Η ανάδειξη του Λιβισίου σε ‘χωριό της ειρήνης’

Tου Πέτρου Μεχτίδη

Το Λιβίσι βρίσκεται στη δυτική Λυκία, λίγα χιλιόμετρα νότια της Μάκρης/ Fethiye. Η σχετικά καλή κατάσταση του χωριού έως τη δεκαετία του 1980 και οι δύο σωζόμενες μεγαλύτερες εκκλησίες αποτέλεσαν τον πυρήνα πολλών προγραμμάτων για τη διάσωση του ιστορικού χαρακτήρα του οικισμού. Το 1988 το Επιμελητήριο Αρχιτεκτόνων της Τουρκίας, το Διεθνές Συνέδριο Αρχιτεκτόνων και η Διεθνής Ένωση Αρχιτεκτόνων πρότειναν την ανάδειξη του Λιβισίου σε ‘χωριό Ειρήνης και Φιλίας’ και σε ‘Κέντρο αλληλεγγύης μεταξύ των πολιτισμών’. Ακολούθησε η ένταξη του χωριού στις ‘Ειδικά Προστατευμένες Περιοχές’. Στη συνέχεια σπουδαστές Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας μελέτησαν τους δύο σημαντικότερους ναούς (Ταξιάρχης και Παναγία Πυργιώτισσα), τρεις τυπικές οικίες και τους γύρω δρόμους. Η μελέτη αυτή ολοκληρώθηκε το 2000. Σκοπός του προγράμματος αυτού ήταν:

α) Αρχιτεκτονικές μελέτες ιστορικού χωριού-πολιτιστικής κληρονομιάς, με τεκμηρίωση, κατηγοριοποίηση και αξιολόγηση μορφολογικών, πολεοδομικών και άλλων δεδομένων.

β) Οικολογική συντήρηση και οικοτουριστική χρήση στο χωριό και τη γύρω περιοχή.

γ) Ολοκληρωμένη συντήρησή τους, με συνεκτίμηση τοπικών και περιφερειακών, αρχιτεκτονικών, πολεοδομικών, οικολογικών κ.ά. δεδομένων.

δ) Συμμετοχή τοπικού πληθυσμού και της ευρύτερης περιοχής κατόπιν ενθάρρυνσης και καθιέρωσης συνεργασίας, μέσω τουριστικά προσανατολισμένων οργανισμών φιλοξενίας, με ανάπτυξη τοπικών εργαστηρίων, οργανώσεων παραγωγής/marketing.

ε) Δημιουργία επιστημονικού-πολιτιστικού κέντρου με ανάλογες δραστηριότητες (Ελληνοτουρκικό κοινό διεπιστημονικό πρόγραμμα εργασίας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, φεστιβάλ νεανικού τουρισμού, περιοδικές διεθνείς επιστημονικές συναντήσεις, κ.ά.) . Μέρος των εξόδων για την αποκατάσταση των εκκλησιών καλύφτηκε από τα Ηνωμένα Έθνη .

Το Λιβίσι αποτέλεσε έτσι μία εναλλακτική πρόταση ‘θρησκευτικού’ τουρισμού συνδυάζοντας και τον ναό των Μύρων ανατολικότερα, αλλά και μία προσπάθεια να εισαχθεί στην περιοχή ο οικοτουρισμός. Πρέπει να σημειωθεί ότι η περιοχή γύρω από το Λιβίσι (Fethiye, Oludeniz) είναι μία από τις πιο αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές της νοτιοδυτικής Τουρκίας και η παραλία Oludeniz μία από τις πιο πολυφωτογραφημένες της Μεσογείου. Οι τουρίστες που επισκέφτηκαν το Λιβίσι ήταν το 2003 11.200, το 2004 11.500 για να υπερδιπλασιαστούν το 2005 σε 27.000 . Πέρα όμως από αυτές τις επίσημες προσπάθειες ανάδειξης του Λιβισίου, οι οποίες ακολουθούν τα διεθνή πρότυπα για την προστασία παραδοσιακών οικισμών, κατά καιρούς εμφανίζονται διάφορες ‘ιδέες’ και ‘προτάσεις’ για μετατροπή π.χ. του χωριού σε ‘πολιτιστικό μουσείο’. Μία τέτοια πρόταση ανήκει στον τοπικό Ροταριανό σύλλογο του Oludeniz . Αυτή η πρόταση αναφέρει τα εξής τμήματα: υπαίθριοι χώροι έκθεσης, στεγασμένοι χώροι έκθεσης, υπαίθριοι χώροι περιπάτου, υπαίθριοι χώροι αναψυχής, στεγασμένα καφενεία και μπαρ, υπαίθρια καφενεία και μπαρ, χώρος προβολών και βιβλιοθήκη, εργαστήρια μικροτεχνίας και χώρος έκθεσης, κέντρο διοίκησης, είσοδος, φυλάκιο εισόδου και πωλητήριο. Αυτά θα καλύπτουν 700 τετραγωνικά μέτρα και οκτώ (αναστηλωμένα) σπίτια. Όμως διαφαίνεται μία προσπάθεια για ακόμα μεγαλύτερη επέμβαση στο χωριό: «Περισσότερα σπίτια και υπαίθριοι χώροι θα μπορούν να ενταχτούν εύκολα στο σχέδιο, επειδή τα όρια του σχεδίου είναι ελαστικά».

