Με τη ματιά του Φελίξ Σαρτιώ
Κυκλοφόρησε το ημερολόγιο 2011 του Συλλόγου Μικρασιατών Σκάλας Λουτρών Λέσβου ‘ Το Δελφίνι”
Η Φώκαια, παράλια πόλη και λιμάνι της Μ. Ασίας ιδρύθηκε περίπου τον 8ο π.Χ. αιώνα από Έλληνες αποίκους, ιωνικής προέλευσης. Γεωγραφικά δε, αποτελεί το πέρας της Αιολίδας και την αρχή της Ιωνίας.
Για την ονομασία της, συνυπάρχουν δύο εκδοχές. Η μια υποστηρίζει πως το όνομά της το πήρε από το ότι πολλοί άποικοι κατάγονταν από τη Φωκίδα, ενώ η άλλη, επειδή η περιοχή αποτελούσε πέρασμα για τις φώκιες της Μεσογείου. Η δεύτερη αυτή εκδοχή ενισχύεται κι από νόμισμα της πόλης πάνω στο οποίο ήταν χαραγμένο κεφάλι φώκιας. Κατά μία παράδοση, η κύρια χώρα (όπου κατοίκησαν οι πρώτοι άποικοι) ήταν ένα πετρώδες νησί, το οποίο οι Φωκαείς ένωσαν κατόπιν με τη στεριά. Κύρια ασχολία των Φωκαέων υπήρξε η ναυτιλία και το εμπόριο. Η περίοδος 605-560 π.Χ. είναι η πιο ένδοξη εποχή της εμπορικής θαλασσοκρατίας για τους Φωκαείς, που διατηρήθηκε μέχρι τον καιρό της βασιλείας του Κροίσου, 54 ολόκληρα χρόνια.
Η Φώκαια ήταν απ’ τις πιο μικρές πόλεις της Ιωνίας αλλά η ποιο δραστήρια στο εμπόριο και τον αποικισμό. Όταν στο τέλος του 7ου αιώνα παρουσιάστηκε ανάγκη να δημιουργήσει νέες αποικίες, βρήκε πιασμένες από άλλους τις κοντινότερες περιοχές και έτσι αφού ίδρυσε τη Λάμψακο στον Ελλήσποντο, στράφηκε μόνη αυτή απ όλες τις ιωνικές πόλεις προς τη Δυτική Μεσόγειο, ιδρύοντας ονομαστές αποικίες όπως τη Μασσαλία στη Γαλλία, το Εμπόριον στην Ισπανία, την Ελέα στην Ιταλία κ.α. Για τη Μασσαλία μια παράδοση λέει, ότι τη μέρα που έφθασαν οι Φωκαείς, ο ντόπιος βασιλιάς πάντρευε την κόρη του και κάλεσε στο γάμο και τους ξένους. Επειδή ήταν συνήθεια του τόπου να διαλέγει η νύφη το γαμπρό στο τέλος του συμποσίου, η πριγκιποπούλα προσέφερε το γαμήλιο κύπελλο της στον αρχηγό των Φωκαέων, σημάδι ότι προτιμούσε αυτόν για σύζυγό της. Έτσι δημιουργήθηκε σύμφωνα με την παράδοση, η Μασσαλία κι αυτό διδασκόταν στα σχολεία της Φώκαιας για την ιστορία της, μέχρι και τελευταία.
Σήμερα στο Δημαρχείο της Μασσαλίας βρίσκεται μαρμάρινο αντίγραφο με ανάγλυφο τον «Πετεινό της Νίκης», δώρο των Φωκαέων προς τους Μασσαλιώτες. Ακόμη εκεί υπάρχει εντοιχισμένη πλάκα αφιερωμένη στην πανάρχαια «μητέρα» πατρίδα και στους τολμηρούς Φωκαείς θαλασσοπόρους, που την ίδρυσαν. Η περίοδος ακμής της Φώκαιας κράτησε πάνω από τετρακόσια χρόνια, κόβοντας μάλιστα δικό της χρυσό νόμισμα το «Φωκαϊκό Στατήρα», δείγμα της οικονομικής και πολιτικής ισχύος της.
