Η άγνωστη αρχαιολογικώς Μικρά Ασία

You are currently viewing Η άγνωστη αρχαιολογικώς Μικρά Ασία

Οταν ο Μέγας Αλέξανδρος αντίκρισε την Τερμησσό, σταθμίζοντας το ανέφικτο της κατάληψής της, αρκέστηκε να τη θαυμάσει από μακριά. Μαζί με τους δυσυπότακτους Τερμησσείς, όπως ήταν όλοι οι Πισιδείς, εκεί θα έπρεπε να αντιμετωπίσει μια «γερακοφωλιά». Μια δυσπρόσιτη πολιτεία κτισμένη σε στενόχωρα πλατώματα του όρους Σόλυμος, σε υψόμετρο 1.050 μέτρων. Σε αυτό το υψόμετρο οφείλεται και η εκπληκτική διατήρηση του τεράστιου ερειπιώνα της, καθώς ήταν δύσκολο, στο πέρασμα των αιώνων, να λιθολογηθεί.

«Είναι ο παράδεισος του αρχαιόφιλου επισκέπτη», λέει ο κ. Γιάννης Πίκουλας, καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας. Δεν είναι λοιπόν τυχαία επιλογή η φωτογραφία της Τερμησσού στο εξώφυλλο του ταξιδιωτικού οδηγού του «Η άγνωστη Μικρά Ασία – Ταξιδιωτικές σημειώσεις», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ανάβαση».

Ενδεικτική των προθέσεων του συγγραφέα είναι και η φωτογραφία στο οπισθόφυλλο. Εικονίζεται ένας «οίκος-ναός», το αέτωμα του οποίου καταλαμβάνει εξ ολοκλήρου η επιγραφή ΓΕΡΓΑΣ. Γραμμένη με ελληνικά γράμματα, ύψους έως και 60 εκατοστά, η λέξη Γέργα αναγράφεται σε όλα τα μνημεία της περιοχής: «ναούς» και «οικίσκους» με μεγαλιθική δόμηση και λίθινες στήλες που υψώνονται σαν μενίρ. Τι είναι η Γέργα; «Το μέγα μυστήριο της Καρίας, άγνωστη ακόμη και στους ειδικούς», απάντησε ο κ. Πίκουλας.

Τα δύο παραδείγματα δείχνουν ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα διαφορετικό ταξιδιωτικό οδηγό. Ο συγγραφέας παρουσιάζει αναλυτικά τους σημαίνοντες αρχαιολογικούς χώρους (Πέργαμο, Εφεσο, Πριήνη, Μίλητο, Δίδυμα, κ.ά.), που αποτελούν αξιοθέατα μαζικού τουρισμού. Εκείνο όμως που τον ενδιαφέρει περισσότερο είναι να αναδείξει άγνωστες αλλά πληρέστατες πόλεις-ερειπιώνες της δυτικής Μικράς Ασίας, που δεν φιλοξενούνται στους ταξιδιωτικούς οδηγούς ή τους αφιερώνονται ελάχιστες αράδες. Από αυτές επιλέγει και τη δεκάδα των αρχαίων πόλεων που αξιολογεί ως τις πλέον σημαντικές.

Στην Πισιδία επιλέγει την Τερμησσό και την ακόμη πιο ορεινή Σαγαλασσό (στα 1.400-1.650 μ.), με τεράστιο ερειπιώνα που έτυχε υποδειγματικής ανασκαφής. Στην πισιδική τριάδα και η Σέλγη, προσβάσιμη μόνο από τη ρωμαϊκή γέφυρα, που στεφανώνει τον ποταμό Ευρυμέδοντα (εκπληκτικά τιρκουάζ νερά), ανθεκτικότατη στο βάρος των σύγχρονων οχημάτων.

Τριπλή τιμή και στην Καρία. Η Νύσα υπήρξε περίφημο πνευματικό κέντρο, στο οποίο μαθήτευσε και ο Στράβωνας, αλλά και σπουδαίο έργο της τόλμης των Ελλήνων πολεοδόμων, που την επανίδρυσαν εκατέρωθεν ενός χειμάρρου. Ο αδιαίρετος χαρακτήρας εξασφαλίστηκε με ευφάνταστες ζεύξεις, σήραγγα και ευρείες γεφυρώσεις, που πολλαπλασιάστηκαν από τους Ρωμαίους. Στην παραλίμνια Ηράκλεια Λάτμου, την παράσταση κλέβει το τοπίο με τους αποστρογγυλεμένους τεφρορόδινους γρανιτώδεις γνεύσιους, που πλαισιώνουν τα μνημεία (ναός Αθηνάς, βυζαντινό κάστρο, τάφοι λαξευτοί στις όχθες κ.ά.).

