Ο Απρίλιος είναι ο τέταρτος μήνας του Ιουλιανού και του Γρηγοριανού ημερολογίου και ο δεύτερος μήνας του ρωμαϊκού. Στα λατινικά ονομάζεται Aprilis από το λατινικό Aprilius (ανοικτός) επειδή το μήνα αυτό ανοίγουν οι ανθοί των λουλουδιών. Κάποιοι αποδίδουν το όνομα στην Αφρώ (μεταγενέστερη μορφή της Αφροδίτης), επειδή οι Ρωμαίοι θεωρούσαν το μήνα αυτό αφιερωμένο σε αυτήν. Παράλληλα ήταν αφιερωμένος και στο θεό Απόλλωνα, από τη λαϊκή ονομασία (Aperta) του οποίου ίσως προήλθε και το όνομα του. Θαλλοφόρος και βασιλιάς της άνοιξης, θεωρείται ο κατεξοχήν μήνας της εποχής αυτής.
Οι ψηφιδωτές παραστάσεις του, ιδιαίτερα στη Δύση, τον συνδέουν με τη λατρεία της Αφροδίτης.
«Ο Απρίλιος έχει τη δροσιά
κι ο Μάης τα λουλούδια»
Ο Απρίλιος και ο Μάιος κατέχουν στον κύκλο του έτους την τελείως ανοιξιάτικη περίοδο του, το Μαγιάπριλο, όπως το λέει ο λαός, που αποτελεί ένα ενιαίο χρονικό σύνολο με χαρακτηριστικά γνωρίσματα τη βλάστηση, την ανθοφορία και τις μυρωδιές της φύσης.
Πάσχα
Ελπίδα σωτηρίας και ανάστασης της ανθρωπότητας
Η σταύρωση του Ιησού δεν είναι απλώς ιστορικό γεγονός, αλλά το ίδιο το σχέδιο του θεού για τη σωτηρία του ανθρώπινου γένους. Το φως της ανάστασης της φύσης και η σκιά της ανθρώπινης μοίρας, με τον πνευματικό και ηθικό θάνατο όλης της ανθρωπότητας. Το πένθος, ο θρήνος και η Ανάσταση αποτελούν την κορύφωση του ανοιξιάτικου αναγεννητικού λατρευτικού κύκλου.
Η χαρά για την Ανάσταση συναντά τη φυσική αγαλλίαση της άνοιξης και δημιουργούν λαϊκά έθιμα, δρώμενα και τελετουργίες της πιο λαμπρής ελληνικής γιορτής. Ο εθιμοτυπικός κύκλος της άνοιξης ανήκει σχεδόν αποκλειστικά στη δικαιοδοσία των γυναικών επειδή η γονιμότητά τους συνδέθηκε με την εκρηκτική γονιμότητα της ανοιξιάτικης φύσης αλλά και γιατί ο χαρακτήρας των τελετουργιών παραπέμπει σε δικές τους καθημερινές ενασχολήσεις. Με το Πάσχα και την Άνοιξη είναι στενά συνδεδεμένη η εορτή του Αγίου Γεωργίου, από τους πιο αγαπητούς Αγίους της λαϊκής λατρείας.
Ανάσταση, άνοιξη, κορυφαία γεγονότα του Απρίλη, στην αναζήτηση των διαχρονικών αληθειών και την ανάκτηση της χαμένης ευημερίας.
Η Πρωταπριλιά
Η Πρωταπριλιά είναι συνδεδεμένη με την παγκόσμια συνήθεια οι άνθρωποι να ανταλλάσσουν ψέματα. Το έθιμο μεταδόθηκε μάλλον από τη δυτική Ευρώπη, από τη Γαλλία, στις αρχές του 13ου αιώνα ή από τις Κελτικές χώρες, δηλαδή Αγγλία, Ιρλανδία, Ισπανία κ.λπ. Στην αρχή ήταν έθιμο του αστικού κυρίως χώρου, αλλά αργότερα επεκτάθηκε και στον αγροτικό.
