Μια συζήτηση για το Λιβίσι το χωριό φάντασμα στη Μικρά Ασία στην Ενωση Σμυρναίων

Τέλος του Οκτώβρη η Ένωση Σμυρναίων κάλεσε τα μέλη και τους φίλους της, με τη συνεργασία του Πολιτιστικού Συλλόγου Μακρηνών – Λιβισιανών, σε μια ανοιχτή συζήτηση-ενημέρωση στη συνέχεια της απόφασης που πήρε ,πρόσφατα, η τουρκική κυβέρνηση για την αξιοποίηση του εγκαταλελειμμένου χωριού Λιβισίου στη Λυκία.

Σύμφωνα με τις τουρκικές εφημερίδες ( π.χ. Hurriyet-dailynews ) ο διαγωνισμός που είχε προκηρύξει το  ΥΠΠΟ της Τουρκίας έγινε στις 23 Οκτωβρίου και για το έργο ( κατασκευής 220  κλινών ξενώνων στο 1/3 του οικισμού και αναστήλωση του άλλου 1/3 με κόστος 30 εκατομμυρίων λιρών κτλ ) ενδιαφέρθηκαν δύο κατασκευαστικές/τουριστικές εταιρείες. Το αποτέλεσμα  ακόμη μας είναι άγνωστο. Όμως η ενέργεια αυτή έχει ξεσηκώσει τους πάντες ,και από τις δυο πλευρές του Αιγαίου ,και ο αγώνας θα συνεχιστεί μέχρι η τουρκική κυβέρνηση να αλλάξει απόφαση.

Στη συζήτηση έλαβαν μέρος ο κ. Νικ. Αγριαντώνης-Αρχιτέκτων πρ. Πρόεδρος του ελληνικού ICOMOS,η Πρόεδρος του Π.Σ.Μ/Λ Κα Δέσποινα Δαμιανού- Επικ. Καθ. του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης- ο Πρόεδρος και η Αντιπρόεδρος της Ενώσεως Σμυρναίων κ.κ. Γ.Αρχοντάκης-Ιστορικός / Φιλόλογος και Ελένη Μπίστικα – Δημοσιογράφος της Καθημερινής και πολλοί εκλεκτοί Μικρασιάτες όπως ο κ.Μιχ. Δελησάββας συγγραφέας.

Οι ομιλητές κ.κ. Αγριαντώνης και Δαμιανού-έκαναν όχι μόνο  αναφορά στο παρελθόν και το παρόν του παραδοσιακού οικισμού του Λιβισίου αλλά πρότειναν και ορισμένες  λύσεις στη συνέχεια της αιφνίδιας ενέργειας της τουρκικής κυβέρνησης ,με σκοπό αφενός μεν τα ¨σώσει¨ τον οικισμό αφετέρου δε να τον ¨αξιοποιήσει¨ !

Προβλήθηκαν εικόνες του χωριού, του οποίου τα περισσότερα σπίτια είναι πλέον κατεστραμμένα ( είχαν λεηλατηθεί μετά την ανταλλαγή αλλά ειδικά μετά το σεισμό στη Μάκρη / Fethiye το 1957 ) και χρήζουν άμεση αναπαλαίωση πριν καταρρεύσουν, και ακολούθησε ζωηρή συζήτηση.

Το συμπέρασμα της συζήτησης ήταν να μελετηθεί το θέμα ( εφόσον κανένας δεν είχε μια ουσιαστική πρόταση που να γίνει αποδεκτή από τουρκικής πλευράς, εάν ποτέ αυτή ληφθεί υπόψη…) και να επανέλθουμε στο μέλλον με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και ιδέες.

Άλλες δύο ενδιαφέρουσες ομιλίες, με ανάλογα αποτελέσματα, έχουν γίνει :

1.Του κ. Κατσιγιάννη,Πολ. Μηχανικού και Μέλους του ΔΣ του ICOMOS,την 22 Οκτ.   πάλι στην Ένωση Σμυρναίων, με θέμα « ΛΙΒΙΣΙ χτες, σήμερα και αύριο» ( όποιος θέλει να διαβάσει την ομιλία και να μάθει περισσότερα για το Λιβίσι να επισκεφτεί την ιστοσελίδα της Ενώσεως Σμυρναίων )

2.Του κ. Π. Μεχτίδη, ο οποίος έχει ασχοληθεί και στο παρελθόν με το ίδιο θέμα, Δρ.Αρχαιολόγου του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης στην ημερίδα Εταιρίας Μεσ.Πολιτισμού ,σε Αίθουσα του Σωματείου Φίλων του Λαού, την 16 Νοεμβρίου 2014 .Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της ημερίδας «Διαχρονικότητα του Ελληνισμού στη Μικρά Ασία» ( σε άλλη στήλη κάνουμε εκτενή αναφορά σε αυτήν ) με θέμα «Οι εκκλησίες του Λιβισίου». Στην ημερίδα αυτή παρέστη και ο Σεβ. Μητροπολίτης Πισιδίας και Έξαρχος Σίδης και Αττάλειας κ. Σωτήριος καθώς και ένα πολυπληθές ακροατήριο.

Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το Λιβίσι είχε πολλές εκκλησίες και ξωκλήσια. Από αυτά έχουν μείνει όρθια η εκκλησία της Παναγίας ( Εισοδείων ) της Πυργιώτισσας στην Κάτω Ενορία, η εκκλησία της Αγία Άννας στο Κέντρο και ο βυζαντινός ναός των Ταξιαρχών στην Πάνω Ενορία, πλέον των μικρών εκκλησιών και ξωκλησιών στους γύρω λόφους. Όλες κατεστραμμένες και ετοιμόρροπες μετά από 90 Χρόνια εγκατάλειψης και λεηλασιών …..*1

Συνεχίζοντας τη μικρή αναδρομή μας στο παρελθόν ,για να μπορέσει ο αναγνώστης να φτάσει σε ένα επιθυμητό συμπέρασμα, να προσθέσουμε ότι.

Το Λιβίσι ( αρχαία Καρμυλησσός ) κατοικήθηκε από την αρχαιότητα ενώ είχε έντονη παρουσία ελλήνων από την βυζαντινή εποχή και μέχρι το 1923, όταν άρχισε η αντίστροφη μέτρηση που οδήγησε τους ευτυχισμένους κατοίκους του σε αναγκαστική  φυγή ( πολλοί πήγαν στην Νέα Μάκρη Αττικής και άλλοι στην Εύβοια )

Σύμφωνα με τη ¨Γεωγραφία της Μικράς Ασίας¨ ( του Παντ.Κοντογιάννη εκδ. Αθηνών 1921 )-του ¨Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων¨- το Λιβίσιον ( Καγιά η Καγιάκιοι στα τούρκικα ) είχε ,πριν την ανταλλαγή ,6500 έλληνες κατοίκους και 500 περίπου τούρκους που ζούσαν ειρηνικά και ευτυχισμένα. Ήταν δε « κωμόπολις αποκεκρυμμένη εκεί μακράν των βλεμμάτων των πειρατών » και « εις δίωρον απ’ αυτής απόστασιν,εις το νότιον κράσπεδον πεδιάδος εις τους πρόποδας δε όρους».

Στην κωμόπολη αυτή ήρθαν να κατοικήσουν ανταλλάξιμοι τούρκοι,από τη Θεσσαλονίκη και την Καβάλα ( οι περισσότεροι γεωργοί ),αλλά επειδή δεν βρήκαν αρκετό χώρο να καλλιεργήσουν (  επειδή η πεδιάδα του Λιβισίου είναι μικρή ) την εγκατέλειψαν ,σύμφωνα με την Κα Δαμιανού, και έτσι δημιουργήθηκε ο μύθος του «χωριού φάντασμα» ο οποίος μέχρι σήμερα προσελκύει ξένους ο αριθμός των οποίων έφτασε στους 60.000 το 2013 ( φυσικά φέτος θα είναι μεγαλύτερος ).*2

