Πρακτικά της Βουλής από την ομιλία του Νεοκλή Σαρρή* για τη Συνθήκη της Λωζάνης και την παραβίαση της όσον αφορά τον Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης.
Η συζήτηση ενώπιον της Διαρκούς Επιτροπής Εθνικής Αµυνας & Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων που πραγµατοποιήθηκε στην Αίθουσα Γερουσίας του Μεγάρου της Βουλής την Τετάρτη 3 Ιουνίου 1998.
Κύριε Πρόεδρε, κύριοι Βουλευτές, θεωρώ µεγάλη τιµή το γεγονός, ότι βρίσκοµαι ενώπιόν σας, προκειµένου να καταθέσω την προσωπική µου µαρτυρία και την µαρτυρία της Ελληνοορθόδοξης Κοινότητας της Κωνσταντινούπολης, στην οποία ανήκω, σε ό,τι αφορά την παραβίαση των διατάξεων της Συνθήκης της Λωζάνης, που αφορούν και αυτές την προστασία των µη µουσουλµανικών µειονοτήτων.
Θα ήθελα, εκ προιµίου, να τονίσω τρία στοιχεία τα οποία θεωρώ αναγκαία για την κατανόηση του προβλήµατος σε βάθος. Το πρώτο είναι ότι η Συνθήκη της Λωζάνης είναι η πρώτη και ίσως η µόνη ρεβιζιονιστική Συνθήκη µετά την λήξη του πρώτου Παγκόσµιου Πολέµου. Λέµε ρεβιζιονιστική Συνθήκη εννοώντας τη Συνθήκη εκείνη, η οποία ανατρέπει τα συµβατικά αποτελέσµατα του Πρώτου Παγκοσµίου Πολέµου. Ο πρώτος Παγκόσµιος Πόλεµος έχει λήξει µε δύο Συνθήκες, µε την Συνθήκη των Βερσαλιών και την Συνθήκη των Σεβρών. Ο Χίτλερ προσπάθησε να ανατρέψει την Συνθήκη των Βερσαλιών ανεπιτυχώς.
Ο Μουσταφά Κεµάλ και οι συνεργάτες του ανέτρεψαν την Συνθήκη των Σεβρών, συνεπώς ανέτρεψαν και τα αποτελέσµατα του Πρώτου Παγκοσµίου Πολέµου. Αυτό οδήγησε την Ευρώπη στον εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο. Το λέγω αυτό, διότι η Συνθήκη των Σεβρών, που αφορούσε κυρίως τις υπόλοιπες εθνότητες της Μικράς Ασίας, ανατρέπεται και κυρίως ως προς το 6% της εδαφικής έκτασης της σηµερινής Τουρκίας που αφορούσε την Ελλάδα.
Δηλαδή, η Ελλάδα µε την Συνθήκη των Σεβρών αποκτούσε το 6% των εδαφών της Τουρκίας. Θέλω εµφαντικά να τονίσω, ότι, παρά το γεγονός ότι ανατράπηκε η Συνθήκη των Σεβρών, οι µόνες διατάξεις οι οποίες είναι σχεδόν ταυτόσηµες της Συνθήκης των Σεβρών είναι εκείνες, οι οποίες αφορούν την προστασία των µειονοτήτων. ηλαδή οι διατάξεις περί προστασίας των µειονοτήτων της Συνθήκης της Λωζάνης είναι σχεδόν ταυτόσηµες προς εκείνες της Συνθήκης των Σεβρών.
Αυτό διότι οι διωγµοί τους οποίους υπέστη το µη µουσουλµανικό στοιχείο από τους νεότουρκους ήταν νωπές και οι µεγάλες ευρωπαϊκές δυνάµεις επέµεναν στην ιδιαίτερη προστασία η οποία θα έπρεπε να δοθεί στους µη µουσουλµάνους. Πρώτον αυτό. εύτερον. Ο ρεβιζιονιστικός χαρακτήρας της Συνθήκης της Λωζάνης δεν είναι στατικός αλλά δυναµικός. ηλαδή έχει µια δυναµική συνεχούς αναθεώρησης προς όφελος της Τουρκίας και βεβαίως σε βάρος κυρίως της Ελλάδος.
Τρίτο στοιχείο το οποίο θα ήθελα να τονίσω είναι το εξής : η Συνθήκη της Λωζάνης καθιερώνει µια πολύ λεπτή ισορροπία η οποία έχει διασαλεφθεί προς ζηµία της Ελλάδας και προς όφελος της Τουρκίας. Ενα σαφές στοιχείο αυτής της παραβίασης, της διασάλευσης της ισορροπίας µεταξύ των δύο πλευρών φαίνεται ως προς τις µειονότητες.
Κύριοι βουλευτές, έχω µαζί µου ένα βιβλίο, το οποίο κυκλοφόρησε το 1996 στις Η.Π.Α. και αφορά την Κωνσταντινούπολη. Είναι του Philipe Marshal. Στην σελίδα 437 παραθέτει στατιστικά στοιχεία για τον πληθυσµό της Κωνσταντινούπολης. Αναφέροµαι στον Marshal διότι πριν 10 χρόνια, και συγκεκριµένα το 1986, σε ένα βιβλίο µου είχα παραθέσει παρόµοια στοιχεία.
