Τα δεινά που βίωσαν οι ελληνικοί πληθυσμοί της Ανατολής κατά την περίοδο 1914-1922, αποτυπώθηκαν μεν σε μαρτυρίες και αφηγήσεις, δεν απασχόλησαν όμως συστηματικά την ακαδημαϊκή έρευνα. Έτσι κάθε μελέτη που συμβάλλει στην επιστημονική τεκμηρίωση του φαινομένου των διώξεων είναι πολύτιμη. Σ’ αυτές περιλαμβάνεται πλέον και το νέο βιβλίο του Θεοδόσιου Κυριακίδη, “Συμβολή στην Έρευνα της Γενοκτονίας του Ελληνορθόδοξου Πληθυσμού και της Αντιχριστιανικής Πολιτικής στον Πόντο, μέσα από τις αρχειακές συλλογές του Βατικανού και ιεραποστολικών ταγμάτων”.
Ο συγγραφέας στηρίχθηκε σε αρχεία της Καθολικής Εκκλησίας, τα οποία μελέτησε επί μακρόν κατά την εκπόνηση της διδακτορικής του διατριβής. Τα αρχεία αυτά -και τα κεντρικά και επίσημα του Βατικανού και των διαφόρων ταγμάτων (Καπουτσίνων, Ιησουιτών κ.ά.)- έχουν πλήθος αναφορών για τα μαρτύρια που υπέστησαν οι χριστιανοί από τους νεότουρκους και τους Κεμαλικούς. Αλλά και για το ήθος των Ελλήνων του μικρασιατικού Πόντου.
Στο παρακάτω απόσπασμα ο p. Cirillo εξαίρει τις αρετές της Πόντιας γυναίκας: «Διωκόμενη, πεινασμένη, γυμνή, μακριά από τον άντρα της, η ελληνίδα γυναίκα της Τραπεζούντας, μια αληθινή χριστιανή ηρωίδα, αντάξια των ενδόξων προγόνων μαρτύρων, ήξερε πώς να διατηρήσει, με κόστος αγώνων ανδροπρεπών και χριστιανικών, την τιμή του φύλου της, της οικογένειάς της και της πίστης των προγόνων της».
Και μια επισήμανση: Ο κ. Θεοδ. Κυριακίδης, όπως και το σύνολο σχεδόν των έγκυρων μελετητών του ποντιακού χώρου, ερμηνεύει και τεκμηριώνει το φαινόμενο της ενιαίας Γενοκτονίας στην Ανατολή. Στο άρθρο του «Μεθοδολογικά πρότερα στη Γενοκτονία των Ελλήνων της Ανατολής» τονίζει μεταξύ άλλων: «[…] Οι επόμενες μελέτες οφείλουν να λαμβάνουν τη Γενοκτονία ως ένα ενιαίο σχέδιο εξόντωσης των Ελλήνων της Ανατολής. Όχι διότι αυτό απαιτούν οι υπόλοιποι Έλληνες Μικρασιάτες και Ανατολικοθρακιώτες, αλλά διότι φαίνεται ότι αυτή είναι η ορθή προσέγγιση του θέματος. Θεωρώ προβληματική την όλη θεώρηση της Γενοκτονίας των Ελλήνων εάν πρόκειται μόνο για τους Ποντίους και αυτό για τον παρακάτω λόγο: Το σχέδιο που συνέλαβαν οι Νεότουρκοι ξεκάθαρα αφορούσε μια ομογενοποιημένη Ανατολία, τόσο εθνικά, όσο και θρησκευτικά. Πώς είναι λοιπόν δυνατόν να υπάρχει εθνική και θρησκευτική ομογενοποίηση αν εξαιρούνται οι Έλληνες της Μικράς Ασίας και της Αν. Θράκης […]».
Το εκτενές άρθρο κλείνει με την επισήμανση ότι «είναι ορθότερο να κάνουμε λόγο για Γενοκτονία των Ελλήνων της Ανατολής και όχι μόνο του Πόντου».