Μητροπολίτης. Ένας ξεχωριστός Μητροπολίτς με σπουδαία προσφορά στον άνθρωπο και συγγραφέας ιστορικών βιβλίων και συγγραμμάτων.
Λίγο αργότερα ξεκινήσαμε για Μπαλουκλί, που σημαίνει τόπος με τα ψάρια. Το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής κάηκε το 1955 με τα γεγονότα. Εδώ υπάρχουν οι τάφοι των Πατριαρχών και το αγίασμα του ναού το οποίο είναι θαυματουργό. Δίπλα και η Αρμένικη Εκκλησία.
Το άρωμα της πόλης
Αποχαιρετούμε την αιώνια πόλη, την Κωνσταντινούπολη, την Πόλη, την Ινσταμπούλ σήμερα.
Την αφήνουμε πίσω μας με ανάμεικτα συναισθήματα. Κρατούμε στο νου όλες τις εικόνες της, τα χρώματά της, τις μυρωδιές, τις γεύσεις.
Στέλνουμε ένα φιλικό χαιρετισμό αγάπης και λύπης μαζί. Με μια υπόσχεση: Θα ξανάρθουμε!
Η πόλη των πόλεων θα είναι εκεί για όλους. Όπως ήταν για χίλια χρόνια και.
Αφήνουμε πίσω μας την πόλη των μεγάλων Αυτοκρατόρων, των Πατριαρχών, των διπλωματών, την Πόλη των Μνημείων και βέβαια των μεγάλων αντιθέσεων.
Ο νους, η καρδιά και τα μάτια μας έμειναν αιχμάλωτα στους θησαυρούς που είδαμε να ζωντανεύουν μπροστά μας.
Γνωρίσαμε ένα μέρος της Μεγάλης Πόλης του Κωνσταντίνου. Γεμίσαμε την καρδιά μας Βυζάντιο και Ορθοδοξία. Πορευόμαστε με αισθήματα πληρότητας, ενθυμούμενοι τα λόγια του Διάκονου Δωροθέου στη Σχολή της Χάλκης: «Φεύγουμε ιάμενοι από τα ντέρτια και τα βάσανα αναπαμένοι».
Επόμενος σταθμός μας η Αδριανούπολη.
Κατερίνα Γκουμανίδου
ΕΜΠΡΟΣ Εφημερίδα της Ξάνθης
