Ενας βραβευμένος τούρκος σκηνοθέτης κινηματογραφεί για πρώτη φορά έλληνες πρόσφυγες της Ερυθραίας να μιλούν για την πατρίδα τους. Το αποτέλεσμα, μια συγκινητική ταινία
που φέρνει τους δύο λαούς πιο κοντά
«Τα Καραμπουρνά τα έχω γνωρίσει πολλά χρόνια πριν» λέει ο Ανδρέας. «Εχω αισθανθεί τις μυρωδιές τους, τα χρώματα, τα λουλούδια. Τα έχω δει μέσα από τα μάτια του παππού μου και της γιαγιάς μου». Ενα μικρό χωριό της Ηλείας είναι η Γλύφα, κοντά στο Βαρθολομιό. Οι κάτοικοί του είναι όλοι απόγονοι προσφύγων από τη Μικρασία, όμως οι περισσότεροι ήρθαν από τη Χερσόνησο της Ερυθραίας, από τα Καραμπουρνά. Εκεί, στα πόδια του Μίμαντος, του βουνού που πήρε το όνομά του από τον ομώνυμο γίγαντα της μυθολογίας, είχαν τα χωριά τους: το Σαζάκι, το Σαρπιντσίκι, το Χασέκι. Μετά την Καταστροφή ήρθαν στην Ηλεία, τους έδωσαν ένα χέρσο κομμάτι γης να ζήσουν. «Τούρκους μας φώναζαν. Δεν μας χώνεψαν ποτέ. Οι Παλαιοελλαδίτες δεν μας άφηναν να μιλήσουμε τα τουρκικά που ξέραμε» θυμούνται οι ηλικιωμένοι. «Εμείς ήμασταν μικροί τότες, αλλά οι πατεράδες και οι μανάδες μας τράβηξαν πολλά». Παρ΄ όλα αυτά πρόκοψαν. Και πριν από λίγα χρόνια τα εγγόνια και τα δισέγγονα των παιδιών του Μίμαντος άρχισαν να ψάχνουν πιο πολύ τις ρίζες τους. Σε βιβλία, τραγούδια και χορούς στην αρχή. Στο Ιντερνετ αργότερα οι πιο νέοι. Κάπως έτσι έστειλε το 2007 ένα email στον τουρκικό δήμο του Καράμπουρουν ο Ανδρέας Μπαλτάς, γραμματέας του Πολιτιστικού και Εξωραϊστικού Συλλόγου Γλύφας «Η Αγία Μαρίνα». Κάπως έτσι έφτασε στα χέρια του δημάρχου και έπειτα στον τούρκο σκηνοθέτη Τάχσιν Ισμπιλεν. Ακολούθησε η πρώτη πρόσκληση για φιλοξενία των Ελλήνων της Γλύφας στο Καράμπουρουν, για να επισκεφθούν την πατρίδα των παππούδων τους. Ο Τάχσιν ήταν εκεί με την κάμερά του και άρχισε να γράφει. Εκεί γεννήθηκε η ιδέα της ταινίας. Η σύζυγός του Ισίν ανέλαβε παραγωγός. Μαζί ήρθαν στην Ελλάδα. Στη Γλύφα, την Κόρινθο, τα Μέγαρα, εκεί όπου βρέθηκαν οι πρόσφυγες της Ερυθραίας μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών. Τους μίλησε. «Το φιλμ αυτό ήταν για μας ένα πείραμα» λέει στα «ΝΕΑ». «Ηταν η πρώτη φορά που είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε ζωντανά την ιστορία από την πλευρά των Ελλήνων. Ξέρουμε ήδη ότι οι κουλτούρες των δύο λαών μοιάζουν τόσο πολύ. Αυτό που καταλάβαμε με “Τα παιδιά του Μίμαντος” είναι ότι μπορούμε να κάνουμε και περισσότερα. Μπορούμε να ζήσουμε μαζί σαν φίλοι, όχι σαν ξένοι, να αποδεχτούμε λάθη του παρελθόντος. Ηταν τόσο παράξενο για μένα όταν γνώρισα έναν άνδρα που ο πατέρας του σκοτώθηκε από Τούρκους στη Σμύρνη το 1922. Κι όμως, έλεγε την ιστορία του σε εμένα, έναν Τούρκο, με δάκρυα και αγάπη…». Η σχέση του Τάχσιν Ισμπιλεν με την Ελλάδα δεν είναι τωρινή. Το προηγούμενο ντοκιμαντέρ του με τίτλο «Μικρά Ασία Πάλι» βραβεύτηκε από την κρατική τηλεόραση της Τουρκίας. Είχε θέμα τη φιλοξενία που παρείχαν οι Τούρκοι των παραλίων στους Ελληνες της Σάμου και της Λέσβου, όταν κυνηγημένοι από τους Γερμανούς το ΄40 αναζήτησαν εκεί σωτηρία.
Τα γυρίσματα των «Παιδιών του Μίμαντος» έδωσαν την ευκαιρία στους τελευταίους των προσφύγων να μιλήσουν για τα χωριά τους. «Μέχρι να πεθάνουν περίμεναν ότι κάποτε θα ξαναγύριζαν στη Μικρασία. Οταν έπιναν κρασί δεν έλεγαν ποτέ “Στην υγειά μας”. Ελεγαν “Καλή πατρίδα”». Και οι Τούρκοι όμως δεν ξεχνούν τους Ελληνες. Το δείχνουν οι μαρτυρίες των ηλικιωμένων που συγκέντρωσαν ο Τάχσιν και οι συνεργάτες του. «Κοίτα αυτά τα κεντήματα. Από τους Ελληνες τα πήρε η πεθερά μου τότε», δείχνει η γιαγιά Γκιουζλέν από το Σαρπιντσίκι. «Ηταν καλοί στα σχέδια». «Σαν αδέλφια ζούσαμε εδώ Ελληνες και Τούρκοι», λέει η Χινταγέτ από τα Καραμπουρνά. «Οταν έφυγαν, κλαίγαμε κι εμείς μαζί τους».
Πέρσι το καλοκαίρι μια μεγάλη ομάδα Ελλήνων από τη Γλύφα ταξίδεψε στην Τουρκία και επισκέφθηκε τα παλιά χωριά, τα χωριάφαντάσματα όπως τα λένε σήμερα οι Τούρκοι, μιας και όταν έφυγαν οι Ελληνες, δεν ξανακατοικήθηκαν. Αναζήτησαν στα ερείπια τα σπίτια των παππούδων τους. Και γύρισαν πίσω στην Πελοπόννησο φέρνοντας φρέσκιες εικόνες στους παππούδες. Και όχι μόνο. «Εφεραν λουλούδια από τα Καραμπουρνά, το Σαζάκι, το Σαρπιντσίκι» λέει ο κυρ Πέτρος από τη Γλύφα. «Είπαν “πάρτε αυτά τα λουλούδια και μυρίστε. Θα σας θυμίσουν τα χωριά σας”».
Του Γιάννη Βασαλάκη
Πηγή: Τα ΝΕΑ