Η Κωνσταντινούπολη από το 1477 µέχρι το 1927 είχε το 35% – 40% περίπου του πληθυσµού της -εννοούµε εντός των διοικητικών ορίων της Κωνσταντινούπολης, διότι η περιφέρεια του ήµου είχε το 37% µε 39% ελληνικό πληθυσµό- τουτέστιν η Κωνσταντινούπολη είχε αναλογικά περισσότερο ελληνικό πληθυσµό από πάρα πολλές ελληνικές πόλεις σήµερα, ιστορικά, διαχρονικά. Οι υπόλοιποι ήταν, ένα 17% Αρµένιοι και αυτό ύστερα από ένα χρονικό διάστηµα. Ενα 5% – 8 % ήταν Εβραίοι.
Στους υπόλοιπους ένα ποσοστό 16% µε 17%, από το 1829 έως το 1830, υπολογίζονται και οι εξ Ελλάδος Ελληνες υπήκοοι ως άλλοι, δηλαδή, το ποσοστό των Ελλήνων είναι πολύ µεγαλύτερο από εκείνο που φαίνεται στις στατιστικές. Το ποσοστό των Ελλήνων ξεκινάει από 34% µε 35% το 1477 και φθάνει 40% µε 42%. Το 1927 έχουµε 22%, το 1950 έχουµε 12%, το 1965 έχουµε 3%, το 1980 έχουµε 1%, το 1995 έχουµε 0,0001%! Οι Αρµένιοι από το 17% κατέρχονται σε 0,005%, οι δε Εβραίοι κατέρχονται και αυτοί στο 0,002%.
Συνεπώς υπάρχει µια συντριπτική εξαφάνιση όχι µόνο των Ελληνορθόδοξων, αλλά όλων των µη µουσουλµανικών µειονοτήτων. Το λέγω αυτό, διότι η ισορροπία την οποία καθιερώνει η Συνθήκη της Λωζάνης είναι αριθµητική. Εάν κανείς µελετήσει προσεκτικά τα πρακτικά της Συνθήκης της Λωζάνης θα διαπιστώσει δύο πράγµατα. Το πρώτο είναι, ότι η Τουρκική αντιπροσωπεία έχει επιµείνει πρώτον, στο ότι δεν υπάρχουν εθνικές µειονότητες στην Τουρκία αλλά θρησκευτικές µειονότητες, γι αυτό και εµείς αναφερόµαστε σε µουσουλµάνους. Είναι συµβατική υποχρέωση της Ελλάδος.
Οι διατάξεις αυτές έχουν ισχύ υπερτέραν και του Συντάγµατος για τις χώρες που έχουν υπογράψει τη Συνθήκη της Λωζάνης. Πρώτον γιατί οι µειονότητες είναι θρησκευτικές και όχι εθνικές. Οι Τούρκοι επέµεναν στο σηµείο αυτό, πρώτο λόγω της θρησκευτικής θεωρήσεως των εθνοτήτων και δεύτερον, διότι, εάν έλεγαν εθνικές µειονότητες συµπεριλάµβαναν και τους Κούρδους και δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν δικαιώµατα στην εθνότητα των Κούρδων.
Το δεύτερο είναι ότι ο Ριζά Νούρ επέµενε στην αριθµητική ισορροπία µεταξύ των µειονοτήτων, δηλαδή της µειονότητας Κωνσταντινούπολης και της µειονότητας των µουσουλµάνων στην Θράκη, που εξαιρέθηκαν για ειδικούς λόγους. Την επίσηµη αυτή στιγµή θεωρώ υποχρέωσή µου να θυµηθώ τον αείµνηστο Ιωάννη Ζίγδη, ο οποίος το 1977 είχε θέσει πρώτος στο Κοινοβούλιο το θέµα της διασάλευσης της αριθµητικής ισορροπίας, που καθιερώνει η Συνθήκη της Λωζάνης.
Μάλιστα αυτή η υπόµνηση, που συνοδεύτηκε και από δική µου πρόταση νοµοσχεδίου, για πολιτογράφηση των Κωνσταντινουπολιτών στα µητρώα της Θράκης, για όσους είχαν καταφύγει στην Ελλάδα, θορύβησε το Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας, το οποίο προέβη σε σχετικές ανακοινώσεις, λέγοντας, ότι ναι µεν διασαλεύτηκε η Συνθήκη της Λωζάνης στο σηµείο αυτό, αλλά υπάρχουν και άλλα σηµεία διασάλευσης της Συνθήκης, εννοώντας προφανώς ότι η Ελλάς απέκτησε τα δωδεκάνησα.
Θα ήθελα να τονίσω ότι το έντυπο που έχετε στα χέρια σας, είναι µία περίληψη των άρθρων. Τα άρθρα 37 έως 45 είναι πολύ πιο λεπτοµερειακά. Αν διαβάσει κανείς ένα προς ένα τα άρθρα, είναι εκπληκτικό αυτό που θα πω, ότι όλα τα άρθρα, ένα προς ένα, έχουν παραβιαστεί από την Τουρκία! Αρχίζοντας από το άρθρο 14, που αφορά την Ιµβρο και την Τένεδο, είναι γνωστό ότι παραβιάστηκε η βασική αρχή που επιβάλλει µια αυτοδιοίκηση. Το άρθρο 39 και οι παράγραφοι 2,3 και 4 επιβάλλουν την πρόσληψη σε δηµόσιες υπηρεσίες των µειονοτικών. Αυτό ουδέποτε έχει εφαρµοστεί στην Τουρκία.
Η χρήση, για παράδειγµα, της ελληνικής γλώσσας σε δηµόσια καταστήµατα αλλά και σε δικαστήρια. Στην εκλογική νοµοθεσία της Ελλάδος π.χ. υπάρχει διάταξη βάσει της οποίας οι µουσουλµάνοι της δυτικής Θράκης ψηφίζουν µέσω διερµηνέως. Αυτό στην Τουρκία είναι κάτι το ακατανόητο. Η µοναδική εξαίρεση είναι η περίπτωση του µακαριστού Οικουµενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα, όπου κατέθεσε µε διερµηνέα ενώπιον δικαστηρίου το ηµιουργήθηκε τότε ζήτηµα πως ο Πατριάρχης µπόρεσε να χρησιµοποιήσει διερµηνέα. Ποιες διατάξεις να πρωτοαναφέρω;
Να αναφέρω τις διατάξεις που αφορούν την προστασία των εκκλησιών, των νεκροταφείων, τα οποία µέχρι σήµερα υφίστανται βάναυσες επιθέσεις και ουδείς από τους δράστες δεν συλλαµβάνεται ή παραπέµπεται στη δικαιοσύνη. Το 1955, όπως αποκαλύφτηκε, εκκλησίες, σχολεία, ιδρύµατα καταστράφηκαν βάσει οργανωµένου σχεδίου της ίδιας της κυβέρνησης και των ενόπλων δυνάµεων της Τουρκίας. Βάσει του άρθρου 41, παράγραφος 2, τα σχολεία, τα φιλανθρωπικά ιδρύµατα χρηµατοδοτούνται από τον δηµόσιο προϋπολογισµό και από τους προϋπολογισµούς των ήµων και Κοινοτήτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Αυτό όχι µόνο δεν συνέβη, αλλά παρατηρήθηκε και το αντίθετο, δηλαδή καλούνται οι εκκλησίες και τα ιδρύµατα να καταβάλλουν ιδιαίτερο φόρο, τον φόρο ελέγχου και το βακούφι. Συνεπώς υφίστανται ασύστολες παραβιάσεις οι διατάξεις αυτές. Θα ήθελα να κλείσω µε µια προσωπική µαρτυρία. Πολλοί από τους παρισταµένους εντός της αιθούσης, θα γνωρίζουν την προσωπική ιστορία του καθενός.
Η προσδοκώµενη βιογραφία µου θα ήταν, αν κρίνει κανείς από τους µαθητικούς και φοιτητικούς αγώνες, να βρίσκοµαι στο βήµα της Τουρκικής εθνοσυνέλευσης εκπροσωπώντας την κοινότητά µου. Είµαι ο µοναδικός, ίσως, από το 1922 και µετά, που είχε µια πολιτική ιστορία εντός των πολιτικών κοµµάτων της Τουρκίας. Μου λεγαν οι δικοί µου συναγωνιστές, ακόµα και εκείνες τις µέρες, ότι θα διέπρεπα στην Ελλάδα. Εθεωρείτο, δηλαδή, βέβαιο ότι θα έπρεπε να φύγουν οι Ελληνες της Πόλης και συνεπώς να φύγω και εγώ µαζί τους.
Θέλω να τονίσω µε αυτό, ότι ο ξεριζωµός των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, έχει γίνει βάση ενός προδιαγεγραµµένου σχεδίου. Αν θα δείτε τα αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών, οι ελληνικές κυβερνήσεις επέδειξαν µία εγκληµατική αµέλεια. Αυτή η αµέλεια έχει και µια ερµηνεία. Πολλές φορές υπακούοντας οι ελληνικές κυβερνήσεις, σε πέραν του Ατλαντικού συστάσεις περί κατευνασµού κλπ. των πνευµάτων, επέδειξαν αυτού του είδους την αµέλεια.
Κύριοι βουλευτές, το πρόβληµα εστιάζεται σε µια αξιοπρεπή εξωτερική πολιτική η οποία αν µη τι άλλο θα στηρίζεται στο δίκαιο, στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και κυρίως της αξιοπρέπειας. Η έννοια της αξιοπρέπειας είναι µια έννοια που έχει τελείως ευτελιστεί. Ευχαριστώ.
*ΝΕΟΚΛΗΣ ΣΑΡΡΗΣ: Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήµιο Αθηνών. Γεννηµένος στην Κωνσταντινούπολη.