Ο αυξανόμενος αυτός αριθμός των ξένων φαίνεται ότι άνοιξε την όρεξη για ¨αξιοποίηση¨ εκ μέρους των  ντόπιων πρακτόρων ( μέσω της TURSAB της πόλεως Fethiye ) και επιχειρηματιών. Το πως θα ¨αξιοποιηθεί¨ το εγκαταλειμμένο, αλλά ιστορικό, αυτό χωριό θα μας το δείξει το μέλλον γιατί ¨πειράματα¨ που έκαναν οι τούρκοι φίλοι μας  σε άλλες περιοχές της Τουρκίας δεν είχαν και την αναμενόμενη επιτυχία.*3

Όταν πριν από 25 χρόνια έκανε μια μεγάλη έρευνα ένας ξεναγός ονόματι Naci Dincer ( επισκεπτόμενος μάλιστα και τη Νέα Μάκρη για να συλλέξει πολύτιμες πληροφορίες από τους έλληνες ανταλλάξιμους ή τα παιδιά τους ) αλλά και το 1995 όταν η TRT και η Mihriban Tanik  παρήγαγαν ένα ντοκιμαντέρ με τον τίτλο « Ο τόπος όπου ο χρόνος σταμάτησε-το Καyakoy » ή μετά  η NTV με  τον Mithad Bereket όταν παρήγαγαν μια ταινία με τίτλο «Κayakoy και Knife-Δύο πόλεις μεταναστών-μια τραγική ιστορία» δεν φαντάστηκαν που θα μπορούσαν να φτάσουν τα πράγματα.

Αναφορά στο Λιβίσι κάνουν τα τελευταία χρόνια τουρκικές ( Hurriyet από το 2010 ) και ελληνικές ( Το Βήμα,Το Θέμα,Καθημερινή από το 2013 ) εφημερίδες ενώ πρόσφατα και πολλές ιστοσελίδες ( όπως η www.mikrasiatis.gr  που έχει δώσει μεγάλη έκταση στο θέμα ).Κάτι δε που ήταν άγνωστο στο ευρύ κοινό είναι ο αγώνας που δίνουν επίσης τα τελευταία χρόνια -στην κρατική αδιαφορία ή αυθαιρεσία- το Τουρκικό Επιμελητήριο Αρχιτεκτόνων, ο ελληνικός ICOMOS ,ο Σύλλογος Μακρηνών-Λιβισιανών, η Παν. Ένωση Αρχιτεκτόνων και μεμονωμένοι αρχιτέκτονες με τους λίγους κάτοικους του Λιβισίου, όπως ο Άγγλος Πολ. Μηχανικός John Langland με τη γυναίκα του Beatrix καθηγήτρια και άλλοι.

Συμπληρωματικά πρέπει να αναφέρουμε ότι ένα μικρό μέρος από την ταινία του James Bond “Skyfall” γυρίστηκε ,το 2012, στη Μάκρη ενώ στο Λιβίσι  μερικές σκηνές από την  πρόσφατη ταινία  με τίτλο “ The water diviner” του βραβευμένου με Οσκαρ ηθοποιού Russel Crowe.Η τελευταία έχει μάλιστα σαν θέμα στην προσπάθεια ενός Νέοζηλανδού πατέρα να εντοπίσει τους δύο χαμένους γιούς του που πήραν μέρος στον καταστροφικό, για τους Αγγλοσάξονες ,πόλεμο της Καλλίπολης ( αναφορά στα γεγονότα 1914-1919 ).Η ίδια ταινία γυρίστηκε επίσης στην Πόλη ( που είναι προσφιλής πόλη για τους κινηματογραφιστές λόγω του μυστηρίου που αναδύει και τη μαγεία που έχει )  και ειδικά στην περιοχή του Σουλταναχμέτ, Μπαλατά,Τσεμπερλίτας αλλά και Τόπκαπι ( Hurriyet 11/3/2014 )

Κλείνοντας το θέμα ,το οποίο ασφαλώς θα διατηρηθεί στην επικαιρότητα και από ελληνικής αλλά περισσότερο από τουρκικής πλευράς, να αναφέρουμε τα λόγια που είπαν μερικοί τούρκοι αρχιτέκτονες και κάτοικοι του Λιβισίου,όπως η Sema Kumyol:

“ o τόπος ( δηλαδή το Λιβίσι ) πρέπει να ζωντανέψει ξανά αλλά με ευαισθησία και με σεβασμό στην ιστορία και το παρελθόν ¨