Τα Αλινδα, η πόλη της Αδας (αδελφή του Μαύσωλου), που ανακηρύχθηκε βασίλισσα από τον Μ. Αλέξανδρο, τον οποίο κήρυξε θετό γιο της, φιλοξενούν την καλύτερα σωζόμενη τριώροφη ρωμαϊκή στοά αγοράς.
«Λίθινο βιβλίο»

Η πόλη Οινόανδα (της κιβυρατικής Τετράπολης) διεκδικεί επάξια τη θέση της στη δεκάδα για τις μεγάλες επιγραφές που την καθιστούν «λίθινη βιβλιοθήκη». Εκεί βρίσκεται και η μεγαλύτερη αρχαία επιγραφή (25.000 λέξεις), το «λίθινο βιβλίο» που συνέγραψε ο επικούρειος φιλόσοφος Διογένης Οινοανδεύς.

Ολόκληρη πόλη είναι και τα ανασκαμμένα ορεινά Αρύκανδα της Λυκίας. Το Σίλλυον της Παμφυλίας, κτισμένο σε «τράπεζα» (γεωλογικός σχηματισμός με επίπεδη επιφάνεια και κάθετες απολήξεις), διασώζει την τεράστια αναβάθρα (ράμπα) και τις εκπληκτικές οχυρώσεις του. Ούτε εκεί ματαιοπόνησε ο Μ. Αλέξανδρος. Η πόλη όμως με τις πληρέστερες οχυρώσεις, για να κλείσουμε τη δεκάδα, είναι η Ασσος (Τρωάδα), κατέναντι στη Λέσβο, όπου εντυπωσιάζει επίσης ένας σπάνιος αρχαϊκός ναός με ζωφόρο, παρότι είναι δωρικού ρυθμού.

Ο οδηγός υπήρξε καρπός ταξιδιών μιας δωδεκαετίας στη δυτική Μικρά Ασία (Τρωάδα, Αιολίδα της Μυσίας, Μικρά Μυσία, Ιωνία, Καρία, Λυκία, Παμφυλία και Πισιδία), χώρο που κατείχαν 500 ελληνικές και εξελληνισμένες πόλεις. Να ειπωθεί, βεβαίως, ότι τα περισσότερα μνημεία χρονολογούνται στα χρόνια των Αντωνίνων (2ος αι. μ.Χ.), τη χρυσή εποχή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, κατά την οποία οι πόλεις της Μ. Ασίας γνώρισαν μεγάλη ανοικοδόμηση.

Τι θα έπρεπε να δει οπωσδήποτε ένας ταξιδιώτης; «Τη Γέργα», απαντά αμέσως ο συγγραφέας. Τι του έκανε μεγαλύτερη εντύπωση; «Το συντριπτικό ποσοστό επιβίωσης των αρχαίων τοπωνυμίων έως και πριν από 40 χρόνια. Εκτοτε έχουν όλα μετονομαστεί, αλλά οι κάτοικοι του Κας χρησιμοποιούν ακόμη στον προφορικό λόγο την αρχαία ελληνική ονομασία Αντίφελλος/Andifilo, ενώ το σημερινό Αγλασούν είναι σαφώς παραφθορά του ονόματος της Σαγαλασσού».

«Στη Σαγαλασσό πάρτε ζεστά ρούχα, η μεσημεριάτικη θερμοκρασία δεν ξεπερνά τους 4° βαθμούς Κελσίου το καλοκαίρι», συμβουλεύει ο συγγραφέας, ενώ στην Τερμησσό προειδοποιεί για θερμικές καταιγίδες. Οι πληροφορίες πρόσβασης και περιδιάβασης είναι ακριβέστατες, είτε πρόκειται για εύκολα προσβάσιμες περιοχές είτε για κακοτράχαλα βουνά. Λείπουν, βέβαια, σύγχρονες πληροφορίες (καταλύματα, εστιατόρια κ.λπ.), αφού ο οδηγός εστιάζει στις αρχαιότητες.

Η εντύπωση που πιθανόν αποκομίσατε, είναι ότι το βιβλίο απευθύνεται σε ψυλλιασμένους ταξιδιώτες, στους οποίους αρέσει να βρίσκονται ολομόναχοι (αυτοί και τα μνημεία), σε απόμακρους ερειπιώνες. Δεν είναι μόνο έτσι. Στις 592 σελίδες του οδηγού παρουσιάζονται 120 πόλεις και θέσεις, με εύκολη πρόσβαση οι περισσότερες, γεγονός που τον καθιστά πολύτιμο για κάθε τύπου αρχαιόφιλο ταξιδιώτη.

Στις αρετές του να προσθέσουμε τις σύντομες πληροφορίες που δίνουν την ιστορική αύρα κάθε τόπου, την ωραία ανάλαφρη γραφή, την καλή διάρθρωση, τις 1.148 φωτογραφίες, τα σχέδια και τους νέους χάρτες που καθιστούν τον οδηγό εύχρηστο και εύληπτο για τον καθένα. Γραμμένο από έναν δόκιμο μελετητή της Ιστορικής Τοπογραφίας και βιβλιογραφικά ενήμερο ώς την άνοιξη του 2016, το βιβλίο υπηρετεί τον διπλό στόχο του: να αποτελέσει ταυτόχρονα πανεπιστημιακό εγχειρίδιο και έγκυρο ταξιδιωτικό οδηγό.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΡΑΪΟΥ

Καθημερινή