Μάθημα Ιστορίας…

You are currently viewing Μάθημα Ιστορίας…

Σε πρώτο πλάνο πάνω στο άλογό του ένας Τσέτης ακολουθούμενος από τρεις άλλους με λάφυρα στα χέρια. Πίσω τους, Έλληνες κάτοικοι έχουν συγκεντρωθεί μπροστά στο σπίτι του Σαρτιώ, με τη γαλλική σημαία υψωμένη για να τους προστατεύει, κάνοντας απεγνωσμένα νόημα στα πλοιάρια  να προσεγγίσουν, 13 Ιουνίου 1914.

Της Τριανταφυλλιάς Μήτρου

«Στις 10 το πρωί, ενώ συμπλήρωνα το ημερολόγιο της ανασκαφής, ακούω  φωνές. Βλέπω στην αμμουδιά ποτάμι ανθρώπων να σπεύδουν προς τα καϊκια που ήταν δεμένα στο λιμάνι και να σηκώνουν πανιά. Μια φράση κυκλοφόρησε από στόμα σε στόμα: «Έρχονται». Αρχίζουν φωνές, μια άναρχη φυγή, βρίσκουν καταφύγιο μέσα στα σπίτια, κλειδώνουν τις πόρτες. Μερικά λεπτά αργότερα ο δρόμος είναι έρημος».

Κάπως, έτσι, ξεκινά το εξαίρετο ντοκιμαντέρ της  Ανιές  Σκλάβου και του Στέλιου Τατάκη που παρουσιάστηκε σε 1η πανελλήνια προβολή στον πραγματικά κατάμεστο θερινό κινηματογράφο «Ορφέας»  στη Σαρωνίδα,  στις 17 Σεπτεμβρίου, 100 ακριβώς χρόνια από τον πρώτο διωγμό στη Φώκαια της Μικράς Ασίας.

Το ντοκιμαντέρ, που τιτλοφορείται  «1914-Γεγονότα στη Φώκαια», είναι βασισμένο στο ημερολόγιο του Γάλλου μηχανικού Φελίξ Σαρτιώ, ο οποίος, έχοντας αναλάβει από τη γαλλική κυβέρνηση δυο σημαντικές αποστολές, να ερευνήσει τον αρχαίο ναό στην Άσσο, στην περιοχή της Τρωάδας και να ξεκινήσει ανασκαφές  στη Φώκαια, που υπήρξε  μητρόπολη της Μασσαλίας, έζησε και κατέγραψε τα δραματικά γεγονότα που συνέβησαν τον Ιούνιο του 1914 προσφέροντας, έτσι, ένα κτήμα ες αεί στις επόμενες γενιές.

Το διάρκειας  50 περίπου λεπτών ντοκιμαντέρ παρουσιάζει την  ίδρυση της Μασσαλίας το 600 π.χ από τους Έλληνες Φωκαείς της Μικράς Ασίας, την αποίκηση των γαλλικών παραλίων και  τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού στη μετέπειτα χώρα της Γαλλίας. Συνεχίζει με αναφορά στο βιβλίο και στο πλούσιο φωτογραφικό υλικό του Φελίξ Σαρτιώ, που ανακάλυψε ο ιστορικός τέχνης Χάρης Γιακουμής,  μέσα από τα οποία αποτυπώνεται με τη δύναμη που διαθέτει κάθε μέσο,  εικόνα και λόγος, το ξεχασμένο έως τότε γεγονός του διωγμού  των Ελλήνων της Μικράς Ασίας το 1914.

 Ιδιαίτερα συγκινητική είναι η μαρτυρία της κυρίας Σοφίας Δεληγιάννη, που γεννήθηκε στη Φώκαια το 1912 και βίωσε τα γεγονότα σε ηλικία μόλις 2,5 ετών, όπως, επίσης, και του Νικόλαου Χόρμπου και της Ζαχαρώς Φρατζέσκου, απογόνων προσφύγων, που μιλούν για το «μαύρο ημερονύχτιο», την καταδίωξη των Φωκιανών το βράδυ μεταξύ 11ης και 12ης Ιουνίου, όπως τη θυμούνται από τις αφηγήσεις των γονιών και των παππούδων τους. Σημαντική για την κατανόηση των γεγονότων είναι φυσικά η παρουσίαση του ιστορικού πλαισίου της εποχής που ξεκινά από το δεύτερο βαλκανικό πόλεμο και φτάνει μέχρι και τις αρχές του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.

Ξεχωριστή  βαρύτητα δίνεται, βέβαια, στην πολιορκία της Νέας Φώκαιας, στη λεηλασία, τις κλοπές, τους θανάτους και τους βιασμούς, που διαπράττονται από τον μέχρι  πρότινος πράο και ειρηνικό τουρκικό πληθυσμό στα πλαίσια της μεθοδικά σχεδιασμένης επιχείρησης που είχε στηθεί, όπως, επίσης, στην προστασία που παρέχει ο Σαρτιώ με τους συνεργάτες του στον ελληνικό πληθυσμό, που τις επόμενες ημέρες θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη γη της Ιωνίας, που τον γέννησε και τον έθρεψε, και να αναζητήσει μια νέα πατρίδα στην Ελλάδα, την Αμερική και την Αίγυπτο. Η ατμόσφαιρα τρόμου, απόγνωσης και  πανικού που επικρατεί  στους Φωκαείς, οι οποίοι προσπαθούν να γλιτώσουν από τη φωτιά και το τσεκούρι αισθητοποιείται μέσα από τις φωτογραφικές πλάκες του Σαρτιώ και την  πλούσια εικονοποιϊα που διακρίνει τα  δραματικά κείμενά του.

Πρωταγωνιστικό πρόσωπο ο Φελίξ Σαρτιώ· ένας αυτόπτης μάρτυρας που αρνείται να σωπάσει, ένας ιστορικός που θεωρεί σημαντικό για την ιστορία, τη δικαιοσύνη και την ανθρωπότητα να ακουστεί η μαρτυρία του· μια μαρτυρία η οποία αποτελεί το μοναδικό τεκμήριο ενός γεγονότος  που σηματοδότησε την  αρχή  της εκδίωξης των Ελλήνων χριστιανών από τη Μικρά Ασία,  δίνοντας μετά από λίγα χρόνια οριστικό τέλος  σε μια ιστορία 3000 ετών, και παρ’όλα αυτά αποσιωπήθηκε από τον εν γένει ευρωπαϊκό τύπο.

«Θα πασχίσω να βρεις το δίκιο σου στις καρδιές των ανθρώπων και αυτό είναι το μόνο που μπορώ να κάνω για σένα», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Σαρτιώ, απευθυνόμενος στην αγαπημένη του Φώκαια,  στις σημειώσεις του…Για όλους εμάς που παρακολουθήσαμε το ντοκιμαντέρ, αυτός καταλάβαμε πως ήταν ο στόχος και των συντελεστών τον οποίο πέτυχαν χωρίς αμφιβολία.

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Ανιές Σκλάβου, Στέλιος Τατάκης

Σενάριο: Ανιές Σκλάβου

Μουσική: Μάριος Γληγόρης

Πηγή: Ντελάλης Σαρωνικού και Λαυρεωτικής