Εμείς θα προσθέσουμε όμως ότι έλληνες και τούρκοι έμειναν λίγο αργά για να ενδιαφερθούν και να εκφράσουν αυτές τις απόψεις.Και να μην ξεχνούμε ότι το 1988 είχε ,από ότι γνωρίζουμε,μεταξύ ελληνικών και τουρκικών φορέων να γίνει μια μερική αναστήλωση των  σπιτιών και εκκλησιών και να ονομαστεί από τη  ΟΥΝΕΣΚΟ ( η οποία δεν έχει ακόμη συμπεριλάβει το Λιβίσι μεταξύ των μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς ) σύμβολο ¨Φιλίας και Ειρήνης¨. Τώρα υπάρχει ,πλέον, ένα κράτος και μια κυβέρνηση που θέλει να επωφεληθεί από τα πάντα χάρη του τουρισμού και της οικονομίας της.Κάνει τα πάντα για να αυξήσει τον εισερχόμενο τουρισμό της αλλά και τα έσοδα  από αυτόν. Το έχουμε δει και παλαιότερα με την  ανακαίνιση εκκλησιών μας ( π.χ. Μονή Σουμελά στον Πόντο ) ή σπιτιών μικρασιατών που είχαν εγκαταλειφτεί  πριν από 90 χρόνια……

ΒΑΣΙΛΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

——————————————————————————————–

*1 O Οικ. Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, συνοδευόμενος από τους αυτάδελφους τουείχε μεταβεί,την 30/10/2011,στη Μάκρη και από εκεί στο Λιβίσι όπου προσκύνησε στους δύο μεγάλους και ημικατεστραμμένους ναούς των Ταξιαρχών και της Παναγίας Πυργιώτισσας. Είχε ψάλλει το ¨Χριστός Ανέστη¨ καθώς και τα απολυτίκια ,που αντιστοιχούσαν στους δύο ναούς, όπως συνηθίζει σε τέτοιες περιπτώσεις. Επίσης είχε κάνει δέηση υπέρ των κτητόρων και διακονησάντων κατά καιρούς σε αυτές τις δύο εκκλησίες.

*2 Ένα παρόμοιο ¨χωρίο φάντασμα¨, και για τους ίδιος λόγους, είναι η ιστορική πόλη των Αρμενίων ΑΝΙ στην Ανατολική Τουρκία. Όταν μπει κανείς στο διαδίκτυο ή επισκεφτεί την πόλη-φρούριο θα εντυπωσιαστεί όταν δει τις εκατοντάδες εκκλησίες της-που αριθμούν μέχρι και 1000 (!)-και το αγέρωχο κάστρο της. Αυτά όλα έχουν λεηλατηθεί ενώ πέτρες από τα ιστορικά μνημεία έχουν  κλαπεί σαν οικοδομικό υλικό. Και στην περίπτωση αυτή οι πρόσφατες προσπάθειες και υποσχέσεις του επίσημου κράτους έχουν πέσει στο κενό όπως έπεσαν και οι διαρκείς προσπάθειες των Αρμενίων να σώσουν την ιστορική τους πόλη.

*3 Είχαμε στο παρελθόν μια ακόμη παρόμοια περίπτωση η οποία έχει όμως ξεχαστεί. Όπως αναφέρεται στον τουριστικό οδηγό Passport του Αυγούστου-Σεπτεμβρίου 2006 το ζεύγος Muzde  και Sevan Nisanian ( τουρκάλα μεγαλωμένη στην Ελβετία εκείνη ενώ Αρμένιος εκείνος ) μετά από μεγάλο αγώνα πέτυχαν να σταματήσουν, δικαστικά, σχέδιο που είχε η τότε τουρκική κυβέρνηση να δημιουργήσει ένα συγκρότημα διακοπών κοντά ( όχι μέσα ) στο διατηρητέο χωριό του Κιρκοντζέ.Είπε τότε το ζευγάρι για να ματαιώσει την επένδυση « ξέρετε εσείς άλλο χωρίο που να υμνείται στη λογοτεχνία δύο λαών  ; »