Σε όλες τις μεγάλες και σημαντικές πόλεις του κόσμου υπάρχουν κτίρια-μνημεία της πρόσφατης ή της παλαιότερης ιστορίας τους, τα οποία υμνούν τον πολιτισμό των κατοίκων τους και αποδεικνύουν ότι η ιστορική μνήμη είναι ζωντανή. Ταυτόχρονα, κάποια από αυτά έχουν και «χρηστική» αξία, καθώς είτε κατοικούνται από πολίτες είτε λειτουργούν ως μουσεία είτε στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες, σχολεία κ.ο.κ.
Της Αρχοντίας Κάτσουρα
Με τον τρόπο αυτόν συνιστούν συνεκτικό στοιχείο και απόδειξη της συνέχειας της κοινωνικής ζωής. Οι αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες –πολεοδομίες, δήμοι, εφορείες αρχαιοτήτων και δημόσιοι φορείς πολιτισμού-, σε κάποιες περιπτώσεις σε συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς, φροντίζουν για τη συντήρηση και την αναστήλωσή τους, συμβάλλοντας στο αρχιτεκτονικό μωσαϊκό και στην ομορφιά που αυτό προσδίδει στις πόλεις. Τα κτίρια αυτά συμβιώνουν αρμονικά με τα σύγχρονα έργα αρχιτεκτονικής ή, σε άλλες περιπτώσεις, αποτελούν ένα σύνολο ιστορικού κέντρου ή γειτονιάς μέσα στις πόλεις, σημεία που αποτελούν πόλο έλξης τόσο για τους επισκέπτες όσο και για τους γηγενείς κατοίκους.
Στην Αθήνα υπάρχει μια τέτοια γειτονιά, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, η εγκατάλειψη της οποίας αποτελεί ντροπή τόσο για την πόλη όσο και για τον ελληνικό πολιτισμό εν γένει. Πρόκειται για τα Προσφυγικά, στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, δρόμο-όριο για το κέντρο της ελληνικής πρωτεύουσας, κατά μήκος του οποίου υπάρχουν και λειτουργούν μεταξύ άλλων εταιρείες, ξενοδοχεία, κινηματογράφοι, αλλά και τα υπερσύγχρονα και μοντέρνα κτίρια του Αρειου Πάγου και της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Αττικής.
Εμβληματικά κτίρια της περιοχής αποτελούν οι οκτώ επάλληλες πολυκατοικίες που οικοδομήθηκαν την περίοδο 1933-1935 από τους αρχιτέκτονες Κίμωνα Λάσκαρι και Δημήτριο Κυριακού, με αποκλειστικά ωφελιμιστικά κριτήρια και χωρίς διακοσμητικές ή εικαστικές αναφορές, για να στεγάσουν Ελληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.
Η αξία αυτών των γερασμένων κτιρίων, εκτός από το γεγονός ότι κάποια από αυτά –τα 90 σε σύνολο 228 διαμερισμάτων, σύμφωνα με στοιχεία του 2007- εξακολουθούν να κατοικούνται τόσο από τους Ελληνες ιδιοκτήτες τους όσο και από οικονομικούς μετανάστες από άλλες χώρες, έγκειται και στο βάρος της ιστορίας που κουβαλούν. Εκτός από τον συμβολισμό που τα βαραίνει όντας άρρηκτα συνδεδεμένα με την αποκατάσταση του μικρασιατικού ελληνισμού, αποτελούν επίσης σιωπηρούς μάρτυρες της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, καθώς στους τοίχους τους υπάρχουν ακόμη τα σημάδια από τις σκληρές συγκρούσεις το Δεκέμβρη του 1944.
Δυστυχώς, για τον απλό περιπατητή της πόλης η περιοχή είναι απωθητική. Η εικόνα των κτιρίων αυτών που, σημειωτέον, χαρακτηρίστηκαν ιστορικό διατηρητέο μνημείο το 2008 με απόφαση του τότε υπουργού Πολιτισμού και νυν πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, εξακολουθεί να είναι, επιεικώς, κάκιστη και δραματική. Τα Προσφυγικά έχουν, εξωτερικά τουλάχιστον, την όψη οικημάτων εγκαταλειμμένων, έτοιμων να καταρρεύσουν. Κάποια γλαστράκια με λουλούδια στα παράθυρα και αραιά και πού λίγα απλωμένα ρούχα θυμίζουν μόνο ότι κατοικούνται. Παντού δυσοσμία και βρομιά. Η υπόγεια διάβαση, που βρίσκεται ακριβώς δίπλα, αναδίδει οσμές δημόσιου αποχωρητηρίου, οι οποίες επιτείνονται όταν βρέχει ή όταν οι θερμοκρασίες είναι υψηλές.
Αναρωτιέται κανείς: Ποιος ευθύνεται γι’ αυτή την κατάσταση; Ετσι θα αναδείξουμε την πόλη, που φιλοδοξούμε να γίνει πόλος έλξης τουριστών; Και τα μεγαλεπήβολα σχέδια για ανάπλαση της περιοχής σε ποια συρτάρια ξεχάστηκαν; Δεν δίνονται χρήματα πια για τη συντήρηση και αναστήλωση των διατηρητέων μνημείων; Εκείνη η πρόταση για δημιουργία Μουσείου του Ελληνισμού της Ανατολής τι απέγινε; Η καθαριότητα των δημόσιων χώρων δεν μας ενδιαφέρει; Για τους ενοίκους των Προσφυγικών, τους κατοίκους της γύρω περιοχής ποιος πρέπει να νοιαστεί;
Είναι πλέον σχεδόν σίγουρο ότι οι εκπρόσωποι των αρμόδιων φορέων δεν περπατούν στην πόλη της Αθήνας. Κρατικές και δημοτικές υπηρεσίες φροντίζουν για τη βιτρίνα της, όπως πιστεύουν ότι είναι το λεγόμενο ιστορικό κέντρο, με αμφίβολα αποτελέσματα, αλλά ξεχνούν τις γειτονιές. Μερικές φορές όλα αυτά σε κάνουν να νιώθεις ντροπή που είσαι Ελληνας φορολογούμενος πολίτης, κυρίως γιατί οι φορείς της πολιτείας θα σε θυμηθούν πάλι στις εκλογές.
efsyn.gr