Ο Πολιτιστικός Περιβαλλοντικός Σύλλογος Κέντρου Αμπελοκήπων, για να τιμήσει τη μνήμη της πρώτης γενιάς των μικρασιατών προσφύγων και των μικρασιατών που αφανίστηκαν, θύματα της γενοκτονίας των χριστιανικών λαών στην πρώην Οθωμανική Αυτοκρατορία, διοργάνωσε με επιτυχία την Τετάρτη 15/1, εκδήλωση μνήμης και προοπτικής.
Από τον Σεπτέμβρη 1922, εκατοντάδες χιλιάδες μικρασιάτες πρόσφυγες είχαν κατακλύσει την Αθήνα και ολόκληρη την Ελλάδα. Το 1923 εγκαινιάστηκε στους Αμπελοκήπους ένας από τους πρώτους οργανωμένους συνοικισμούς προσφύγων, ο Συνοικισμός Κουντουριώτη, τα Κουντουριώτικα. Από τότε, οι Αμπελόκηποι και η ευρύτερη περιοχή δέχθηκαν, οργανωμένα ή ανοργάνωτα, πολλές χιλιάδες πρόσφυγες, πολλούς περισσότερους από τις άλλες συνοικίες του σημερινού Δήμου Αθηναίων.
Ο Σύλλογος των Αμπελοκήπων συμπληρώνει δεκατρία χρόνια έντονης δράσης και αγώνων στο κέντρο των Αμπελοκήπων για την διατήρηση και διάσωση ιστορικών χώρων, όπως τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας που χαρακτηρίστηκαν τελικά διατηρητέα. Η σωστή αξιοποίηση τους τόνισε στο χαιρετισμό του ο Πρόεδρος του Συλλόγου, Στέλιος Δημητριάδης είναι το βασικό μας μέλημα, προτείνοντας την δημιουργία στο πρώτο κτίριο τη δημιουργία του Μεγάλου Μουσείου του Ελληνισμού της Ανατολής καθώς και τη δημιουργία ξενώνα καρκινοπαθών για τις ευπαθείς ομάδες του Νοσοκομείου του Αγίου Σάββα αλλά και τη δημιουργία χώρου υποδοχής για τις κακοποιημένες γυναίκες.
Ο Σύλλογος μας θίγει για πρώτη φορά αυτό το σημαντικό θέμα για τους Αμπελοκήπους, τόνισε ο Γραμματέας Φαίδων Παπαθεοδώρου, αναφερόμενος στην ιστορική παρουσία της περιοχής από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, γιατί οι Αμπελόκηποι χαρακτηρίστηκαν από αυτή την εγκατάσταση των Μικρασιατών Προσφύγων. Οι Αμπελόκηποι είναι η περιοχή που εγκαταστάθηκε είτε οργανωμένα είτε σε παραγκουπόλεις, ο μεγαλύτερος αριθμός προσφύγων στην Αθήνα. Ακόμα και σήμερα συνεχίζουν να ζουν στις προσφυγικές πολυκατοικίες της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, απόγονοι Μικρασιατών Προσφύγων, ενώ πολλοί ζουν σε όλοκληρη τη συνοικία και αποτελούν σημαντικό κομμάτι των κατοίκων της. Την ίδρυση ένός κεντρικού Μουσείου του Ελληνισμού της Ανατολής, επιδιώκουν περισσότερο από μισό αιώνα οι προσφυγικές οργανώσεις και η δημιουργία αυτού του Μουσείου στα Προσφυγικά της Αλεξάνδρας μπορεί και πρέπει να ενταχθεί στην ανάπλαση της ευρύτερη περιοχής των Κουντουριώτικών που προβλέπεται από το ρυθμιστικό σχέδιο της Αθήνας, συμβάλοντας ουσιαστικά στην αναβάθμιση της συνοικίας των Αμπελοκήπων.
Είναι η πρώτη εκδήλωση για μια άγνωστη περιοχή της προσφυγικής εγκατάστασης και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, τόνισε ο ιστορικός Βλάσης Αγτζίδης, όπως και το γεγονός ότι οι Αμπελόκπηποι είναι τόπος δύο ιστορικών μνημείων της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, τις προσφυγικές πολυκατοικίες που ευτυχώς διασώθηκαν και μακάρι να δούμεεκεί ένα μεγάλο μνημείο του Μικρασιατικού Ελληνισμού, κάτι που δεν υπάρχει στην πρωτέυουσα του ελληνικού κράτους και αυτό είναι χαρατηριστικό δείγμα του πως οι κυρίαρχες ελίτ αντιμετώπισαν την προσφυγιά και το δεύτερο οι Φυλακές Αβέρωφ οι οποίες δυστυχώς γκρεμίστηκαν και συνδέονται με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο με τη νεότερη ιστορία αυτού του τόπου. Στη συνέχεια στην εισήγηση του περιέγραψε το ιστορικό πλαίσιο της εξόδου των Ελλήνων της Μικράς Ασίας για να φτάσουμε στην εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα και στους Αμπελόκηπους.
