Πριν από ένα μήνα μάθαμε, από τις τουρκικές εφημερίδες (ανακοίνωση του Δήμαρχου του Νέβσεχιρ Hasan Unver καθώς και του Προέδρου της Διεύθυνσης Οικιστικής Ανάπτυξης –TOKI- Mehmet Ergun Turan *1 ),ότι βρέθηκε μια υπόγεια πολιτεία στην πόλη του Νέβσεχιρ ( Νεάπολη και όχι Νύσσα ) της Καππαδοκίας .
Όπως ήταν φυσικό αυτή η είδηση έκανε εντύπωση στους αναγνώστες που δεν έχουν πάει στην Καππαδοκία και δεν έχουν δει ή ακούσει για υπόγειες πόλεις ή κατακόμβες.
Πρέπει κανείς να σημειώσει ότι μέχρι σήμερα έχουν, με διάφορους τρόπους, ανακαλυφθεί 200 περίπου υπόγειες μικρές και μεγάλες πόλεις και μοναστικές πολιτείες ( *2 ) στην κεντρική Ανατολία,αλλά δεν είναι όλες επισκέψιμες για λόγους ασφαλείας. Οι πιο αξιόλογες και γνωστές ,αλλά και άγνωστες στους περιηγητές που πάνε στην Καππαδοκία από όλο τον κόσμο για να τις δούνε, βρίσκονται συμπτωματικά, γύρω από την πόλη της Νεάπολης (Νέβσεχιρ). Η πόλη αυτή ήταν η γενέτειρα του Μεγάλου Βεζίρη , του Σουλτάνου Αχμέτ ΙΙΙ και γαμπρού ( επειδή παντρεύτηκε την κόρη του Σουλτάνου ), Ιμπραήμ Πασά ( 1666-1730 ), ο οποίος όμως τον «θυσίασε» για να σωθεί ο ίδιος από τους επαναστάτες γενιτσάρους του εξωμότη Αλβανού Πατρόνα Χαλίλ.
Γνωστές υπόγειες πόλεις ,που γίνονται αντικείμενο επίσκεψης και μελέτης, βρίσκονται στη Μαλακοπή*3 ( 29 χλμ από τη Νεάπολη ),στο Καϊμακλή ( 19 χλμ ),στην Αβανός (14 χλμ ) και στην Καρβάλη ( 15 χλμ ) κτλ. Όμως όλες έχουν κάτι το κοινό. Την προστασία του πληθυσμού από τους εισβολείς και εχθρούς, σε περίοδο ανάγκης εφόσον η Καππαδοκία ,μαζί με την Αρμενία ,πρώτη αντιμετώπιζε τον κίνδυνο λόγω της γεωγραφικής της θέσης.
Το όνομα Καππαδοκία
Το όνομά της, η Καππαδοκία, μάλλον το έχει «κληρονομήσει» από την περσική λέξη Κατπατούκα που σημαίνει «η χώρα των όμορφων αλόγων». Ενώ κατά τον Αρριανό η λέξη προέρχεται από τον Ασσύριο βασιλιά Καππαδόξ, και κατά τον Πλίνιο από ένα ομώνυμο ποταμό, ο οποίος σήμερα φέρει το όνομα στα ελληνικά Καππαδόξ ενώ στα τουρκικά Delice. H Καππαδοκία οριοθετεί μια περιοχή με ιδιόμορφο έδαφος ( λόγω της δράσης του ηφαιστείου-σήμερα ανενεργού-του Αργαίου 3917 μ. αλλά και του Όρους Χασάν 3268 μ. ) και σκληρού κλίματος, πέρα της οροσειράς του Ταύρου,στο νότο, (με τις βυζαντινές Κλεισούρας για την άμυνα του Βυζαντίου στις από νότο επιδρομές των Περσών και των Αράβων ) και των Ποντιακών Άλπεων,στο βορρά.
Ωστόσο αυτή η αφιλόξενη περιοχή όχι μονάχα,χάρη στα ποτάμια της Άλυ και Ευφράτη ( και τα μικρότερα Αμνία, Καππαδόξ και Μελεντίζ ), και τις λίγες λίμνες της φιλοξένησε εκατομμύρια κατοίκων και στρατιωτών σε μια περίοδο 5.000 ετών ( σύμφωνα με τα στοιχεία των αρχαιολόγων) αλλά υπήρξε και ο φυσικός χώρος άμυνας αυτοκρατοριών και εμιράτων. Επίσης υπήρξε και ένας τόπος στον οποίο γεννήθηκαν και έζησαν σπουδαίοι άντρες -όπως γνωστοί και άγνωστοι άγιοι, πατριάρχες, αυτοκράτορες, στρατηγοί, επιχειρηματίες και άνθρωποι των γραμμάτων και τεχνών (*4 )
Η δημοφιλής σήμερα Καππαδοκία ( για την οποία επίσης έχουν γράψει ο Στράβων και ο Ξενοφών ), στην οποία τρέχουν οι ξένοι για να θαυμάσουν τις λαξευτές εκκλησίες και μοναστήρια της αλλά και τη μοναδική αρχιτεκτονική των ναών και σπιτιών της, υπήρξε μια σημαντική χώρα τόσο για τους Ασσύριους ( από το 1900 π.Χ. και μετά ) τους Χετταίους (από το 1750 π.Χ. και μετά ), και γιά τους επιδρομείς Σκύθες μέχρι τους αρχαίους Έλληνες. Και από τους Ρωμαίους, Βυζαντινούς, Πέρσες, Άραβες, Μογγόλους μέχρι τους Τούρκους. Εκεί έγιναν πόλεμοι, σφαγές, καταστροφές αλλά άνθισαν και μοναδικοί πολιτισμοί.
Οι υπόγειες πόλεις
Οι υπόγειες πόλεις (*5 )της Καππαδοκίας ήταν γνωστές στους έλληνες ( Καππαδόκες ) και τούρκους κατοίκους της τις οποίες χρησιμοποιούσαν κανονικά είτε σαν καταφύγιο είτε σαν αποθηκευτικούς χώρους. Όπως όμως ήταν φυσικό, από το 1922 και μέχρι και το 1960 είχαν ξεχαστεί ,ενώ χρησιμοποιούντο από τους ανταλλάξιμους τούρκους από τη Βόρεια Ελλάδα. Οι νέο- μετανάστες αυτοί ήταν κατά κύριο λόγο ήταν γεωργοί, κτηνοτρόφοι και κτίστες. Έτσι μαζί με τα ελληνικά σπίτια κατέκτησαν, νόμιμα ή παράνομα, και τις υπόγειες πολιτείες για να τις χρησιμοποιήσουν και αυτοί ,με τη σειρά τους μέχρι σήμερα, σαν κατοικίες και αποθηκευτικούς χώρους.
Μετά από μεγάλες προσπάθειες και πολλές διαφημιστικές καμπάνιες της Τουρκίας η Καππαδοκία γίνεται πολύ δημοφιλής στους ξένους λόγω της ιδιομορφίας του εδάφους της και τις λαξεμένες εκκλησιές(*6 ) των Χριστιανών. Έτσι πολλά υπόσκαφα σπίτια και αποθήκες μετατρέπονται σε ξενοδοχεία και πανσιόν για τους ξένους.Ενώ οι λαξεμένες εκκλησίες προστατεύονται ( όπως στο Περίτριμμα και το Κόραμα με 111 χλμ επισκέψιμου χώρου ) και ανοίγουν στις επισκέψεις των περιηγητών έναντι ενός σημαντικού εισιτηρίου επίσκεψης αρχαιολογικού χώρου.
Σήμερα μαζί με τις λαξευτές εκκλησίες και τις υπόγειες πολιτείες (*7 ) ο ξένος μπορεί να πετάξει πάνω από την κεντρική Καππαδοκία με αερόστατο για να απολαύσει την υπέροχη ανατολή του ηλίου πάνω από τους μοναδικούς κώνους της.
ΒΑΣ.ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ
*1 Η ΤΟΚΙ είναι μια κρατική υπηρεσία που υπάγεται κατευθείαν στο Πρωθυπουργικό Γραφείο ( λόγω των δις που διαχειρίζεται )και ελέγχεται προσωπικά από τον Πρωθυπουργό. Ασκεί φιλολαϊκή πολιτική επειδή έχει αναλάβει, σε διάφορες πόλεις της Τουρκίας, να «τακτοποιήσει» εσωτερικούς μετανάστες και ψηφοφόρους του κόμματος ΑΚΡ,καθώς και κατόχους αυθαιρέτων, σε νεόδμητα διαμερίσματα. Μέρος της πολιτικής του κράτους είναι λοιπόν να γκρεμίζει ,με συνοπτικές διαδικασίες, τα αυθαίρετα που έχουν κτιστεί πάνω σε λόφους και χαλούν την ομορφιά των πόλεων σε τουριστικές,ιδίως, περιοχές ( όπως στην Αγκυρα, Κων/πολη, Σμύρνη, Νεάπολη και άλλες μεγάλες πόλεις). Η ΤΟΚΙ κτίζοντας και ανταλλάσσοντας, έναντι μικρού τιμήματος, σπίτια η διαμερίσματα έχει φτάσει στον αριθμό των 500.000 κτισμάτων μέχρι πέρυσι. Έτσι προέκυψε και η νέα υπόγεια πόλη του Νέβσεχιρ με 7 χλμ ,μέχρι στιγμής, διαδρόμους κάτω από το κάστρο της πόλης όταν γκρεμίστηκε ένα από τα δεκάδες σπίτια. Τώρα το σχέδιο της εκτεταμένης ανοικοδόμησης σπιτιών στο λόφο έχει σταματήσει μέχρι η αρχαιολογική υπηρεσία του νομού δώσει το πράσινο φώς.
*2 “κατακόμβες των χριστιανικών χρόνων ιστορικές, δαιδαλώδεις, ονομαζόμενες «σαρανταποδαρούσες» από το λαό ( Καππαδόκες ) που-απίθανο για πολλούς αλλ’αληθέστατο- ενώνουν υπογείως ΟΛΑ τα παλιά σπίτια του Αλυσσοπόταμου (περίφημου Zincirdere ) “από το βιβλίο «Το Χρονικό Μιας Ζωής» του Καππαδόκη Κ.Α.Τσολακίδη
Άλλες γνωστές πόλεις και χωριά της Καππαδοκίας είναι οι/τα : Καισάρεια,Νίγδη,Μαλακοπή,Ιντζέσου,Μουταλάσκη,Αγιοι Ανάργυροι,Ανακού,Σινασσός,Τσαβουσίν,Ζέλβη,Ανακού,Τύανα,Καρβάλη, Μιστί,Σιβρίχισαρ,Ουτσχισάρ,Αβανος,Ανδρονίκι,Φάρασα ή Βαρασσός,Προκόπι.Ζέλβη,Ναζιανζός,Αριανζός κ.α.
*3 Το 1963 ένας κάτοικος του ελληνικού χωριού Μαλακοπή (Derinkuyu στα τουρκικά )γκρεμίζοντας έναν τοίχο του σπιτιού του ( όπως είναι πολλά σπίτια κτισμένα σαν υπόσκαφα μέσα στον τοπικό βράχο )ανακάλυψε έκπληκτος ένα δωμάτιο πίσω από τα χαλάσματα.Το δωμάτιο αυτό οδηγούσε σε μία στοά με ένα μακρύ διάδρομο. Οι αρχαιολόγοι που κλήθηκαν επί τόπου ερεύνησαν το χώρο και έτσι ανακάλυψαν μια υπόγεια πολητεία ( σε μορφή κατακόμβης ) 8 ορόφων (!).Η υπόγεια αυτή πολιτεία φαίνεται ότι κατοικείτο αρχικά από τους Χετταίους ή τους Φρύγες και συνεχώς μεγάλωνε μέχρι την ελληνιστική εποχή εάν πιστέψουμε τον Ξενοφώντα ( αναφέρει τις υπόγειες πόλεις στην Κύρου Ανάβαση ) ο οποίος γράφει για τους τρωγλοδύτες της Καππαδοκίας οι οποίοι έσκαβαν τα σπίτια τους μέσα στο μαλακό βράχο για να κατοικήσουν με τις οικογένειες και τα κοπάδια τους.
*4 Γεννήθηκαν ή έζησαν στην Καππαδοκία οι : Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος Θεολόγος, Γρηγόριος ο Νύσσης, Άγιος Γεώργιος, Νεοπυθαγόρειος Απολλώνιος ο Τυανέας,Αιδέσιος ο διάδοχος του Ιάμβλιχου στη νεοπλατωνική φιλοσοφική σχολή, Ευσέβιος Καισαρείας, Αυτοκράτορες Ρωμανός Δ΄ Διογένης ΚΑΙ Νικηφόρος Β΄ Φωκάς, Παύλος Καρολίδης, Αγ.Ιωάννης ο Ρώσος, Μέγας Αρχιτέκτων Σινάν ,Προδ. Μποδοσάκης, πρόγονοι των Ωνάση .
*5 Ο Γάλλος Ιησουίτης λόγιος π. Ζερβανόν κατά το ταξίδι του στην Καππαδοκία το 1907 ανακάλυψε εντελώς τυχαία μια από τις σήμερα γνωστές υπόγειες πόλεις.Βρήκε στην αρχή μια τρύπα ,στο έδαφος ,στην οποία όταν κατέβηκε,με προσοχή,και διαπίστωσε ο΄τι πρόκειται για μια κατακόμβη με πολλά επίπεδα.Εκει μετά ανακάλυψαν χώρους διαμονής,φρεάτια ύδατος και εξαερισμού,αποθήκες τροφίμων,πατητήρι κρασιού,χώρους για τα ζώα.Ενώ από τον 10οαιώνα γνώριζαν για τις πόλεις αυτές που ίδρυσαν χριστιανοί του 1ου αιώνα ξαναανακαλύφθηκαν τέλη του 19 και αρχές του 20 αιώνα. Αρχικά 6 πόλεις.
*6 Σήμερα ο περιηγητής στην Καππαδοκία μπορεί να ανακαλύψει εκατοντάδες εκκλησίες η παρεκλήσια.Πολλά από αυτά όμως έχουν καταστραφεί από την κακή χρήση.Επομένως από τις 1500 διαθέσιμες λαξευτές εκκλησίες αυτές που σώθηκαν στην κυριολεξία είναι μονάχα 200 τον αριθμό.
*7 « La decouverte de la Cappadoce –aux dix-neuvieme siecle » των Ilias Anagnostakis-Evangelia Balta ( 1994 ) ,« Die Troglodyten von Kappadokien » (1861) του A.D. Mordtmann και «Asie Mineure» του Ch.Texier ( 1862 )