«1922 – ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ»
Μνήμες και προβληματισμοί για τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας
Ιστορικές μνήμες για τον ελληνισμό της καθ΄ ημάς Ανατολής , διαφωτιστικές πληροφορίες και προοπτικές του μέλλοντος αναπτύχθηκαν στο ΙΑ’ πανελλήνιο συνέδριο για τον ελληνισμό της Μικράς Ασίας «1922 – Μικρασιατική Καταστροφή. Από τη Συνθήκη της Λωζάννης έως σήμερα», που διοργάνωσαν το Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας (Τομέας ιστορίας, δόγματος, διορθόδοξων και διαχριστιανικών σχέσεων) του ΑΠΘ και η Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος (ΟΠΣΕ) με την υποστήριξη του Κέντρου Πολιτισμού της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης στη Θεσσαλονίκη το διήμερο 26-27 Νοεμβρίου 2010.
Η ομιλία του Βασίλειου Καραμανλή
Κατά την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου ο αντιπρόεδρος της ΟΠΣΕ και Πρόεδρος της Επιτροπής Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, Βασίλης Καραμανλής, αναφερόμενος στον Μικρασιατικό ελληνισμό επεσήμανε μεταξύ των άλλων: «Ο Μικρασιατικός Ελληνισμός, ο Ελληνισμός της καθ’ ημάς Ανατολής, ο προσφυγικός Ελληνισμός είναι το κομμάτι εκείνο που βασανίσθηκε και πληγώθηκε, όχι μόνο σωματικά και ψυχικά, αλλά και ιστορικά, αφήνοντας πίσω του εκατοντάδες χιλιάδες αδικαίωτων νεκρών και εγκαταλείποντας βίαια πατρίδες και εστίες αιώνων. Και μαζί του πληγώθηκε ολόκληρη η Ελλάδα. Αυτή η πρωτοφανής εθνική τραγωδία, αυτή η γενοκτονία που ακυρώνει την έννοια της λέξης ”άνθρωπος”, ακόμη και σήμερα δεν έχει αναγνωριστεί ούτε από το τουρκικό κράτος ούτε από τη διεθνή κοινότητα».
«Είμαστε» υπογράμμισε ο κ. Καραμανλής «γείτονες και βέβαια οι σχέσεις καλής γειτονίας πρέπει να είναι ο οδηγός μας στις περαιτέρω ενέργειες για την άμβλυνση των προβλημάτων και των εντάσεων των προηγούμενων δεκαετιών, πάντα όμως μέσα στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συνθηκών».
«Καλούμε» επεσήμανε με ιδιαίτερη έμφαση ο κ. Καραμανλής «την πολιτική ηγεσία της γειτονικής χώρας:
• να ζητήσει συγγνώμη για τη γενοκτονία του Μικρασιατικού – Θρακικού Ελληνισμού των Ελλήνων της καθ΄ημάς Ανατολής
• να προστατεύσει τα δικαιώματα των μειονοτήτων
• να σεβαστεί την οικουμενικότητα του Πατριαρχείου
• να επιτρέψει την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης
• να βρει λύση στην ανταλλάξιμη περιουσία και στην επιστροφή των περιουσιών των Κωνσταντινουπολιτών, των Ιμβρίων και των Τενεδίων στους δικαιούχους τους
• να προστατεύσει και να αναστηλώσει τα μνημεία και τις εκκλησίες του Ελληνισμού».
«Ζητούμε» συμπλήρωσε ο κ. Καραμανλής «από τους γείτονές μας το αυτονόητο, να μπορούμε όλοι εμείς, οι σύγχρονοι Έλληνες ελεύθερα να θαυμάζουμε τα έργα που άφησαν πίσω τους οι πρόγονοί μας, σαν ένα κομμάτι της ιστορίας μας που δεν μπορεί να διαγραφεί.
