Μνημοσύνη 101 ετών από της Μικρασιατικής Καταστροφής και σχετικές μαρτυρίες για το Χριστομίμητο και Μαρτυρικό τέλος του Εθνοϊερομάρτυρος Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης.

Γράφει ο Θεολόγος – Εκκλησιαστικός Ιστορικός – Νομικός κ. Ιωάννης Ελ. Σιδηράς

Μαρτυρολόγιο Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης

Από τις πλέον αξιόπιστες μαρτυρίες οι οποίες αφορούν στο χριστομίμητο μαρτυρικό τέλος του Εθνοϊερομάρτυρος Μητροπολίτου Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης (+1922) είναι τα όσα είχε καταγράψει ο τότε Αμερικανός Πρόξενος στη Σμύρνη George Horton στο μνημειώδες πόνημα του, υπό τον τίτλο: «Η μάστιγα της Ασίας», όπου μεταξύ άλλων αναφέρει: «Η σκιά του εγγίζοντος θανάτου απλωνόταν στο πρόσωπό του και όμως αγωνιζόταν ακόμη για την σωτηρία του ποιμνίου του, «πρέπει να φύγετε», συμβουλεύω τον Ιεράρχη, «κινδυνεύει η ζωή σας. Στην προκυμαία είναι πλευρισμένο ένα αμερικανικό αντιτορπιλικό. Θα σας συνοδεύσω έως εκεί για να επιβιβασθείτε ασφαλώς».

Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος, αφού άκουσε την πρόταση του Αμερικανού Προξένου, τον ευχαρίστησε για το ενδιαφέρον του και αρνούμενος του απάντησε: «Παράδοσις του Έθνους και της Εκκλησίας μας δεν είναι η φυγή εν όψει κινδύνου, αλλ ο αγών μέχρις εσχάτων και η θυσία. Εάν μεν ο εχθρός φεισθεί του ποιμνίου μου, ποιός θα το περιθάλψει; Εάν δε τούτο σφαγεί, πώς ημπορώ να επιζήσω; Είτε το ένα συμβεί, είτε το άλλο, η θέσις μου είναι εδώ, μαζί με το ποίμνιό μου». Και πολλοί άλλοι προέτρεπαν τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο να εγκαταλείψει την Σμύρνη και να σωθεί.

 Ο Αρχιεπίσκοπος των Καθολικών της Σμύρνης τον εκλιπαρούσε ν αναχωρήσει μαζί του, αλλά και ο Γάλλος Πρόξενος του προσέφερε άσυλο στο Γαλλικό Προξενείο ώστε αργότερα να διαφύγει και να σωθεί. Ο Εθνομάρτυρας όμως καθώς βλέπει τα πλήθη του ποιμνίου του να συνωθούνται στην αυλή της Αγίας Φωτεινής, απαντά: «Να φύγω; Και το ποίμνιό μου αυτό που θα το αφήσω;».

Στις 27 Αυγούστου πριν παρουσιαστεί στον Νουρεντίν Πασά, ο οποίος μισούσε θανάσιμα τον Χρυσόστομο, όπως γράφει ο βιογράφος του Εθνομάρτυρος Σπύρος Λοβέρδος, «Εγονυπέτυσεν ως αμαρτωλός εις το ιερόν βήμα, προ του Εσταυρωμένου, και με το ρίγος της θείας προσευχής ηγέρθη ως Όσιος».

Ο Ευάγγελος Βασιλείου ο οποίος ασχολήθηκε συγγραφικά με τον βίο του Εθνοϊερομάρτυρος Αγίου Χρυσοστόμου, γράφει τα εξής χαρακτηριστικά: «Ο πιστός Βούλτσος, από την Καλή Βρύση Δράμας, παρέμεινε στο Συνοδικό και είχε την ευκαιρία να περισώσει το Ευαγγέλιο του Δεσπότη. Το βρήκε ανοιχτό στο κεφάλαιο του Κατά Ιωάννη Ευαγγελίου, όπου περιγράφεται η προσαγωγή του Ιησού στον Πιλάτο.