Η Πρωταπριλιά και Πρωτομαρτιά, ως Πρωτοχρονιές τα παλαιότερα χρόνια, που ήταν μεταβατικές περίοδοι από το χειμώνα στην άνοιξη, είχαν συνδεθεί με τα ψέματα που λέγονταν για να στρέψουν την προσοχή του κακού. Παλαιότερα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, όποιος κατάφερνε αυτή τη μέρα να ξεγελάσει τους άλλους, θεωρείτο τυχερός για όλη τη χρονιά.
Πάσχα στη Σμύρνη
Η γιορτή της Ανάστασης, συμπίπτοντας χρονικά με την άνοιξη, αποτελούσε για όλη τη Μικρά Ασία κορύφωση όχι μόνο του εκκλησιαστικού αλλά και του ανοιξιάτικου λατρευτικού κύκλου. Η χαρά της Ανάστασης, η οποία συναντούσε τη φυσική αγαλλίαση της άνοιξης, είχε δημιουργήσει παραδόσεις και έθιμα θρησκευτικού περιεχομένου, τα οποία περιλάμβαναν τελετουργίες συμβολικού χαρακτήρα σχετικών με τη γονιμότητα.
Τη Μεγάλη Παρασκευή, οι ανύπαντρες και παρθένες κοπέλες έπρεπε να μαζέψουν τα λουλούδια που θα στόλιζαν τον Επιτάφιο.
Από τη Μεγάλη Τετάρτη οι γυναίκες ζύμωναν εφτάζυμα και τσουρέκια. Συνήθως την ίδια μέρα έφτιαχναν και το προζύμι για το ζύμωμα του ψωμιού όλης της χρονιάς.
Τη Μεγάλη Πέμπτη έβαφαν τ’ αυγά. Η παράδοση τα ήθελε κόκκινα, στο χρώμα της θυσίας του Χριστού και της χαρμόσυνης αναμονής. Πολλές νοικοκυρές έβαφαν τ’ αυγά με κρεμμύδι. Έβαζαν φλούδες κρεμμυδιών στον πάτο μιας κατσαρόλας, από πάνω μια στρώση αυγά, πάνω τους πάλι φλούδες και ξανά αυγά μέχρι να γεμίσει η κατσαρόλα. Προσθέτανε νερό και τα έβραζαν σε σιγανή φωτιά μέχρι να πάρουν τ’ αυγά χρώμα.
Το πρώτο αυγό που έβαφαν το τοποθετούσαν στο εικονοστάσι. Πολλοί το κρατούσαν ως φυλαχτό και το φύλαγαν μέχρι να γίνει ο κρόκος του σαν κεχριμπάρι. Οι αγορές της Σμύρνης γέμιζαν από τη Μεγάλη Δευτέρα με κοπάδια αρνιών που συνήθως τα έφερναν οι έμποροι με το σιδηρόδρομο από την Καππαδοκία. Οι Σμυρνιοί αγόραζαν συνήθως δύο αρνιά. Ένας για τη Λαμπρή και ένα για τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου. Το πασχαλινό αρνί δεν συνήθιζαν να το σουβλίζουν. Το γέμιζαν με ρύζι, αμύγδαλα, και κουκουνάρι και το έβαζαν στη χόβολη αποβραδίς για να ψηθεί σιγά-σιγά ως το πρωί.
Όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα οι γυναίκες άσπριζαν και καθάριζαν το σπίτι. Έπρεπε να λάμπει από καθαριότητα για να «υποδεχθεί τον Αναστάντα Χριστόν» Το Πάσχα, για όλη τη Μικρά Ασία, αποτελούσε ένα κορυφαίο θρησκευτικό γεγονός, ταυτισμένο με την άνοιξη και την εποχή της γονιμότητας και της ευημερίας…
Γιάννης Σαραντόπουλος
