Η Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού είναι αναπόσπαστο τμήμα της συνολικής Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής, που προκάλεσε ο μιλιταριστικός τουρκικός εθνικισμός
ΤΟΥ ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ, Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός
Μια από τις πλέον επίπονες προσπάθειες για τους ιστορικούς είναι η κατανόηση ενός ιστορικού μεταίχμιου κατά το οποίο ο σύμπας κόσμος αλλάζει ριζικά διά παντός.
Η προσπάθεια γίνεται ακόμα δυσκολότερη όταν τα παραδοσιακά ερμηνευτικά εργαλεία είναι κατασκευασμένα με υλικά που προέρχονται από πολιτικές και ιδεολογικές συμβάσεις, στερεότυπες εικόνες και προκατασκευασμένα σχήματα. Ετσι πορεύτηκαν οι προσπάθειες για κατανόηση των γεγονότων που συνέβησαν στα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και διαμόρφωσαν τις επικρατούσες εικόνες στην Ελλάδα μέχρι την εμφάνιση ενός διεκδικητικού, ριζοσπαστικού κινήματος των απογόνων των προσφύγων τού 1922.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’80, όταν ξαναήρθαν στην επιφάνεια προβληματισμοί που υπήρχαν από την εποχή του Μεσοπολέμου στο χώρο των προσφύγων και της πρώτης γενιάς, αλλά και την εποχή της δημοκρατικής ευφορίας πριν από τη χούντα των συνταγματαρχών. Οι φορείς της νέας προσπάθειας ανήκαν στην τότε Αριστερά, η οποία όμως ως συνολική αντίληψη υιοθετούσε άλλο ερμηνευτικό μοντέλο. Αργά και βασανιστικά, οι νέες προσεγγίσεις θα κερδίσουν το Εδαφος και θα κλείσουν με την καθιέρωση των δύο Ημερών Μνήμης (19 Μαΐου, 14 Σεπτεμβρίου) για τη Γενοκτονία του Ελληνισμού της Ανατολής τις πολιτικές εκκρεμότητες που είχαν οι ξεριζωμένοι του ’22 με το όχι ιδιαίτερα φιλόξενο ελληνικό κράτος.
Οι νέες προσεγγίσεις
Η νέα προσέγγιση για τα ιστορικά γεγονότα έφερε στο φως αποσιωπημένες αλλά καθοριστικές παραμέτρους. Αναδείχθηκε ότι το τελικό στάδιο μετάβασης από την πολυεθνική ισλαμική Οθωμανική Αυτοκρατορία στην εποχή του έθνους-κράτους χαρακτηρίστηκε από:
* Την πραξικοπηματική ανάληψη της εξουσίας (1908) από τη μειοψηφική, εθνικιστική, μιλιταριστική, νεοτουρκική τριανδρία.
* Την περιθωριοποίηση και καταπίεση των μεταρρυθμιστικών, δημοκρατικών δυνάμεων.
* Την εγκατάλειψη της προοπτικής μετεξέλιξης της Αυτοκρατορίας σε δημοκρατικό κράτος δικαίου.
* Την υιοθέτηση πολιτικών βίαιου πολιτικοκοινωνικού μετασχηματισμού.
* Την υπερψήφιση από το κόμμα εξουσίας «Ενωση και Πρόοδος» (Iζttihat ve Terakki) της πολιτικής εθνικής εκκαθάρισης των χριστιανικών κοινοτήτων (Οκτώβριος 1911).
* Την εκπόνηση μιας ιδεολογίας στοχοποίησης και απομόνωσης των προγραμμένων πληθυσμών (Αρμένιοι, Ελληνες της Ανατολής [Πόντος, Ιωνία, Βιθυνία, Ανατολική Θράκη, κ.ά.], Ασσυροχαλδαίοι).
* Τη συγκρότηση παρακρατικών ομάδων (Teskilat Ι Mahsusa) σε ειρηνικές περιόδους με αντικείμενο την υλοποίηση του προαποφασισμένου προγράμματος.
* Την υλοποίηση των σχεδίων κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η υλοποίηση της προαποφασισμένης Γενοκτονίας θα αρχίσει από τους Ελληνες της Ανατολικής Θράκης τον Απρίλιο του 1914. Θα συμπεριλάβει τους Ελληνες των δυτικών μικρασιατικών παραλίων από το καλοκαίρι του 1914, όταν θα λάβει χώρα η καταστροφή της Φώκαιας, θα συνεχιστεί το 1915 με ιδιαίτερη ένταση κατά των Αρμενίων, και τον επόμενο χρόνο θα αρχίσει η εθνική εκκαθάριση στο μικρασιατικό Βορρά, στην περιοχή του Δυτικού Πόντου.