 Στην επόμενη σελίδα του Ευαγγελίου ο Βούλτσος βρήκε τις τελευταίες λέξεις που έγραψε ο Δεσπότης πριν φύγει: «Συγχωρώ όλους και ζητώ συγχώρεσιν όλων». Παρουσιάζουν τον Ιεράρχη στον Νουρεντίν Πασά. Ευθυτενής, παγερός, ολιγόλογος, απτόητος, επτόησε και απογοήτευσε τον αλλόθρησκο «νικητήν».

Εκείνος αφού τον έβρισε χυδαία, αφήρεσε το καλυμμαύχιον από την σεπτή κεφαλή του και τον οδήγησε στην πλατεία του Διοικητηρίου όπου κατά παραγγελία είχε συγκεντρωθεί μαινόμενος ο τουρκικός όχλος. «Δεν θα σε κρίνω εγώ, θα σε κρίνει ο λαός μου». Με τα λόγια αυτά ο Νουρεντίν παραδίδει το θύμα του προς σφαγήν και συνετελέσθη εκεί στην αυλή του Διοικητηρίου η δι ύβρεων, εμπτυσμών, κολάφων και πληγμάτων ευαγγελική σκηνή του μαρτυρικού θανάτου».

Η Μαρτυρία του Ακαδημαϊκού Γεωργίου Μυλωνά για το Μαρτύριο του Χρυσοστόμου Το μαρτύριο του Χρυσοστόμου υπήρξε φρικτό. Ο όχλος τον τύφλωσε, αφού του έβγαλε τα μάτια, του ξερίζωσε την κόμη και τα γένια και στην συνέχεια τον διαπόμπευσε, τον ξυλοκόπησε άγρια και κυριολεκτικά τον κατακρεούργησε ως άκακο αρνίον.

Η μαρτυρία ίσως η μοναδική που κυριολεκτικώς συγκλονίζει τον αναγνώστη και αφορά το μαρτυρικό και χριστομίμητο τέλος του Αγίου Χρυσοστόμου είναι του Ακαδημαϊκού Γεωργίου Μυλωνά, ο οποίος κατά την έκτακτη συνεδρίαση της Ακαδημίας των Αθηνών, στις , επί τη συμπληρώσει 60 ετών από της Μικρασιατικής Καταστροφής, εκφώνησε μιά συνταρακτική ομιλία που είναι η προσωπική του μαρτυρία και αποκαλύπτει άγνωστες πτυχές, οι οποίες αφορούν στις τελευταίες μαρτυρικές στιγμές του εθνοϊερομάρτυρος Χρυσοστόμου.

 Σε εκείνη την συγκλονιστική ομιλία ο Ακαδημαϊκός Γεώργιος Μυλωνάς, μεταξύ άλλων, ανέφερε και τα εξής: «Θα μου επιτρέψετε να τελειώσω την ομιλία μου με μία προσωπική μαρτυρία, που για πρώτη φορά εξομολογούμαι. Κατά τις τελευταίες ημέρες του Σεπτεμβρίου του 1922 μία ομάδα φοιτητών του International College της Σμύρνης και εγώ βρεθήκαμε φυλακισμένοι σε απαίσιο υπόγειο, σ ένα από τα μπουντρούμια του Διοικητηρίου της Σμύρνης.

 Σ αυτό ήταν ασφυκτικά στριμωγμένοι Έλληνες χριστιανοί αιχμάλωτοι, μάλλον άνθρωποι προορισμένοι για θάνατο. Τις βραδινές ώρες, φύλακες μ επικεφαλής Τουρκοκρήτα παρελάμβανον θύματα που ετυφεκίζοντο. Στις 5 το απόγευμα της τελευταίας ημέρας του θλιβερού Σεπτεμβρίου, ο Τουρκοκρής εκείνος με διέταξε να τον ακολουθήσω στην αυλή: «Είσαι δάσκαλος;», με ρωτά. «Αυτήν την τιμή είχα», του απαντώ. «Και οι άλλοι που ήσαν μαζί σου είναι φοιτητές;». «Ναι», του λέγω. «Γρήγορα μάζεψέ τους και φέρε τους εδώ». «Ελάτε μαζί μου έξω», λέγω στους συντρόφους μου. «Φαίνεται ότι ήρθε η ώρα μας. Εμπρός με θάρρος».