Το θέμα των προσφύγων στην Αθήνα στο μεσοπόλεμο, ανέπτυξε στη συνέχεια ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης (μια σειρά αρθρων του εχουμε δημοσιεύσει στην ενότητα Αρθρογραφία στο mikrasiatis.gr), θέμα το οποίο γνωρίζει καλά καθώς αποτέλεσε τη διδακτορική του εργασία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Η συνάντηση των Προσφύγων με τους Παλαιοελλαδίτες έγινε κάτω από τις χειρότερες συνθήκες. Τα έντονα σημεία αντιπαράθεσης μεταξύ των προσφύγων και των ντόπιων, ήταν η επίταξη δημοσίων κτιρίων αλλά και ιδιωτικών και η αναγκαστική απαλλοτρίωση ώστε να στεγασθούν οι προσφυγικές οικογένειες, η αυθαίρετη δόμηση και η δημιουργία συνοικισμών, οι άθλιες συνθήκες υγιεινής και διαβίωσης των προσφύγων, η διαφορετικότητα στα ήθη και τα έθιμα. Το ζήτημα της επαγγελματικής αποκατάστασης ήταν άλλο ενα σημείο τριβής, όπως και η πολιτική απειλή. Η συνάντηση αυτή δημιούργησε πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις που εμπόδισε την σύντομη και ομαλή ενσωμάτωση των προσφύγων στην ελληνική κοινωνία.
Αγνωστες φωτογραφίες και λεπτομέρειες από τους Προσφυγικούς Συνοικισμούς των Αμπελοκήπων παρουσίασε ο συγγραφέας Νίκος Παραδείσης. Οι πρόσφυγες εγκαταστάσθηκαν είτε σεπαραπήγματα είτε σε αυτοσχέδιες παράγκες στους Συνοικισμούς Κουντουριώτη, Κάδμου, Νέας Ανατολής, Πανόρμου, Ιπποκρατείου, Ερυθρού Σταυρού και Στέγης Πατρίδος. Αλλοι πιο προνομιούχοι τακτοποιήθηκαν σε διαμερίσματα των προσφυγικών πολυκατοικιών που παραχωρήθηκαν από την πολιτεία έναντι του χρηματικού ποσού των 100.000 δραχμών.
Ο Γραμματέας της Ενωσης Σμυρναίων Νίκος Βικέτος, στην ομιλία του, απέδωσε στον Γραμματέα του Συλλόγου Αμπελοκήπων Φαίδωνα Παπαθεοδώρου, την αποκλειστική πρόταση για τη δημιουργία του Μουσείου του Ελληνισμού της Ανατολής στα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας.
Το Μουσείο του Ελληνισμού της Ανατολής είναι μια ιδέα που ξεκινάει από το 1958, από τον μακαρίτη Βουρλιώτη συγγραφέα Νίκο Μηλιώρη. Την εμπνευσμένη του αρθρογραφία ακολούθησαν και άλλοι σημαντικοί άνθρωποι, λογοτεχνες, συγγραφείς, πολιτικοί, πολλοί από τους οποίους δεν κατάγονταν από τη Μικρά Ασία. Το 1975 με πρωτοβουλία της Ενωσης Σμυρναίων, πραγματοποιήθηκαν συσκέψεις 35 σωματείων στην Αθήνα (από όλη την Μικρά Ασία δλδ και από τον Πόντο και από την Κωνσταντινούπολη και την Ανατολική Θράκη), οι οποίες κατέληξαν στην απόφαση της ίδρυσης διασωματειακής ένωσης με έδρα την Αθήνα και με την ονομασία Εθνικό Μουσείο Ελληνισμού της Ανατολής, προκειμένου να διασώσουν τα κείμήλια από τις πατρίδες της Ανατολής. Σκοπός της Ενωσης αυτής είναι η ίδρυση ενός ειδικού μουσείου, ώστε να έχει πανελλήνια εμβέλεια. Τα χρόνια πέρασαν και μετά από λάθη και παραλείψεις η ιδέα ατόνησε και δημιουργήθηκαν σε κατά τόπους περιοχές και Συλλόγους διάφορες μουσειακές συλλογές με την υποστήριξη των δήμων.
Στο τέλος της ημερίδας η φιλόλογος κα Πολυάνθη Βουτσινά διάβασε αποσπάσματα από το βιβλίο του Π.Μανταίου, Ποδηλάτης με βατραχοπέδιλα.
Δ.Π.
