Με μεγάλη έκπληξη διάβασα στις εφημερίδες για το πωλητήριο ενός βυζαντινού ναού στη Συγή της Βιθυνίας. Θεωρείται ένας από τους παλαιότερους βυζαντινούς ναούς που σώζονται στις μέρες μας και θυμάμαι τα πανεπιστημιακά μου μαθήματα, όταν διδασκόμουν τον ναό στους πρώτους χρονολογικά της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Επίσης σημαντικό είναι ότι ο ναός ως την Καταστροφή ήταν σε χρήση από τους Έλληνες κατοίκους του χωριού.
Βρισκόμαστε δυτικά των Μουδανιών, στην νότια ακτή του κόλπου της Κίου, στη θέση Συκίδες ή Συκή (σήμερα Kumyaka). Ο ναός, σταυρόσχημη βασιλική με νάρθηκα και εξωνάρθηκα, χρονολογήθηκε από επιγραφή του 19ου αιώνα στο 780, μία χρονολόγηση που επιβεβαιώνεται και με την αρχιτεκτονική. Σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις συνδέεται με τον Κωνσταντίνο στ΄ Πορφυρογέννητο (780-797), όταν ντόπιοι μοναχοί έσωσαν τα παιδιά του, αλλά και την κυρά Βασιλική του Αλή Πασά, η οποία δώρισε στον ναό πλούσια διακοσμημένη θύρα με χρυσό, ασήμι και πολύτιμους λίθους.
Στο έργο ‘Βιθυνικά’ των Κλεωνύμου- Παπαδόπουλου αναφέρεται: ‘…εγγύς δε Τριγλείας είναι κώμη περιέχουσα τριακοσίας οικογένειας χριστιανών, Σιγή ή Σική καλουμένη, […] εν αυτή δε είναι και αρχαίος ναός επ΄ ονόματι των Αρχιστρατήγων, ου και εικών θαυματουργός υπάρχει. ’ (‘Βιθυνικά’, σελ. 43). Η Συγή είχε στις αρχές του 20ου αιώνα 350 σπίτια, από τα οποία μόνο 25 Τούρκων, ελληνόφωνων μάλιστα κατά τον άγγλο αρχαιολόγο Hasluck. Άλλη πηγή (‘Ξενοφάνης’) αναφέρει πληθυσμό 1800 Ελλήνων, 140 Τούρκων, Αρρεναγωγείο με 110 μαθητές, Παρθεναγωγείο με 50 μαθήτριες και νηπιαγωγείο με 100 νήπια. Το χωριό φαίνεται ότι υπήρχε και πριν τον 19ο αιώνα. Τον 19ο αιώνα αυξήθηκε ο πληθυσμός του με τη μετανάστευση Θρακιωτών σηροτρόφων.
Ο ναός των Αρχαγγέλων της Συγής αποτέλεσε τόπο θεραπείας και θαυμάτων για ασθενείς και μαρτυρείται ως θεραπευτικός από τους περιηγητές Wheler και MacFarlane. Οι ασθενείς έμεναν στον εξωνάρθηκα και τηρούσαν νηστεία σαράντα ημερών. Οι βίαιοι ασθενείς (ψυχασθενείς) αλυσοδένονταν στον νάρθηκα. Σύμφωνα με τον MacFarlane τον ναό επισκέπτονταν επίσης και Τούρκοι ασθενείς. Στην κλίμακα που οδηγούσε στο υπερώο του ναού σωζόταν «η ενδυμασία του αγίου Ταξιάρχου», δηλαδή τα δερμάτινα ρούχα και το καπέλο του Αγίου, τα οποία φορούσε όταν επισκεπτόταν τους ασθενείς.
Από τον αρχικό μεσοβυζαντινό ναό λίγα στοιχεία επιβίωσαν έως τον 20ο αιώνα λόγω των συνεχών επισκευών (πιθανώς επτά). Κατά τον Hasluck μία από αυτές ήταν προσφορά του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (1448). Πιο χαρακτηριστική είναι αυτή του 1818 από τον αρχιτέκτονα του ναού του Πανάγιου Τάφου της Ιερουσαλήμ, του Μυτιληνιού Κομνηνού. Μετά την Καταστροφή αφαιρέθηκε το ξύλινο πάτωμα, η ξύλινη οροφή και το μαρμάρινο δάπεδο και ο ναός χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη. Τη δεκαετία του 1960 σώζονταν ακόμη ίχνη από τις τοιχογραφίες του ναού (Ευαγγελιστής, Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ).
Ο ναός πωλείται από τον επιχειρηματία της Κωνσταντινούπολης Mete Yalcin, επειδή αδυνατεί να τον αναστηλώσει. Οι κάτοικοι του χωριού επιθυμούν την αγορά του ναού για να αναστηλωθεί. Στους χαλεπούς καιρούς που ζούμε εύχομαι οι Αρχάγγελοι να κάνουν το θαύμα τους και να σωθεί ο ναός τους…
Βιβλιογραφία:
• Μ. Κλεώνυμος, Χρ. Παπαδόπουλος ‘Βιθυνικά’ (Κωνσταντινούπολη, 1867)
• F.W. Hasluck “Bithynica” (B.S.A. xiii, 1906-7, σελίδες 285- 308)
• Hans Buchwald ‘The church of the Archangels in Sige near Mudania’ (Βιέννη, 1969)
• Π. Μεχτίδης «Βυζαντινή Προποντίδα- Το λίκνο του βυζαντινού κράτους» ‘Ιστορικά Θέματα’, τεύχος 55 (Οκτώβριος 2006)
• Π. Μεχτίδης «Αποστολή στη Βιθυνία,1906/7,του F. Hasluck» «Μικρασιατική Ηχώ» Φύλλο 389 (Ιούλιος- Αύγουστος 2007)
