Ποιος ήταν πραγματικά ο Αγιος Βασίλης; Ποιο ήταν το έργο του; Πώς, όμως, συνδέεται το όνομά του με την πρωτοχρονιάτικη βασιλόπιτα;
Της Τζωρτζίνας Πολυχρονίδου
Η ιστορία του Αγίου Βασιλείου (Μ. Βασιλείου), επισκόπου Καισαρείας, ο οποίος ίδρυσε στην περιοχή του νοσοκομεία, γηροκομεία, ορφανοτροφεία και κατέβαλλε κάθε προσπάθεια για την ανακούφιση των “φτωχών και αδυνάτων”, είναι, γενικά, γνωστή.
Αγιος Βασίλης και Σάντα Κλάους
Παραδόξως στον πλανήτη μας στη διανομή των δώρων στα παιδιά, εμπλέκονται δύο ορθόδοξοι Άγιοι, δύο διαφορετικά πρόσωπα, που και οι δύο ήταν ΕΛΛΗΝΕΣ και οι δύο ήταν επίσκοποι, για τις χώρες της δύσης αυτός που φέρνει τα δώρα στους φτωχούς και τα παιδιά είναι ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ή Santa Claus όπως λέγεται στη γλώσσα τους που εμείς στην Ελλάδα εορτάζουμε στις 6 Δεκεμβρίου και τον θεωρούμε προστάτη των Ναυτικών, στην Ιστορία του Αγίου Νικολάου ως προστάτη των φτωχών και των παιδιών, οι λαοί του βορρά Ολλανδοί, Φιλανδοί κ.λ.π. ανάμιξαν και στοιχεία από αρχαιότερους μύθους, όπως τα ξωτικά, το άστρο του βορρά, το έλκηθρο, κ.λ.π.
Έτσι, με τον καιρό έφθασε και στη χώρα μας, ο μύθος του Santa Claus, ενός ευτραφούς τύπου με στρογγυλά γυαλιά λευκά γένεια, με κόκκινη στολή και μαγικές ικανότητες που κατοικεί στον Βόρειο Πόλο και περιστοιχίζεται από νεράιδες του χιονιού και ξωτικά είναι μια πραγματικά γοητευτική ιστορία, όμως τ α παιδιά μα κι εμείς οι μεγάλοι, πρέπει να αντιληφθούμε ότι ουδεμία σχέση έχει με τους πραγματικούς αγίους μας τον Άγιο Βασίλη και τον Άγιο Νικόλα που ήταν ασκητικότατοι.
Ο πραγματικός Αη Βασίλης
Πως ήταν; Ας δούμε τι μας λένε οι αρχαίοι συγγραφείς μας. Ήταν πολύ ψηλός και πολύ αδύνατος, είχε σκούρο δέρμα και χλωμό, είχε επίσης κοντά μαλλιά και μακριά μαύρα γενιά που πέρα διέκρινες λευκές τρίχες, είχε μακριά μύτη και τα φρύδια του ήταν τοξοειδή, τα μάτια του ήταν σκούρα και η ματιά του βαθειά και ερευνητική, το μέτωπό του ήταν μεγάλο και ήταν μονίμως ζαρωμένο έμοιαζε δηλαδή με άνθρωπο που συνεχώς σκεπτόταν, είχε προβλήματα με την υγεία του και υπέφερε από το πραγματικά ανυπόφορο κρύο και γενικά βαρύ χειμώνα της Καππαδοκίας.
Η οικογένεια του Άη Βασίλη ήταν στ’ αλήθεια μια οικογένεια Αγίων, είχε παππού μάρτυρα, από τα αδέλφια του ο Γρηγόριος ήταν επίσκοπος Νύσσης και ο Πέτρος επίσκοπος Σεβαστείας ενώ ο ίδιος επίσκοπος Καισαρείας. Οι αδελφές του ήταν όλες αφιερωμένες στον Θεό, με πρώτη την Αγία και σοφή Μακρίνα που ήταν αυτή που επηρέασε τον Αη Βασίλη να στραφεί στην χριστιανική πίστη. Ο Ναυκράτιος ένας άλλος αδελφός του ασκήτευε στην έρημο του Πόντου και πέθανε μόλις 27 χρόνων . Τον Πατέρα του τον έλεγαν και αυτόν Βασίλειο και ήταν ρήτορας δηλαδή δικηγόρος, ενώ την μητέρα του την έλεγαν Εμέλεια και ήταν πολύ σοφή και αγία γυναίκα.
