Ο Σμυρνιός  Μανώλης Καλομοίρης

Ο συνθέτης και αρχιμουσικός Μανώλης Καλομοίρης γεννήθηκε στη Σμύρνη στις 14 Δεκεμβρίου 1883. Γόνος αστικής οικογένειας της Σμύρνης, όπου και πήρε τα πρώτα μαθήματα μουσικής. Συνέχισε σπουδάζοντας πιάνο στην Αθήνα και αργότερα στην Κωνσταντινούπολη. Ολοκλήρωσε μουσικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών της Βιέννης. Μετά την αποφοίτησή του έζησε και εργάστηκε ως καθηγητής πιάνου στο Χάρκοβο της Ρωσίας (σήμερα Ουκρανίας), όπου γνώρισε καλά τη ρωσική μουσική.

Συνδέθηκε στενά με τον λογοτέχνη Γιάννη Ψυχάρη και τον ποιητή Κωστή Παλαμά. Ο Μανώλης Καλομοίης τάχθηκε υπέρ των δημοτικιστών και του Ελευθερίου Βενιζέλου, κινούμενος με πραγματισμό στον γεμάτο ανατροπές εγχώριο ιστορικό περίγυρο.

Αρθρογραφούσε στο περιοδικό Νουμάς και το 1908 δημοσίευσε το διάσημο μανιφέστο του για τη δημιουργία «Εθνικής Σχολής» στην ελληνική μουσική, ερχόμενος σε ρήξη με την προϋπάρχουσα «Επτανησιακή». Με πρότυπα τη γερμανική (βαγκνερική) και τη ρωσική σχολή, δημιούργησε τα πρώτα μεγάλα συμφωνικά έργα στην Ελλάδα. Συνέθεσε πέντε όπερες, μουσική δωματίου και κύκλους τραγουδιών.

Ο Μουσικός

Διετέλεσε καθηγητής πιάνου και ανώτερων θεωρητικών στο Ωδείο Αθηνών και Γενικός Επιθεωρητής Στρατιωτικών Μουσικών. Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Ανώτατου Συμβουλίου Μουσικής, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Συνθετών, Συγγραφέων και Εκδοτών. Το 1945 ψηφίστηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Συνετέλεσε αποφασιστικά στην οργάνωση της μουσικής παιδείας ιδρύοντας το Ελληνικό Ωδείο (1919) και το Εθνικό Ωδείο (1926), το οποίο διηύθυνε μέχρι το 1948. Ίδρυσε και διηύθυνε τον βραχύβιο Εθνικό Μελοδραματικό Όμιλο (1933-35). Συμμετείχε στην ίδρυση και υπήρξε πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών. Ο Μανώλης Καλομοίρης πέθανε στην Αθήνα στις 3 Ιουνίου 1962. Φέτος συμπληρώθηκαν 60 χρόνια από τον θάνατό του.

Διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του μουσικού τοπίου στην Ελλάδα και ειδικότερα στην ίδρυση και εξέλιξη της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Διετέλεσε Γενικός Διευθυντής και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της (1950-1952). Στα απομνημονεύματά του, ο Μανώλης Καλομοίρης αναφέρεται πολύ έντονα και με πολύ μεγάλη νοσταλγία στα παιδικά του χρόνια στη Σμύρνη. Στους ανθρώπους που γνώρισε, στους συγγενείς, στην οικογένειά του και φυσικά σε όσα έζησε μέσα στο σπίτι του, που διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα του και αποτυπώνονται στη μουσική του.

Πηγή: Μικρασιατικές Προσωπογραφίες. Εισήγηση στον κύκλο “Μικρασιατικά” του 6ου Φεστιβάλ Μούσα Ελληνική Χίου (3-7-2022) Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος