ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΟΛΔΟΒΑΝΙ
(ΧΩΡΙΟ ΣΤΑ ΚΑΡΑΜΠΟΥΡΝΑ ΤΗΣ ΕΡΥΘΡΑΙΑΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ)
Από τις εκδόσεις «Μπαλτάς» κυκλοφόρησε πριν από λίγες μόλις μέρες (18/9/2012) το ωραίο και πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Αντώνη Ματζάρη «Ο νονός μου ο Καλόγερος – Από τα Καράμπουρνα της Σμύρνης στην Περαία Θεσσαλονίκης». Πρόκειται για τη μυθιστορηματική αυτοβιογραφία του Καραμπουρνιώτη Μιχάλη Καλόγερου που γεννήθηκε στο Μεγάλο Μολδοβάνι της Ερυθραίας το 1892, έζησε πολλά από τα ιστορικά γεγονότα που συντάραξαν την περιοχή της Ιωνίας και την Ελλάδα ως το 1922 και κατέληξε πρόσφυγας στη νεοϊδρυθείσα Περαία Θεσσαλονίκης, όπου πέθανε το 1986.
Οι συναρπαστικές αφηγήσεις και τα ενθυμήματα του Μιχάλη Καλόγερου, ο οποίος έζησε στο πετσί του όλα τα γεγονότα, μικρά ή μεγάλα, του 20ού αι., που «καρφώθηκαν μέσα του σαν καρφιά». Ο ευρύς κι ακμαίος ελληνικός κόσμος του παρελθόντος, η ευτυχισμένη ζωή στην Πατρίδα και τα βάσανα των υποδούλων, η συμβίωση με τους «άλλους», οι διωγμοί, οι πόλεμοι, η προσφυγιά κι η απελπιστική συρρίκνωση του Ελληνισμού, η τελική εγκατάσταση στην Περαία, η δίψα για τη ζωή, η καθημερινή βιοπάλη, οι αγώνες κι οι αγωνίες σπουδαίων κι «επώνυμων» ή απλών, άσημων ανθρώπων. Μνήμες από έναν κόσμο που έφυγε, μα στέκει ακόμα δίπλα μας, είναι πάντα μέσα στην καρδιά μας.
Ο συγγραφέας του βιβλίου και βαφτισιμιός του Καλόγερου, Αντώνης Ματζάρης, μαθηματικός, πρόεδρος της Κοινότητας Περαίας και τέως δήμαρχος του Δήμου Θερμαϊκού, περιγράφει λεπτομερώς την πολυτάραχη ζωή του νονού του, με βάση τα χειρόγραφα τετράδια που του άφησε. Ιδού μερικά από τα στοιχεία που αναφέρει ο Αντώνης Ματζάρης στον πρόλογο του βιβλίου του:
«Από μικρός μού άρεσε να ακούω ιστορίες από την παλιά Πατρίδα. Όταν αργότερα απόκτησα μαγνητόφωνο, κατέγραψα με τις ώρες αφηγήσεις μερικών από αυτούς, που ήρθαν από τα μέρη της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας στην Περαία της Θεσσαλονίκης. Αρχίζω να δημοσιεύω, λοιπόν, αυτά που χρόνια κουβαλάω μέσα μου, γιατί το θεωρώ ως μια ανάγκη προσωπική, αλλά και ως υποχρέωση σ’ αυτούς που αναστήσανε τον τόπο μας, την Περαία.
Αυτό εδώ είναι το πρώτο μου βιβλίο και αναφέρεται στο νονό μου, το Μιχάλη τον Καλόγερο. Πέρασα ατέλειωτες ώρες συζήτησης μαζί του. Όσοι τον γνώρισαν, θυμούνται έναν εκπληκτικό αφηγητή, που ήταν ικανός να διαβάσει κάποιο ανέκδοτο σε εφημερίδα και να σε πείσει ότι το είχε βιώσει προσωπικά! Μαγεμένος από τις ιστορίες του, κάποτε ζήτησα να μου γράψει τη ζωή του. Πέρασε αρκετός καιρός και συνέχισα να συγκεντρώνω κομμάτια από τη ζωή του. Eίχε πια πατήσει τα ογδόντα, όταν μια μέρα μού ξεφούρνισε ότι έγραψε το ημερολόγιο του βίου του. Και λέει στο τέλος του:
«Σήμερα που σας γράφω, είναι 8 Ιουλίου 1977, ώρα 4 μ.μ., μέρα Παρασκευή, και είμαι 85 χρονών».