Η διεθνής αναγνώριση
Το ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου πραγματοποιήθηκε η Γενοκτονία από τους Νεότουρκους εθνικιστές (1914-1918) και τους κεμαλικούς διαδόχους στη συνέχεια (1919-1923) περιγράφεται με σαφήνεια στην απόφαση που εξέδωσε στις 16 Δεκεμβρίου 2007 ο καθ’ ύλην αρμόδιος διεθνής οργανισμός (Διεθνής Ενωση Μελετητών Γενοκτονιών – International Association of Genocide Scholars [IAGS]) που μελετά το έγκλημα της γενοκτονίας από την πλευρά του διεθνούς δικαίου, όπως αυτό ορίστηκε από τον ΟΗΕ το 1948. Η απόφαση του IAGS αναφέρει:
«ΔΕΔΟΜΕΝΟΥ ΟΤΙ η άρνηση της γενοκτονίας αναγνωρίζεται ευρέως ως το τελικό στάδιο της γενοκτονίας, που επιφυλάσσει στους δράστες της γενοκτονίας την ατιμωρησία και αποδεδειγμένα προετοιμάζει το έδαφος για μελλοντικές γενοκτονίες,
»ΔΕΔΟΜΕΝΟΥ ΟΤΙ η γενοκτονία μειονοτικών πληθυσμών από το οθωμανικό κράτος κατά τη διάρκεια και μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο απεικονίζεται συνήθως ως γενοκτονία των Αρμενίων αποκλειστικά, με μερική μόνο αναγνώριση των ποιοτικά όμοιων γενοκτονιών άλλων χριστιανικών μειονοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,
»ΨΗΦΙΖΟΥΜΕ ΟΤΙ είναι πεποίθηση της διεθνούς Ενώσεως Ακαδημαϊκών για τη Μελέτη των Γενοκτονιών ότι η εκστρατεία των Οθωμανών εναντίον των χριστιανικών μειονοτήτων της Αυτοκρατορίας μεταξύ 1914 και 1923 αποτέλεσε μια γενοκτονία των Αρμενίων, των Ασσυρίων και των Ελλήνων του Πόντου και της Ανατολίας.
»ΨΗΦΙΖΟΥΜΕ ΑΚΟΜΑ ΟΤΙ η Ενωση ζητεί εκ τούτου από την κυβέρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει τις γενοκτονίες αυτών των πληθυσμών, να εκδώσει μια επίσημη απολογία και να προχωρήσει σε άμεσα και σημαντικά βήματα για αποκατάσταση».
Κατά συνέπεια, μετά την κορυφαία αυτή αναγνώριση του ιστορικού γεγονότος ως ενιαίου και της περιγραφής του εύρους των αποτρόπαιων πράξεων, λειτουργεί αντιδραστικά και εντάσσεται στην κατηγορία των Αρνητών της Γενοκτονίας οποιαδήποτε προσπάθεια ανάδειξης τμήματος μόνο από το σύνολο της Γενοκτονίας. Η αποσιώπηση των υπόλοιπων τμημάτων της Γενοκτονίας αντίκειται στο Ψήφισμα του IAGS.
Η συνέχιση της προσπάθειας περιχαράκωσης συγκεκριμένων εθνικοτοπικών ομάδων αποκλειστικά στο δικό τους ιστορικό τραύμα ενοχοποιείται πλέον ως αρνητισμός (negotiationism). Παράλληλα, η στάση αυτή εμπεριέχει το στοιχείο της συνειδητής προσπάθειας περιθωριοποίησης και απομονωτισμού της ομάδας. Τέτοια πολιτική στάση έχει ως βάση την προσπάθεια καταστροφής συναισθημάτων ενσυναίσθησης και συμπόνιας για τους υπόλοιπους που υπέστησαν τις ίδιες ακριβώς βίαιες πολιτικές. Η καλλιέργεια μιας μερικής αντίληψης και η προσπάθεια για αποτροπή διαμόρφωσης μιας συνολικής αντίληψης για το ιστορικό γεγονός πρέπει να θεωρείται ότι έχουν ως συνειδητό στόχο τη χειραγώγηση της ομάδας.
Κατά συνέπεια, η Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού είναι αναπόσπαστο τμήμα της συνολικής Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής, που προκάλεσε ο μιλιταριστικός τουρκικός εθνικισμός.
