Το Βραχύ Χρονικό του αποτελεί πολύτιμη πηγή για τα γεγονότα της εποχής και την Αλωση της Κωνσταντινούπολης, καθώς ο Γεώργιος Σφραντζής υπήρξε πιστός αυλικός και διπλωματικός εκπρόσωπος των Παλαιολόγων ως το τέλος. Έζησε όλες τις διπλωματικές εξελίξεις των χρόνων πριν και μετά την Αλωση και υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας των διαπραγματεύσεων και των αποφάσεων του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα. Με ακρίβεια και ιστορική συνέπεια συνθέτει το ημερολόγιο του και καταγράφει σε μορφή προσωπικών απομνημονευμάτων όλα όσα συνέβησαν στον πολιτικό, διπλωματικό και εκκλησιαστικό χώρο.
Γεώργιος Σφραντζής
Ο Γεώργιος Σφραντζής γεννήθηκε στις 30 Αυγούστου του 1401 στην Κωνσταντινούπολη. Ανάδοχός του υπήρξε η μοναχή Θωμαΐδα. Ο πατέρας του καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια της Λήμνου και κατείχε εξέχουσα θέση στο παλάτι καθώς διετέλεσε παιδαγωγός του Θωμά, ο οποίος ήταν γιος του αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ του Παλαιολόγου, ενώ ο ίδιος ο Γεώργιος Σφραντζής από την ηλικία των δεκαέξι χρόνων ήταν τραπεζοκόμος και υπεύθυνος του κοιτώνα του αυτοκράτορα.
Για την παιδεία του Σφραντζή δεν γνωρίζουμε πάρα πολλά πράγματα ωστόσο Από την εξέταση του ύφους και της γλώσσας γίνεται σαφές πως ο Σφραντζής χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό εκκλησιαστική ορολογία ενώ δεν απουσιάζουν και κάποιοι όροι οι οποίοι χρησιμοποιούνται στη διπλωματία. Επιπλέον στο έργο του ανιχνεύονται κάποιες επιρροές από τον Όμηρο και τον Πλάτωνα.. Η απλή γλώσσα την οποία ως επί το πλείστον χρησιμοποιεί στο έργο του, δεν αποτελεί ένδειξη έλλειψης υψηλής παιδείας, αλλά είναι συνηθισμένος τρόπος έκφρασης στη βυζαντινή χρονογραφία. Η συνολική εικόνα του χρονικού φανερώνει ένα συγγραφέα ο οποίος έχει την κατάλληλη παιδεία αλλά την εκφραστική δύναμη να αποδώσει με παραστατικό τρόπο τα γεγονότα της συγκεκριμένης περιόδου.
Κατά την Αλωση της Κωνσταντινούπολης ο Σφραντζής δεν βρισκόταν στο πλάι του αυτοκράτορα, αλλά αιχμαλωτίστηκε μαζί με την οικογένεια του και πολλούς άλλους. Ωστόσο κατόρθωσε, πληρώνοντας ένα μεγάλο ποσό να διαφύγει μαζί με τη γυναίκα του και την μοναδική κόρη που τους είχε απομείνει, στο Μυστρά, κοντά στο Θωμά Παλαιολόγο, αναλαμβάνοντας τις ίδιες διπλωματικές αρμοδιότητες που είχε και τα προηγούμενα χρόνια. Ο Γεώργιος Σφραντζής ήταν άλλωστε και ο μόνος από τους τέσσερις ιστορικούς που έζησε από κοντά τα γεγονότα της Αλωσης της Κωνσταντινούπολης (οι υπόλοιποι τρείς είναι ο Κριτόβουλος ο Ιμβριος, ο Μιχαήλ Δούκας και ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης).
Ο Γεώργιος Σφραντζής για την Αλωση της Κωνσταντινούπολης
Ο Σφραντζής είναι ιδιαίτερα φειδωλός με τα γεγονότα της πολιορκίας και την Αλωση της Κωνσταντινούπολης. Μιλάει για όσα συνέβησαν χωρίς να δίνει λεπτομέρειες και αναλυτικές περιγραφές. Αναφέρεται απλώς στο γεγονός πως ο σουλτάνος πολιόρκησε την πόλη με κάθε τρόπο ενώ λέει πως χρησιμοποίησε και διάφορα τεχνάσματα: «Στις τέσσερις Απριλίου του ίδιου χρόνου εμφανίστηκε ξανά ο σουλτάνος στην Πόλη και την πολιόρκησε με κάθε είδους τρόπους και τεχνάσματα από ξηρά και θάλασσα.
Στο μεταξύ, περικύκλωσε και τα δεκαοκτώ μίλια της Πόλης με τετρακόσια πλοία μικρά και μεγάλα από τη θάλασσα και με διακόσιες χιλιάδες άνδρες από τη στεριά, ενώ η Πόλη παρ’ όλο το μεγάλο της μέγεθος, είχε να αντιπαρατάξει τέσσερις χιλιάδες επτακόσιους εβδομήντα τρεις άντρες, χωρίς τους ξένους, που ήταν μόνο διακόσιοι ή λίγο περισσότεροι.». Η λακωνική του αναφορά στην Άλωση φανερώνει τη θλίψη και τη συντριβή του για το γεγονός. Αποσιωπά τις εφιαλτικές λεπτομέρειες που έζησε εκείνος και οι σύγχρονοί του, επιθυμώντας με τον τρόπο αυτό να ξορκίσει ίσως το κακό που στα μάτια των Βυζαντινών φαντάζει απίστευτο: «Στις είκοσι εννέα Μαΐου, ημέρα Τρίτη κατά το ξημέρωμα, ο σουλτάνος κυρίευσε την Πόλη.».
Με αυτή τη μια πρόταση ο Σφραντζής μιλάει στο Βραχύ Χρονικό για το πιο σημαντικό γεγονός της εποχής του, το οποίο επέφερε σημαντικές αλλαγές. Ο μοναδικός από τους ιστορικούς ο οποίος παρίσταται στο γεγονός και όμως το περικλείει μέσα σε μια μόνο φράση χωρίς καθόλου λεπτομέρειες θέλοντας με τον τρόπο αυτό να τονίσει την αξία αυτού που συνέβη και να υπογραμμίσει και δική του θλίψη γι’ αυτό γιατί ειδικά εκείνος για πολλά χρόνια ζούσε μέσα στο κέντρο των εξελίξεων αφού πάντα ήταν κοντά στον εκάστοτε αυτοκράτορα, με αποκορύφωμα την πολλή καλή και φιλική σχέση που ανέπτυξε με τον τελευταίο αυτοκράτορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Επιπλέον η σχεδόν μονολεκτική του αναφορά στην Αλωση της Κωνσταντινούπολης, φανερώνει τη συντριβή του για την πτώση της αυτοκρατορίας και το θάνατο του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα.
Κλεοπάτρα Ν. Μάτα