Μόλις το πήρα στα χέρια μου, κατάλαβα πόσο σημαντικό κείμενο ήταν. Όχι μόνο για τη γλαφυρή γραφή και τις συναρπαστικές αφηγήσεις του ούτε γιατί περιείχε ιδιωματισμούς του μικρασιάτικου τόπου της καταγωγής μας, αλλά γιατί ο Καλόγερος έζησε σε μια τόσο σημαντική εποχή κι έδινε πληροφορίες για ξεχωριστούς ανθρώπους, με τους οποίους βρέθηκε κοντά σε μεγάλες ιστορικές στιγμές του τόπου μας.
Σκέφτηκα προς στιγμήν να κάνω μια απλή αναφορά των γεγονότων, όπως αυτά καταγράφονται στο ημερολόγιο του νονού μου. Τελικά, κράτησα ως πυρήνα το κείμενό του και, με αφορμή αυτό, έγραψα μια ιστορία που μπορεί να είναι η περιπέτεια οποιουδήποτε Μικρασιάτη, που έζησε εκείνα τα «πέτρινα χρόνια». Σε κάποια γεγονότα προσθέτω επιπλέον πληροφορίες, βγαλμένες από τις μαγνητοφωνημένες συζητήσεις που είχα πραγματοποιήσει μαζί του.»
Εκτός από την αυτοβιογραφία του Καλόγερου, στο παράρτημα του βιβλίου περιλαμβάνονται ένα σπάνιο συνταγολόγιο με ιδιαίτερα και χαρακτηριστικά καραμπουρνιώτικα εδέσματα, ένα πολυσέλιδο γλωσσάριο ιδιωματικών λέξεων από την περιοχή των Μουρντουβανιών και της Σμύρνης, καθώς και εκτενέστατα σχόλια πάνω σε ιστορικούς, γεωγραφικούς και άλλους όρους του κειμένου.
Το βιβλίο κλείνει με έναν ονομαστικό κατάλογο των πρώτων 246 προσφυγικών οικογενειών που εγκαταστάθηκαν στην Περαία και με μερικές ενδεικτικές, αλλά νοσταλγικές φωτογραφίες σχετικές με τα Μολδοβάνια.
Η νέα έκδοση του Ανδρέα Μπαλτά (που έκανε το ντεμπούτο του στον κόσμο του βιβλίου το 2010 με το εντυπωσιακό ιστορικό λεύκωμα Τα Καράμπουρνα της Μικρασιατικής Ερυθραίας), είναι καλαίσθητη, καλοτυπωμένη και ιδιαίτερα προσεγμένη. Τη γενική επιμέλεια του κειμένου είχε ο γράφων, το σχεδιασμό και τη σελιδοποίηση έκανε ο Γιάννης Κούβαρης, ενώ ο Κώστας Πετρίδης δημιούργησε το ευρηματικό εξώφυλλο. Το βιβλίο εκτυπώθηκε σε 1.000 αντίτυπα στα εργαστήρια της εταιρείας «Κ. Πλέτσας – Ζ. Κάρδαρη».
Οι ενδιαφερόμενοι θα το βρουν στα βιβλιοπωλεία. Περισσότερες πληροφορίες στα τηλέφωνα 26 230 96 194, 210 21 38 775 (Α. Μπαλτάς), καθώς και στα www.ekdoseisbalta.gr ή ekdoseis@ekdoseisbalta.gr
24 Σεπτεμβρίου 2012
Θοδωρής Κοντάρας
φιλόλογος
