Μια λουτρόπολη στην Κρήνη της Ερυθραίας ή τα Λίτζια του Τσεσμέ.

Στη βόρεια παραλία του ισθμού των Αλατσάτων της Ερυθραίας υπήρχαν οι πλούσιες  θερμές πηγές τις οποίες αποκαλούσαν ‘Τα Λίτζια του Τσεσμέ” (σύμφωνα με τον Παυσανία το 200 πχ ήταν γνωστές ως λουτρά των Χαλκιδέων).

Λίτζια του Τσεσμέ

Ως πρώτοι ιδιοκτήτες φέρονται τρείς Τούρκοι του Τσεσμέ, ενώ η θεραπευτικές τους ιδιότητες σε περιπτώσεις αθρίτιδας, ρευματισμών κλπ προκάλεσαν  την προσοχή ενός βαθύπλουτου Αιγύπτιου, του Τουσούν Πασά, ο οποίος βρήκε εκεί την θεραπεία του από βαριάς μορφής ρευματισμούς.

Στη συνέχεια ο επίσης θεραπευθείς ονομαστός γιατρός της Σμύρνης Χ. Βερνάρδος έπεισε τους Σμυρνιούς Εμπόρους Καρακάση, Λάτρη, Δημητρώφ και Ψιακή για την θεραπευτική ιδιότητα των λουτρών και εγκαταστάθηκαν όλη την καλοκαιρινή περίοδο στα Λίτζια για θεραπεία. Αυτοί με τη σειρά τους προσέλκυσαν πολλούς πλούσιους Σμυρνιούς, ιδιώς Αγγλους και Γάλλους  (Whital, Lafontain, Alliotti, Rees, Paterson) οι οποίοι κατασκεύασαν  στην περιοχή πολυτελείς επαύλεις, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της λουτρόπολης και της διαδόσης της φήμης της σε όλη τη Μικρά Ασία.

Ετσι κάθε χρόνο συνέρρεαν στην περιοχή Σμυρνιοί, Κωνσταντινουπολίτες και Αιγυπτιώτες, όχι μόνο για τη θεραπεία των λουτρών αλλά και για το ιδεώδες και δροσερό κλίμα της περιοχής. Την ίδια ώρα διάφοροι Ελληνες επιχειρηματίες, όπως οι Αντ. Τζουβελέκας, Ερρίκος Αντωβικ, Θεοδωρέλλος Ναύαρχος και ο Τούρκος Αλή Καραμπίνας,  επένδυαν στην περιοχή δημιουργώντας  επιχειρήσεις και κυρίως ξενοδοχεία. Ο Τούρκος επιχειρηματίας Καραμπίνας μάλιστα αυτοκτόνησε μόλις ο Ελληνικός Στρατός αποβιβάστηκε το 1919  στην Κρήνη (Τσεσμές).

Στα Λίτζια υπήρχαν δύο εκκλησίες, ο Αγιος Δημήτριος και ο Αγιος Γεώργιος. Η τοποθεσία ήταν μαγευτική με απέραντη κάτασπρη και ολοκάθαρη αμμουδιά, ενώ ο μαίστρος που έπνεε άδιακοπα δρόσιζε τη λουτρόπολη και τις πιο θερμές ημέρες του καλοκαιριού…

Δημήτρης Παντέλας

Πηγή: Σταμάτης Στ. Χατζήμπεης, Μικρασιατικά Χρονικά Τόμος 12ος