Την Κυριακή, 9 Σεπτεμβρίου 2018, στη δροσερή αυλή της Βίλλας Κώστα, στη Νέα Ερυθραία, όπου εδρεύει το Κέντρο Έρευνας και Μελέτης της Μικρασιατικής Ερυθραίας (ΚΕΜΜΕ), παρουσιάστηκε το βιβλίο του Θοδωρή Κοντάρα «Οι τελευταίες στιγμές των ελληνικών Βουρλών. Το γράμμα του Ιωάννη Παγώνη, δημοτικού ιατρού των Βουρλών».

Το βιβλίο εκδόθηκε με τη συμβολή των Εκδόσεων Μπαλτά και του ΚΕΜΜΕ. Βασίζεται στην μακροσκελέστατη επιστολή του Ιωάννη Παγώνη ή Μπενουά, που χρημάτισε δημοτικός γιατρός στα Βουρλά και βίωσε ως αυτόπτης μάρτυρας όλα τα γεγονότα της καταστροφής των Βουρλών από τους Τούρκους τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη του 1922.

Εκείνος ο σπουδαίος παράγοντας της βουρλιώτικης κοινωνίας γράφει το Φλεβάρη του 1924 με παραστατικότητα, ζωντάνια, με τρόπο συγκινητικό και κάθε συγκλονιστική λεπτομέρεια, ένα γράμμα προς την κόρη του Άρτεμη Διαμαντάκη τα τραγικά συμβάντα. Ο γιατρός είδε κι έπαθε πολλά εκείνες τις φριχτές μέρες της εισόδου των Τούρκων στην πρωτεύουσα της Ερυθραίας, που σημάδεψαν την ψυχή του ως το τέλος του βίου. Με ωμό ρεαλισμό και συγκινητικές σκέψεις, ο Ιω. Παγώνης ζωντανεύει συναρπαστικά την ύστατη ώρα, τα κακά στερνά και το ψυχορράγημα της ξακουστής ερυθραιώτικης πολιτείας.

Κι ο αναγνώστης μένει βουβός μπροστά στο φανατισμό, τη σκληρότητα, τον όλεθρο, μα κυρίως μπροστά στη μεθοδικότητα και στην άριστη οργάνωση του μηχανισμού της καταστροφής… Γι’ αυτό το λόγο, το δραματικό περιεχόμενο της επιστολής αποτελεί ένα μοναδικό ντοκουμέντο, ένα σπουδαιότατο στοιχείο της ιστορικής γνώσης για την τραγική τύχη του Βουρλά.

Την παρουσίαση των ομιλητών έκανε η Κατερίνα Μουστάκη, Βουρλιωτίνα δεύτερης γενιάς και μέλος του Δ.Σ. του ΚΕΜΜΕ. Σύντομο χαιρετισμό απηύθυνε η πρόεδρος του ΚΕΜΜΕ, Έφη Κούτση. Για το βιβλίο μίλησε εμπεριστατωμένα και γλαφυρά ο Βουρλιώτης την καταγωγή Δημήτρης Καμούζης, ιστορικός κι ερευνητής, συνεργάτης του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τονίζοντας ιδιαιτέρως την ιστορική αξία της επιστολής.

Η εκδήλωση έκλεισε με λίγα λόγια από το Θοδωρή Κοντάρα, που επικεντρώθηκε στο «χρονικό» της συγγραφής του μικρού αυτού πονήματος. Την παρουσίαση παρακολούθησαν διακόσια περίπου άτομα, μεταξύ των οποίων πολλοί άνθρωποι βουρλιώτικης καταγωγής, πρόεδροι μικρασιατικών σωματείων (Βουρλιωτών, Παλατιανών, Αλαγιωτών, Σιβρισαριανών, Μικρασιατών Μελισσίων, Σμυρναίων Ν. Ιωνίας, Αλατσατιανών Ν. Ερυθραίας κλπ.), καθώς και τοπικοί φορείς της Νέας Ερυθραίας.