Ποιά όμως ήταν η έκπληξή μας όταν ακούσαμε τον Τουρκο-κρητικό να λέει: «Δεν θα σας σκοτώσω, θα σας σώσω. Απόψε θα θανατωθούν όλοι όσοι είναι στο μπουντρούμι γιατί έφεραν και άλλους που δεν έχουμε χώρο να τους στοιβάξουμε. Θα σας σώσω σήμερα, γιατί ελπίζω αυτό να με βοηθήσει να λησμονήσω μία τρομερή σκηνή που αντίκρισαν τα μάτια μου, σκηνή στην οποία έλαβα μέρος».

Και συνέχισε: «Παρηκολούθησα το χάλασμα του Δεσπότη σας. Ήμουν μ εκείνους που τον τύφλωσαν, που τον βγάζαν τα μάτια και αιμόφυρτο τον έσυραν από τα γένια και τα μαλλιά στα σοκάκια του Τουρκομαχαλά, τον ξυλοκοπούσαν, τον έβριζαν και τον πετσόκοβαν. Βαθειά εντύπωση μου έκανε και αξέχαστη παραμένει η στάση του. Στα μαρτύρια που τον υπέβαλαν δεν απαντούσε με φωνές, με παρακλήσεις, με κατάρες. Το πρόσωπό του κατάχλωμο, το σκεπασμένο με το αίμα των ματιών του.

Το πρόσωπό του είχε εστραμμένο προς τον ουρανό και διαρκώς κάτι ψιθύριζε που δεν ηκούετο πέρα από την περιοχή του. «Ξέρεις εσύ, δάσκαλε, τι έλεγε;». «Ναι, ξέρω», του απήντησα. «Έλεγε, Πάτερ Άγιε, άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι». «Δεν σε καταλαβαίνω, δάσκαλε, μα δεν πειράζει. Από καιρού σε καιρό, όταν μπορούσε, ύψωνε κάπως το δεξί του χέρι και ευλογούσε τους διώκτες του. Κάποιος πατριώτης μου αναγνωρίζει την χειρονομία της ευλογίας, μανιάζει, μανιάζει, και με το τρομερό μαχαίρι του κόβει και τα δύο χέρια του Δεσπότη.

 Εκείνος σωριάστηκε στη ματωμένη γη με στεναγμό που φαινόταν ότι ήταν μάλλον στεναγμός ανακουφίσεως παρά πόνου. Τόσο τον λυπήθηκα τότε που με δύο σφαίρες στο κεφάλι τον αποτελείωσα. Αυτή είναι η ιστορία μου. Τώρα που σας την είπα, ελπίζω πως θα ησυχάσω. Γι αυτό σας χάρισα τη ζωή». «Και πού τον έθαψαν;» ρώτησα με αγωνία, «κανείς δεν ξέρει που έρριξαν το κομματιασμένο του κορμί».

Η παραπάνω συνταρακτική μαρτυρία του Ακαδημαϊκού Γεωργίου Μυλωνά αποδεικνύει περίτρανα ότι ο Εθνοϊερομάρτυρας Μητροπολίτης Σμύρνης Άγιος Χρυσόστομος (+1922) εμαρτύρησε και εθυσιάσθη κατά χριστομίμητο τρόπο ως αθλητής πίστεως Χριστού. Η δε Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος στη τακτική συνεδρία αυτής, κατά την 4η Νοεμβρίου 1992, ανεκήρυξε Αυτόν ως Εθνοϊερομάρτυρα και Άγιο και όρισε ως ημέρα της ιεράς μνήμης του, την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.