Το οικονομικό, πνευματικό, επιστημονικό και πολιτιστικό θαύμα της ιωνικής δωδεκάπολης (συμπεριλαμβανομένης της Φώκαιας ), μεταλαμπαδεύτηκε βαθμηδόν στην ηπειρωτική Ελλάδα και μετέπειτα σε όλον το δυτικό κόσμο, χαρακτηρίζοντας τη συνέχεια της πορείας του σ’ αυτό που είναι γνωστότερο σήμερα ως «δυτικός πολιτισμός».
Το 1250 μ.χ. ιδρύεται η Νέα Φώκαια από κατοίκους της Παλαιάς Φώκαιας, για την καλύτερη εκμετάλλευση των ορυχείων στύψης, ουσίας απαραίτητης την εποχή εκείνη στη βαφή των υφασμάτων. Η Νέα Φώκαια τοποθετείται λίγο βορειότερα της Παλαιάς, είναι χτισμένη σε μια μικρή πεδιάδα, με κήπους, αμπέλια, ελαιώνες και με έναν μικρό υπήνεμο όρμο.
Μετά την κατάληψή της Φώκαιας από τους Τούρκους το 1455 και τις καταστροφές που υπέστη, δεν μπόρεσε πάλι να ανακτήσει την παλιά εμπορική της ισχύ. Στην ελληνική επανάσταση του 1821 οι κόλποι της Παλαιάς και της Νέας Φώκαιας χρησίμευσαν ως ορμητήρια στα ψαριανά καράβια, στον αγώνα τους για την απελευθέρωση της Ελλάδας
Σε απογραφή του 1904 οι κάτοικοι της Π. Φώκαιας υπολογίζονται σε 7.704 από τους οποίους οι 6.300 είναι Έλληνες. Το 1914, τέλη Μαΐου ξέσπασε ο «πρώτος διωγμός» εναντίον των Ελλήνων, σε εφαρμογή ενός ευρύτερου σχεδίου απομάκρυνσης των από τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας.
Όσοι κατόρθωσαν να γλιτώσουν κατέφυγαν στη Λέσβο, όπου εγκαταστάθηκαν πρόχειρα στις πόλεις και τα χωριά, σε εκκλησίες, εργοστάσια και σχολεία, περνώντας κάτω από αντίξοες συνθήκες πέντε χρόνια προσφυγιάς. Απ αυτούς οι περισσότεροι το 1919, όταν ο Ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στη Σμύρνη, επέστρεψαν πίσω στις πατρίδες τους. Τους πρόσφυγες που επέστρεψαν τους περίμενε σκληρή δουλειά, αφού έπρεπε να τακτοποιήσουν τα εγκαταλειμμένα κτήματα, να επιδιορθώσουν τα κατεστραμμένα από τις λεηλασίες σπίτια και καταστήματά τους. Μετά όμως την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου τον Αύγουστο του 1922 και την καταστροφή που επακολούθησε, όσοι σώθηκαν μεταφέρθηκαν εκ νέου στα απέναντι ελληνικά νησιά και πολλοί από αυτούς στην ηπειρωτική Ελλάδα. Έτσι το ελληνικό στοιχείο που ουσιαστικά δημιούργησε τις πόλεις της Παλαιάς αλλά και της Νέας Φώκαιας, εγκαταλείπει οριστικά τη μικρασιατική γη των προγόνων του, δημιουργώντας σε πολλά μέρη της Ελλάδας νέες πόλεις και νέα χωριά. Η ονομασία Παλαιά Φώκαια και Νέα Φώκαια αναβιώνει σε δύο από αυτές τις εγκαταστάσεις, στην Αττική (Ανάβυσσος) και στη Χαλκιδική αντίστοιχα. Ένα μικρό μεν αλλά συμπαγές κομμάτι από Φωκιανούς πρόσφυγες εγκαταστάθηκε και στη Μυτιλήνη, στην περιοχή της Σκάλας Λουτρών όπου το 1931 δημιουργείται ο προσφυγικός Συνοικισμός της, που το 60% περίπου του μικρασιατικού πληθυσμού της έλκει την καταγωγή από τις Παλαιές και Νέες Φώκαιες.
www.delfini1922.gr