Μέχρι τότε όμως, ας μην ακούμε τις δήθεν προοδευτικές φωνές που διατυμπανίζουν πως προτίθενται να αναγείρουν μνημείο για τους Νεότουρκους. Στο όνομα ποιων Νεότουρκων θα γίνει αυτό το μνημείο; Στο όνομα του φανατικού ενωτικού Νεότουρκου στρατηγού Νουρεντίν, που στην περιοχή της Ιωνίας και ιδιαίτερα της Σμύρνης καταδίωξε και σκόρπισε τον θάνατο σε χιλιάδες Έλληνες; Ή στο όνομα του διαβόητου Τοπάλ Οσμάν που σφαγίασε και ξεκλήρισε τους Ποντίους;».
Ο κ. Καραμανλής κατέστησε σαφές προς πάσα κατεύθυνση ότι είναι ανεπίτρεπτο να γίνεται λόγος για την ανέγερση στη Θεσσαλονίκη μνημείων των Νεότουρκων με ευθύνη των οποίων υπέστη τα δεινά ο Ελληνισμός της καθ’ ημάς Ανατολής.
Οι εισηγητές του συνεδρίου
Η α’ συνεδρία, υπό την προεδρία του ομότιμου καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας του ΑΠΘ Ιωάννη Τουλουμάκου, άρχισε με την εισήγηση του Σεβασμιότατου Μητροπολίτου κ.κ. Βαρνάβα. Εκ μέρους του ωστόσο μίλησε ο Πρωτοπρεσβύτερος κ. Νικηφόρος Καλαϊτζίδης καθώς ο Σεβασμιότατος χρειάστηκε εκτάκτως να συνοδεύσει στο εξωτερικό ένα άρρωστο παιδί για να υποβληθεί σε ιατρική επέμβαση. Δημιουργώντας ένα άκρως συγκινησιακό κλίμα, η εισήγηση του Σεβασμιότατου κ.κ. Βαρνάβα με τίτλο «Δάφνες και Πένθος» έθεσε την αντίφαση ανάμεσα στις υψηλές τότε προσδοκίες του Ελευθέριου Βενιζέλου και στην τελική καταστροφή που επήλθε.
Στη συνέχεια ο καθηγητής Νομικής του ΑΠΘ, Κωνσταντίνος Χατζηκωνσταντίνου, ανέλυσε την ανταλλαγή των πληθυσμών μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης παραθέτοντας αριθμητικά στοιχεία για τον τρόπο και τους τόπους εγκατάστασης των προσφύγων.
Η δεύτερη ημέρα των εργασιών ξεκίνησε με προεδρεύοντα τον καθηγητή της Θεολογικής σχολής του ΑΠΘ Βασίλειο Τσίγκο και με την εισήγηση του Ιωάννη Μπάκα, λέκτορα της Θεολογικής σχολής του ΑΠΘ. Ο κ. Μπάκας αναφέρθηκε στην τύχη του ελληνισμού της Καππαδοκίας με βάση τη Συνθήκη της Λωζάννης, καθώς και στον κίνδυνο από τη δημιουργία της λεγόμενης Αυτοκέφαλης Τουρκορθόδοξης Εκκλησίας.
Εν συνεχεία, ο αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Ποιμαντικής & Κοινωνικής Θεολογίας του ΑΠΘ, Βασίλης Κουκουσάς, πραγματοποίησε ένα οδοιπορικό μέσα από τα δημοσιεύματα του τύπου μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης, παρουσιάζοντας τις αντιδράσεις για την ανταλλαγή των πληθυσμών, την ανταλλαγή των αιχμαλώτων, πληροφορίες και κρίσεις για την εγκατάσταση και την υποδοχή των προσφύγων, καθώς και δημοσιευμένες αναζητήσεις οικείων προσώπων.
