Στις 19 Νοεμβρίου 2009 συζητιέται στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου η αίτηση για αναψηλάφηση για την πολύκροτη Δίκη των Εξι που πραγματοποιήθηκε από Έκτακτο Στρατοδικείο το Νοέμβριο του 1922 και οδήγησε στην καταδίκη σε θάνατο και στην εκτέλεση των πρωταιτίων της Ήττας μας στο Μικρασιατικό Μέτωπο. Οι πρόσφυγες του ’22 (Πόντιοι, Ίωνες, Καππαδόκες, Ανατολικοθρακιωτες κ.ά.) είναι τα μεγάλα θύματα της πολιτικής που ασκήθηκε από τον Νοέμβριο του 1920 έως και τον Σεπτέμβριο του 1922.
Toυ Βλάση Αγτζίδη (*)
Κατά συνέπεια, η απόπειρα αυτή στρέφεται που επιχειρέι να αθωώσει τους τότε ενόχους, στρέφεται ευθέως κατά του προσφυγικού ελληνισμού. Μέχρι στιγμής την τιμή του προσφυγικού ελληνισμού έχουν διαφυλάξει η Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος, η Ομοσπονδία Ποντίων ΗΠΑ-Καναδα, η Ένωση Σμυρναίων και κάποιες άλλες προσφυγικές οργανώσεις που έχουν εκδόσει Ψηφίσματα διαμαρτυρίας και έχουν ζητήσει από τον Άρειο Πάγο την απόρριψη της αίτησης για την αναψηλάφηση για τη Δίκη των Εξι. Ας δούμε όμως τι σημαίνει πραγματικά το γεγονός, με βάση ένα παλιότερο κείμενό μου, που είχε δημοσιευτεί στη «Ελευθεροτυπία»
«Οι Έλληνες ήταν πρώτης τάξεως πολεμιστές και σίγουρα, κάμποσα σκαλοπάτια παραπάνω από το στρατό του Κεμάλ… οι τσολιάδες θα είχαν καταλάβει την Άγκυρα – και θα είχαν τελειώσει τον πόλεμο αν δεν είχαν προδοθεί.
Όταν ο Κωνσταντίνος ήρθε στην εξουσία όλοι οι Έλληνες αξιωματικοί που ήταν σε επιτελικές θέσεις υποβαθμίστηκαν αμέσως σε χαμηλότερα πόστα. Πολλοί απ’ αυτούς είχαν πάρει τα γαλόνια τους με ανδραγαθήματα στο πεδίο της μάχης.
Ήταν έξοχοι πολεμιστές και σπουδαίοι ηγέτες. Αυτό δεν εμπόδισε το κόμμα του Κωνσταντίνου να τους διώξει και να τους αντικαταστήσει με αξιωματικούς που δεν είχαν ακούσει ποτέ τους να πέφτει ούτε μια ντουφεκιά. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να σπάσει το μέτωπο.»
(Ερνεστ Χεμινγουαίη, 1922)
Στην πρώτη σειρά κάθονται οι οκτώ κατηγορούμενοι
H Δίκη των Εξι
Έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε τη Μικρασιατική καταστροφή ως τη μεγαλύτερη εθνική τραγωδία, που οδήγησε στην οριστική Έξοδο των Ελλήνων από τις πατρίδες της Ιωνίας, του Πόντου, της Βιθυνίας, της Καππαδοκίας, την Ανατολικής Θράκης.
Στις μέρες μας η διαπίστωση αυτή φαίνεται να αναπαράγεται τις περισσότερες φορές, χωρίς να υπάρχει η πλήρης συνειδητοποίηση ότι εκείνη την εποχή, λόγω της συγκεκριμένης αντιμικρασιατικής φιλοσοφίας και πρακτικής του Λαϊκού Κόμματος και της μοναρχικής παράταξης, επετράπη στον τουρκικό εθνικισμό να πετύχει όλους τους σχεδιασμούς του, που στόχευαν στην εξόντωση των χριστιανικών εθνών (Ελλήνων της Ανατολής, Αρμενίων, Ασυροχαλδαίων Αραμαίων) και στο μετασχηματισμό της πολυεθνικής ισλαμικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε τουρκικό έθνος-κράτος.
Και αυτά, σε μια εποχή που οι Έλληνες (στην Ελλάδα και στη Μικρά Ασία) ανέρχονταν σε 7 περίπου εκατομμύρια και οι Οθωμανοί μουσουλμάνοι σε 10.
Η εγκληματική συμπεριφορά της τότε φιλομοναρχικής ηγεσίας απέναντι στον ελληνισμό της Ανατολής ήταν τέτοια, ώστε και μετά την κατάρρευση του Μετώπου, τον Αύγουστο του ’22 απαγόρευσαν την εκκένωση της Σμύρνης και της υπόλοιπης Ιωνίας, παραδίδοντας τον ελληνικό και αρμενικό πληθυσμό στα στρατεύματα του Μουσταφά Κεμάλ που προέλαυναν.
Εκτός όμως από τα συγκεκριμένα εγκλήματα που καταγράφηκαν στη Δίκη των Εξι υπάρχουν και άλλα που βαρύνουν το Γούναρη και την ομάδα του. Μερικά απ’ αυτά είναι:
-Η υπονόμευση της δράσης της Μικρασιατικής Άμυνας και της δημιουργίας τοπικού μικρασιατικού στρατού, που θα μπορούσε να αντισταθεί στους κεμαλικούς,
-Η απόλυτη εγκατάλειψη των Ελλήνων του Πόντου, μέσω της παραγνώρισης των πολιτικών τους αιτημάτων και της μη αποστολής στρατιωτικής βοήθειας προς το δυναμικό ποντιακό αντάρτικο κίνημα που δρούσε στο βορρά της Μικράς Ασίας,
-Η ψήφιση του Νόμου 2670/1922 με τον οποίο η κυβέρνηση Γούναρη απαγόρευε στον ελληνικό πληθυσμό της Ιωνίας να αναχωρήσει, τη στιγμή που συζητούσε την απαγγίστρωση από τη Μικρά Ασία.
Στην πολιτική της κυβέρνησης του Γούναρη και του φιλομοναρχικού Λαϊκού Κόμματος οφείλεται η νίκη του τουρκικού εθνικισμού και η σφαγή του ελληνικού πληθυσμού της ιωνικής παραλίας. Το συνολικό ανθρώπινο κόστος του ελληνισμού από τη στιγμή που άρχισε η Γενοκτονία των ελληνικών πληθυσμών είναι τουλάχιστον 800.000 άτομα με βάση τη μελέτη των ιστορικών Κιτρομηλίδη-Αλεξανδρή. Τρομερό βέβαια υπήρξε και το κόστος για τον ελληνισμό που βρέθηκε -για πρώτη- φορά εκτός των πανάρχαιων ελληνικών κοιτίδων του Πόντου, της Ιωνίας, της Καππαδοκίας και της Ανατολικής Θράκης, καθώς και για το ενάμιση εκατομμύριο πρόσφυγες…»
Επίλογος
Η απαίτηση των απογόνων των υπευθύνων της Μικρασιατικής Καταστροφής για αποκατάσταση των προγόνων τους και την απαλλαγή τους από το στίγμα της «προδοσίας» είναι κατανοητή σε ανθρώπινο επίπεδο. Σίγουρα το ίδιο αισθάνονται και οι απόγονοι του Τσολάκογλου και των λοιπών δωσίλογων της Κατοχής που επίσης εκτελέστηκαν, καθώς και των χουντικών που απλά καταδικάστηκαν.
Όμως η Δίκη των Εξι, έχει ένα βαθύτατο ηθικό και πολιτικό περιεχόμενο. Είναι ουσιαστικά η δική μας Δίκη της Νυρεμβέργης, δηλαδή η δίκη των ενόχων της μεγαλύτερης εθνικής καταστροφής που μας συνέβη ποτέ.
