Πέτρος Στ. Μεχτίδης

Αρχαιολόγος, συντηρητής έργων τέχνης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού

Είναι προφανές ότι το άρθρο αυτό, στο φιλόξενο mikrasiatis.gr, δεν θα αναφέρεται στο 2021 και στα 100 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, αλλά στο 2022 και στα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τα έφερε έτσι η ελληνική Ιστορία και η 200ετής ιστορία μας χωρίζεται σε 2 μεγάλες περιόδους, οι οποίες συμβατικά χωρίζονται με το 1922.

Διαβάζοντας άρθρα και συζητήσεις για την επέτειο του 2021, τις επιτροπές και τα σχέδια, αναρωτιέμαι πώς θα εορταστεί (ή τιμηθεί) η επέτειος των 100 χρόνων από το μαρτυρικό 1922… Θα υπάρχουν κεντρικές εκδηλώσεις από το επίσημο κράτος και τους φορείς του (δήμοι, περιφέρειες); Θα δραστηριοποιηθούν οργανωτικά οι προσφυγικές ομοσπονδίες, οι μεγάλοι και ιστορικοί σύλλογοι και πως ; Θα γίνουν συνέδρια, ημερίδες, εκθέσεις και εκδόσεις ή απλά θα ακολουθήσουμε μόνο την πεπατημένη των συναυλιών και των χορωδιών; Θα υπάρχει δηλαδή εορτασμός ή μελέτη και περισυλλογή; Θα ανεβάσουμε όλοι μας στα social media ένα ωραίο λογότυπο, μία ακόμα εικόνα της Σμύρνης που καίγεται, ένα emoticon που κλαίει για να πάρουμε λίγα παραπάνω like; Αυτή θα είναι η μοναδική μας συμμετοχή;

Μήπως πρέπει επιτέλους να δούμε λίγο διαφορετικά αυτή την επέτειο, να κινηθούμε σε ένα άλλο πλαίσιο που θα ξεφεύγει από την εξύμνηση των επιτευγμάτων των προσφύγων, τα οποία ήταν πράγματι εκπληκτικά, ή από τις συνηθισμένες αναφορές στις Χαμένες Πατρίδες και να μελετήσουμε πραγματικά και σε βάθος τη θαυμαστή Μικρασιατική ιστορία; Να δούμε πως και γιατί χάθηκε η Μικρασιατική εκστρατεία χωρίς να αναπαράγουμε παλιές πεποιθήσεις για ‘καλούς’, ‘κακούς’, ‘ήρωες’ και ‘προδότες’;

Παρατηρώ σε διαδικτυακές συζητήσεις την επανάληψη των ίδιων στερεοτύπων, όπως γινόταν στις εφημερίδες του Μεσοπολέμου και απορώ. 100 χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, με τους πρόσφυγες της πρώτης γενιάς να έχουν φύγει σχεδόν όλοι από κοντά μας, νομίζω ότι ήρθε η εποχή πλέον για να διαβάσουμε τη μικρασιατική ιστορία λίγο καλύτερα, λίγο πιο αντικειμενικά. Η Wikipedia είναι χρήσιμη, αλλά δεν είναι – δεν πρέπει να είναι- η μόνη μας ‘πηγή’.

Ή απλά να διαβάσουμε λίγο περισσότερο. Πόσα βιβλία θα εκδοθούν έως το 2022 και πόσοι θα τα διαβάσουν; Πόσα βιβλία θα επαναλαμβάνουν την ‘εποποιΐα της προσφυγικής αποκατάστασης’ και πόσα θα κινηθούν σε άγνωστες προσφυγικές ιστορίες και πρωτότυπες αρχειακές έρευνες; Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των πανεπιστημίων και άραγε είναι δυνατή η συνεργασία των πανεπιστημιακών ιστορικών με τους μικρασιατικούς συλλόγους;

Αποδέχομαι και σέβομαι τον πόνο των προσφυγογενών για τις Αλησμόνητες Πατρίδες, τα δάκρυα κατά τις προσκυνηματικές επισκέψεις στη Μικρά Ασία, αλλά αυτό δεν έρχεται σε αντίθεση με μία εμπεριστατωμένη και καινούργια μελέτη, που ανατρέπει κάποιους από τους κοινά αποδεκτούς μύθους της Μικρασιατικής ιστορίας. Η συγκίνηση δεν πρέπει να μας κάνει εχθρικούς σε μία νέα  τεκμηριωμένη άποψη για ένα θέμα που δεν γνωρίζαμε. Οι προσφυγικές αφηγήσεις και μία ιστορική έρευνα είναι οι δύο όψεις του ίδιοι νομίσματος. Οδηγούν και οι δύο, με τον τρόπο τους, στην καλύτερη γνώση και κατανόηση της μακραίωνης Μικρασιατικής ιστορίας.

Θεωρώ, λοιπόν, ότι η αντικειμενική ανάλυση των γεγονότων είναι ένα χρέος τιμής και μνήμης στους πεσόντες στρατιωτικούς, στους νεκρούς και εκδιωγμένους πρόσφυγες. Λίγο πριν τα 100 χρόνια… μπορεί να γίνει αυτό;