Η οικογένεια του Αγίου Βασιλείου είχε 11 παιδιά (5 αγόρια – 6 κορίτσια). Ο Άγιος γεννήθηκε στην Νεοκαισαρεια το 330μ.Χ. περίπου δηλαδή πριν 1668 χρόνια (όλες οι περιοχές που αναφέρουμε ήταν κάποτε ελληνικές ενώ σήμερα ανήκουν στην επικράτεια της Τουρκίας) σπούδασε στην Αθήνα σε φιλοσοφικές σχολές μαζί με τον φίλο του Άγιο Γρηγόριο τον θεολόγο και πέθανε σε ηλικία 48 ετών τον Δεκέμβριο του 378 μ.Χ κηδεύτηκε την 1η Ιανουαρίου του 379 μ.Χ. και κάθε πρωτοχρονιά όπως γνωρίζουμε γιορτάζουμε την μνήμη του. Ο Αη Βασίλης στα 48 χρόνια που έζησε, έκανε τόσα πολλά για τους ανθρώπους που η ιστορία τον ονόμασε ΜΕΓΑ όσο ακόμα ζούσε.
Το έργο του Μέγα Βασιλείου
Γιατί ο Αγιος Βασίλης ονομάστηκε Μέγας; Ποιο ήταν το έργο του που τον έκανε να ονομάζεται έτσι;
Πρώτα-πρώτα μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς δεν κράτησε τίποτα για τον εαυτό του. Από πολύ νέος γύμναζε τον εαυτό του στο πνεύμα και τον έβαζε σε σκληραγωγίες και, όπως λένε, άλλο δρόμο δεν γνώριζε εκτός αυτόν που οδηγούσε στο πανεπιστήμιο και στην εκκλησία. Σε μεγάλες επιδημίες που ταλαιπωρούσαν τον λαό αυτός ήταν παρών και βοηθούσε σωματικά και ψυχικά διδάσκοντας την πίστη του Χριστού.
Ο Αγιος Βασίλης ήταν πολύ αυστηρός με αυτούς που ξέφευγαν από την σωστή πίστη, έλεγε και έγραφε την αλήθεια θαρραλέα και μάλιστα δεν δίστασε να ελέγξει ακόμη και αυτοκράτορες. Συμπλήρωσε με ευχές την Θεία Λειτουργία που ακούμε αυτές τις ημέρες στην εκκλησία και φέρει το όνομά του (Λειτουργία Αγίου Βασιλείου), έγραψε πολλά βιβλία για την καθοδήγηση των χριστιανών ίδρυσε πολλά μοναστήρια, όπου αρκετοί μαθητές του αφιερώθηκαν στον Θεό.
Το πιο σπουδαίο του έργο όμως ήταν η οργάνωση της ελεημοσύνης και φιλανθρωπίας στην επαρχία του, έφτιαξε κοντά στην Καισαρεία μια ολόκληρη πόλη από φιλανθρωπικά ιδρύματα, γηροκομεία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, ορφανοτροφεία κ.α. Ίδρυσε και καθιέρωσε την διανομή αγαθών τρόφιμα ρούχα, χρήματα και κάθε είδους βοήθεια σε φτωχές οικογένειες άπορους κ.λ.π. Η πόλη αυτή ονομάσθηκε Βασιλειάδα. Η Καισάρεια για τους φτωχούς, τα ορφανά, τους γέρους, τους ταξιδιώτες είχε γίνει μια μεγάλη οικογένεια με πατέρα τον Άγιο βασίλειο τον επίσκοπό της.