Το αίτημα για αποκατάσταση των ενόχων μέσω της αναψηλάφησης για τη Δίκη των Εξι, δεν τόλμησαν να το υποβάλλουν ούτε η ίδια η Ακροδεξιά, όταν κατείχε και ασκούσε ανεξέλεγκτα την εξουσία. Τόσο ο Ιωάννης Μεταξάς όσο και η Χούντα των συνταγματαρχών τίμησαν τη μνήμη των παλιών τους φίλων με την ονοματοδοσία οδών και πλατειών. Δεν τόλμησαν να πάνε παραπέρα.
Η πρόσφατη απόπειρα εν μέσω δημοκρατίας, ξύνει και πάλι τις ιστορικές πληγές. Και αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι προσφυγικός ελληνισμός, 87 χρόνια μετά την Μεγάλη Καταστροφή νοιώθει και πάλι να ζωντανεύουν οι οι δαίμονες και οι εφιάλτες του.
(*) O Bλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας. Βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για τη συγγραφή της ιστορίας των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο
Η αφορμή: ένα άρθρο με τίτλο “Η ιστορική Δίκη των Έξι στον Άρειο Πάγο”
Το βασικό κατηγορητήριο στη Δίκη των Εξι, των πρωταιτίων της Μικρασιατικής Ήττας
Το κυρίως κατηγορητήριο είχε 15 σκέλη, δηλαδή αναλύεται σε δεκαπέντε επιμέρους κατηγορίες:
1. Ενηργήθη το δημοψήφισμα και επανήλθεν ο Βασιλεύς, ενώ ήτο το τοιούτον πράξις εχθρική προς τας Δυνάμεις της Συνεννοήσεως.
2. Ημελήθη η προσάρτησις της Βορείου Ηπείρου.
3. Παρεγνωρίσθη η σχετική διακοίνωσις των Δυνάμεων και υπέστη η Ελλάς τον οικονομικόν αποκλεισμόν.
4. Ετοποθετήθησαν απειροπόλεμοι αρχηγοί μονάδων.
5. Παρά τας δυσμενείς περί Βασιλέως Κωνσταντίνου δηλώσεις των πρωθυπουργών Αγγλίας και Γαλλίας, δεν υπεδείχθη εις αυτόν να παραιτηθή.
6. Διετάχθη προώρως η ατυχής επιχείρησις του Μαρτίου 1921.
7. Διετάχθη η από Εσκή Σεχήρ προς Άγκυραν εκστρατεία, παρά την γνώμην του Αρχηγού της Στρατιάς.
8. Ανετέθη η αρχιστρατηγία εις τον ανεύθυνον Βασιλέα.
9. Εψηφίσθησαν υπό της Εθνοσυνελεύσεως νόμοι διασπαθίσεως του δημοσίου χρήματος, καίτοι ο στρατός υφίστατο στερήσεις.
10.Δεν εγένοντο δεκταί αι προτάσεις του Ιουνίου 1921, δι’ ων εσώζετο η (Aνατολική) Θράκη και επετυγχάνετο η αυτονόμησις της Μικρασίας.
11.Διωρίσθη αρχιστράτηγος ο Χατζανέστης.
12.Απεσπάσθησαν εκ Μικρασίας δυνάμεις χάριν της εκφοβιστικής κινήσεως προς την Κωνσταντινούπολιν.
13.Υπεγράφη σύμβασις παραιτήσεως από των συμμαχικών πιστώσεων προς την Ελλάδα.
14.Εγένετο ανεκτή παρακυβέρνησις υπό τον Πρίγκιπα Νικόλαον και τους Στρέιτ, Δούσμανην, Κωνσταντινόπουλον.
15.Ημποδίσθησαν να ηγηθούν της διπλωματικής αντιπροσωπείας οι Δ. Ράλλης και Ελ. Βενιζέλος.
