Οι λυκιακοί τάφοι
Η Λυκία, στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία, είναι λιγότερο γνωστή από την Ιωνία βορειότερα και οι πολλοί λυκιακοί τάφοι και αρχαιολογικοί χώροι δέχονται ελάχιστους επισκέπτες, αν και εντυπωσιάζουν με την ιδιότυπη τοπική ταφική αρχιτεκτονική.
Του Πέτρου Μεχτίδη
Τα πιο επιβλητικά μνημεία είναι αναμφισβήτητα οι λυκιακοί τάφοι, που κοσμούνε κατά εκατοντάδες τις πόλεις της περιοχής και ξεχωρίζουν τους αρχαιολογικούς χώρους της Λυκίας από τους υπόλοιπους της Μικράς Ασίας . Οι τάφοι της Λυκίας χωρίζονται σε πέντε κατηγορίες: α. Τάφοι- στήλες, β. ναόσχημοι τάφοι λαξευμένοι στο βράχο, γ. τάφοι που μιμούνται οικίες, δ. σαρκοφάγοι και ε. μνημειακοί τάφοι.
Οι τάφοι- στήλες αποτελούνται από μία ψηλή τετράγωνης κάτοψης στήλη ύψους 6 – 8 μέτρων πάνω στην οποία εδράζεται ο ταφικός θάλαμος. Οι τάφοι αυτοί θεωρούνται οι παλαιότεροι και τα περισσότερα παραδείγματα σώζονται στις πόλεις Ίσινδα, Κυάνεαι, Απολλωνία και στην Ξάνθο. Πολλοί από αυτούς έφεραν ανάγλυφη διακόσμηση, όπως ο λεγόμενος τάφος των Αρπυιών στην Ξάνθο.
Οι ναόσχημοι λυκιακοί τάφοι που λαξεύονταν στους κάθετους βράχους είναι μία Λυκιακή ταφική πρακτική, αλλά συναντάται επίσης και σε άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας, όπως οι τάφοι των Μιθριδατιδών στην Αμάσεια του Πόντου και στις πιο κοντινές πόλεις Καύνο της Καρίας και Τερμησσό της Πισιδίας. Συνήθως οι τάφοι είχαν κάτοψη μικρού πρόστυλου ναού με δύο κίονες εν παραστάσι. Το καλύτερα σωζόμενο παράδειγμα είναι ο τάφος του Αμύντα στην Τελμησσό (Fethiye).
Οι τάφοι που μιμούνται τις λυκιακές οικίες είναι επίσης λαξευμένοι στο βράχο, με δύο ή τρεις ορόφους και αετωματική στέγη σε κάποιες περιπτώσεις. Κάποιοι φέρουν ανάγλυφη ή και γραπτή διακόσμηση στις εξωτερικές επιφάνειες ή ακόμα και στον ταφικό θάλαμο. Παραδείγματα αυτού του τύπου σώζονται στα Πίναρα, την Τλω, την Τελμησσό, τα Μύρα, τα Λίμυρα, την Αντίφελλο και την Τειμιούσσα.
Οι σαρκοφάγοι που βρίσκονται στους δεκάδες αρχαιολογικούς χώρους της Λυκίας έχουν υπολογιστεί σε 2000. Οι λυκιακές σαρκοφάγοι έχουν μεγάλο ύψος. Πολλές από αυτές εδράζονται σε υποσόριο (που χρησιμοποιούνταν συνήθως για ταφές δούλων) και φέρουν ανάγλυφη διακόσμηση λεοντοκεφαλών, ερωτιδέων, μεδουσών ή ακόμα και πολυπρόσωπες σκηνές (σκηνές κυνηγιού ή πολεμικές σκηνές). Οι πιο γνωστές είναι η σαρκοφάγοι του Payana και του Merehi από την Ξάνθο. Η σαρκοφάγος του Payana ονομάστηκε έτσι από το όνομα του κατασκευαστή της το οποίο σώζεται και πιθανόν σε αυτήν τάφηκε ο Πέρσης σατράπης Αυτοφραδάτης.
Η σαρκοφάγος του Merehi φέρει ανάγλυφες παραστάσεις αρματοδρομίας και της Χίμαιρας. Επίσης ενδιαφέρουσες παραστάσεις φέρουν ο λεγόμενος τάφος του Έκτορα, στα Καδύανδα, που χρονολογήθηκε στο 400 π.Χ. με παράσταση μάχης και η σαρκοφάγος της γυναίκας του Σάλα (Zzala στα λυκιακά), που ταυτίστηκε με την ομώνυμη πριγκίπισσα των Καδυάνδων, της βασιλικής οικογενείας των Εκατομνιδών της Καρίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι αριθμός από λυκιακές σαρκοφάγους αποκαλύφθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στη βασιλική νεκρόπολη της Σιδώνας του Λιβάνου (σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείο της Κωνσταντινούπολης) δείχνοντας έτσι μια γεωγραφική εξάπλωση της λυκιακής σαρκοφάγου μακριά από τη Λυκία.
Ως μνημειακοί τάφοι αναφέρονται τα ηρώα, πολλά από τα οποία, που θυμίζουν αρχαιοελληνικούς ναούς, έχουν με κάτοψη αμφιπρόστυλου ή μικρού περίπτερου ναού. Ο πιο γνωστός είναι το Μνημείο των Νηρηίδων που εκτίθεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο. Επίσης πρέπει να αναφερθούν το μνημείο του βασιλιά Περικλή στα Λίμυρα και το ηρώο στην Τρύσα Τέλος, οι ανασκαφές των τελευταίων χρόνων στα Πάταρα από Τούρκους αρχαιολόγους αποκάλυψαν και άλλους μνημειακούς τάφους με κατόψεις τετράστυλων ή εξάστυλων πρόστυλων ναών.
Φωτογραφίες
1. Λυκιακοί τάφοι στην Ξάνθο (Charles Fellows ‘A journal written during an excursion in Asia Minor, 1839, σελ. 227)
2. Ο τάφος του Αμύντα στην Τελμησσό/ Μάκρη (Charles Fellows ‘A journal written during an excursion in Asia Minor, 1839, σελ. 246)
3. Λυκιακός τάφος στη Αντίφελλο/ Κας (T.A.B. Spratt, Ed. Forbes ‘Travels in Lycia, Milyas and the Cibyratis’, 1857, σελ. 72)
Βιβλιογραφία:
1. E. Slatter “Xanthus. Travels of discovery in Turkey” (1994)
2. J. Boardman “Greek sculpture. The late classical period” (1995)
3. U. Onen “Lycia” (1997)
4. Il. Aksit “Lycia- The land of light” (2000)
5. Π. Μεχτίδης: “Λυκία: Η πατρίδα του Σαρπηδόνα” (‘CORPUS’ Τεύχος 48, Απρίλιος 2003)