Το έθιμο της Βασιλόπιτας
Η παράδοση λέει πως ο Αγιος Βασίλης ήθέλε να επιστρέψει στους ανθρώπους της επαρχίας του, τα πολύτιμα κοσμήματα που του είχαν παραδώσει. (Επρόκειτο να δοθούν στον ρωμαίο αξιωματούχο που απειλούσε με καταστροφή την περιοχή). Παρήγγειλε λοιπόν να τα τοποθετήσουν μέσα σε τεράστιες πίτες -εφόσον δεν χρειάζονταν πια-και τα κομμάτια τους να μοιραστούν στους κατοίκους.
Ας πάρουμε τα πράγματα όμως από την αρχή. Εκείνη την εποχή βασιλιάς του Βυζαντίου ήταν ο συμμαθητής του Άη Βασίλη, ο Ιουλιανός. Ο Ιουλιανός αγαπούσε την φιλοσοφία και τους ψεύτικους θεούς και μισούσε τον Χριστιανισμό. Ο Αγιος Βασίλειος δεν του χαρίστηκε γι αυτό και ο Βασιλιάς ζητούσε αφορμή να τον ταπεινώσει. Όταν το Βυζάντιο κήρυξε τον πόλεμο στην Περσία ο Ιουλιανός πέρασε με τον στρατό του από την Καισαρεία. Τότε διέταξε να φορολογήσουν όλη την επαρχία και τα χρήματα αυτά θα τα έπαιρνε επιστρέφοντας για την Κωνσταντινούπολη.
Έτσι, οι κάτοικοι αναγκάσθηκαν να δίνουν ότι είχε ο καθένας χρυσαφικά νομίσματα κ.λ.π. όμως ο Θεός τιμώρησε τον Ιουλιανό που σκοτώθηκε άδοξα σε μια μάχη στον πόλεμο με τους Πέρσες, έτσι δεν ξαναπέρασε ποτέ από την Καισάρεια. Τότε, ο Αγιος Βασίλης έδωσε εντολή και από τα μαζεμένα χρυσαφικά τα μισά να δοθούν στους φτωχούς, ένα μικρό μέρος κράτησε για τις ανάγκες των ιδρυμάτων της Βασιλειάδος, και τα υπόλοιπα τα μοίρασε στους κατοίκους με ένα πρωτότυπο τρόπο, έδωσε εντολή να ζυμώσουν ψωμιά και σε κάθε ψωμί, έβαλε από ένα νόμισμα ή χρυσαφικό μέσα κατόπιν τα μοίρασε σε σπίτια στη Μικρά Ασία. Με αυτόν τον τρόπο, τρώγοντας οι κάτοικοι τα ψωμιά όλο και κάτι έβρισκαν μέσα. Έτσι, γεννήθηκε το έθιμο της πίτας που ονομάσθηκε βασιλόπιτα.
Αυτός είναι ο αληθινός Αγιος Βασίλης. Ο δικός μας Άη-Βασίλης…!!!
Χρόνια Πολλά.
Στον Άη Βασίλη
(Μικρή Απολογία)
Στην Καπνοδόχο πλέον δε χωρείς
με δώρα και παιγνίδια ή χωρίς
θύμα κι εσύ
καταναλωτικής μανίας
έγινες κούκλος διαφημιστικός
για τις ημέρες της αργίας…
Στα γούνινα σε θέλομε ντυμένο
απ’ τον Ασκητισμό Σου ξεκομμένο
για να μη νοιώθουμε εμείς οι… τραγικοί
καθόλου διαφορετικοί
Κι όμως χωρίς καπνιά
τα καταφέραμε
να αμαυρώσουμε τη μνήμη μας
και την Εικόνα Σου
να δείξομε βαρειά
– χορτάτο είδωλο
στην δυτική ματιά μας.
Αφού πάει να σβύσει η παραστιά
που κάθιζε η παράδοση – γιαγιά
σκαλίζοντας και συντηρώντας
τα όνειρά μας…
Γ.Δ. Λεμπιδάκης
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ & ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ!!!