Τα τελευταία χρόνια στο Λιβίσι διοργανώνεται το ‘Kayakoy Art Camp’, μία διεθνής θερινή κατασκήνωση με προγράμματα εκμάθησης φωτογραφίας, χαλιών, κεραμικής, δερμάτινης μάσκας, ξυλογλυπτικής, ζωγραφικής, ταινιών μικρών μήκους αλλά και γιόγκα και χορού Salsa. To 2003 οργανώθηκε στο Λιβίσι το νεανικό και πολιτισμικό φεστιβάλ KayaFest, το οποίο πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του “Turkish Greek Civic Dialogue” με συμμετοχή 3.000 νέων από την Τουρκία, την Ελλάδα και άλλες χώρες.

Δυστυχώς δεν έχω παρακολουθήσει κάποια από αυτές τις εκδηλώσεις για να έχω προσωπική άποψη. Μακάρι τέτοια προγράμματα να αναδεικνύουν και να προστατεύουν τον οικισμό, διαφυλάσσοντας την ιστορική μνήμη και το σκεπτικό των διοργανωτών να μην είναι ότι ‘πουλάνε’ καλύτερα σε ‘ένα μικρό χωριό και αρχαίο Ελληνικό οικισμό’, ή σε ‘ένα χωριό με τόση ιστορική σημασία’ όπως διαφημίζονται.

Εάν συνδυάσουμε όμως αυτές τις ιδέες με τους διάφορους επιτήδειους μεσίτες που πουλάνε (αναστηλωμένα) σπίτια στο Λιβίσι τότε φοβάμαι ότι σε λίγα χρόνια το ‘μουσείο της Μικρασιατικής Καταστροφής’ θα είναι μία ακόμα τουριστική μεγαλούπολη, πολύ λίγο διαφορετική από άλλες των παραλίων της Μικράς Ασίας.

Σε ένα μεσιτικό site πωλούνται στο Λιβίσι 330 τετραγωνικά μέτρα γης και 2 ‘ερείπια’ στην τιμή των 60.000 ευρώ και σε άλλο ένα μερικώς επιπλωμένο σπίτι μόνο 82.500 ευρώ!!! Ανάλογες περιπτώσεις τουριστικής ‘αξιοποίησης’ εγκαταλελειμμένων ελληνικών χωριών μπορούμε να βρούμε στη χερσόνησο Datca (τα χωριά ‘της Σταδιάς ή Τάτσας’ απέναντι από τη Σύμη) και στο Doganbey (Δωμάτια, στις εκβολές του Μαιάνδρου).

Ελπίζω να είμαι απλά συναισθηματικός με το αγαπημένο μου Λιβίσι και την επόμενη φορά που θα το επισκεφτώ να μην δω δίπλα στο οστεοφυλάκιο (με τα οστά ακόμα εκεί…) ένα αναστηλωμένο σπίτι με πισίνα και γκαζόν ενώ δίπλα στην Παναγία Πυργιώτισσα ή τους Ταξιάρχες μία καφετερία… Δεν θα ήθελα να αλλάξει αυτός ο τόπος που τραγουδιέται ακόμα από τους πρόσφυγες: «Απού την Κάτου Παναγιάν όποιος θε να περάσει, βασιλικόν νάχειν τον νουν πάλι θε να τον χάσει. Την Κυριακήν κι τις γιορτές λαλούσαν δυο καμπάνες, κι η κόσμους ησυνάουνταν κι άναβιν τις λαμπάδες» .

(Το άρθρο δημοσιεύτηκε σε συντομευμένη μορφή στο άρθρο μου ‘Λιβίσι- Το ‘μουσείο της Μικρασιατικής Καταστροφής’- Μικρασιατική Σπίθα 16, 2010, όπου και η βιβλιογραφία)

1. Το ‘ερείπιο’ στο Λιβίσι που πωλείται για 85.000 ευρώ

[1] Ν. Αγριαντώνης, σελ. 13

[1] United Nations Environmental Program

[1] Dogan Kutukiz  ‘An outlook of ecotourism with in the context of business in case of Fethiye- Turkey’, 2007 , σελ. 143 (International Tourism Biennial, Canakkale, 2007)

[1] Oludeniz Rotary Club www.oludenizrotary.com

[1] http://efesestate.com/Property-for-sale/kayakoy/

[1] www.propertyturkeyforsale.com/turkey

[1] Μ. Δελησάββας, σελ. 151 ‘Το τραγούδι του ξεριζωμού’ (Χρυσή Κούρτη)