Άκρως ενδιαφέρουσα ήταν και η ακόλουθη εισήγηση του λέκτορα Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Δημήτρη Ακριβούλη, με τίτλο «Ο ουδέτερος Αμερικανός» στην οποία αναλύθηκαν οι προσδοκίες της αμερικανικής πλευράς αναφορικά με τη Συνθήκη της Λωζάννης έστω και αν οι εκπρόσωποί της διατηρούσαν φαινομενικά τουλάχιστον ουδέτερη στάση.
Η Μικρασιατική εκστρατεία, τα αίτια και οι αφορμές της Καταστροφής, καθώς και οι Συνθήκες των Σεβρών, της Λωζάννης και του Μοντρέ αναπτύχθηκαν αναλυτικά και εμπεριστατωμένα από τον Αντιστρατήγου ε.α., επίτιμο Διοικητή XVI Μεραρχίας και πρόεδρο της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Ν. Θεσσαλονίκης, Θεμιστοκλή Βογιατζόγλου, ο οποίος κατέληξε στον προβληματισμό μήπως και γιατί η Ελλάδα βρέθηκε τότε απογυμνωμένη από διεθνή ερείσματα απέναντι στο αναπτυσσόμενο τουρκικό κίνημα.
Ακολούθως και υπό την προεδρία του προέδρου της ΟΠΣΕ Αθανάσιου Λαγοδήμου, ο καθηγητής της Θεολογικής σχολής του ΑΠΘ Αθανάσιος Καραθανάσης ανέλυσε το ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης συνοψίζοντας πως, παρά τις όποιες αντιδράσεις και δυσκολίες παρουσιάσθηκαν, το Οικουμενικό Πατριαρχείο απολαμβάνει του διεθνούς σεβασμού έως σήμερα και ο Οικουμενικός Πατριάρχης χαίρει τιμές αρχηγού κράτους.
Η τελευταία εισήγηση του συνεδρίου πραγματοποιήθηκε από τον λέκτορα Νομικής του ΑΠΘ, Μιλτιάδη Σαρηγιαννίδη, ο οποίος αναλύοντας την πορεία της αντιμετώπισης έως τις μέρες μας της Συνθήκης της Λωζάννης από το Συμβούλιο της Ευρώπης σημείωσε πως τα μηνύματα είναι αισιόδοξα για την προστασία των μειονοτήτων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Οι εργασίες του συνεδρίου έκλεισαν με τη σύνοψη των πορισμάτων του από τον δημοσιογράφο Αντώνη Οραήλογλου.
Χαιρετισμοί και παρουσίες
Το συνέδριο παρακολούθησε πλήθος κόσμου, ενώ παρευρέθηκαν μεταξύ άλλων και απηύθυναν χαιρετισμούς ο Παναγιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ.κ. Άνθιμος, ο Κοσμήτωρ της Θεολογικής σχολής του ΑΠΘ Μιχάλης Τρίτος, οι βουλευτές Γιάννης Ιωαννίδης, Θεόδωρος Καράογλου και Κώστας Κιλτίδης, ο πρώην ευρωβουλευτής Γιάννης Γκλαβάκης, ο αντινομάρχης Θεσσαλονίκης Διονύσης Ψωμιάδης, η αντινομάρχης Θεσσαλονίκης Χριστίνα Κελεσίδου, ο Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θρακικών Σωματείων (ΠΟΘΣ) Ελευθέριος Χατζόπουλος, εκπρόσωποι του κλήρου και της ακαδημαϊκής κοινότητας και εκπρόσωποι Μικρασιατικών πολιτιστικών και λαογραφικών συλλόγων. Αναγνώσθηκαν επίσης μηνύματα των βουλευτών Γιάννη Μαγκριώτη και Χρύσας Αράπογλου. Το συνέδριο διανθίστηκε μουσικά από τη χορωδία της Θεολογικής σχολής του ΑΠΘ και τη χορωδία της Αδελφότητος Προκοπιέων Μακεδονίας-Θράκης «Όσιος Ιωάννης ο Ρώσος».
ΙΑ’ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ
