Το Πάσχα στον Τσεσμέ Μικράς Ασίας ήταν μια περίοδος γεμάτη με θρησκευτικές
τελετές και λαϊκά έθιμα.

Η μεγάλη Σαρακοστή που ξεκινούσε σαράντα ημέρες πριν από τη Μεγάλη
Εβδομάδα, όπως και η νηστεία του Χριστού στην έρημο ήταν η αυστηρότερη
νηστεία του χρόνου.

Εορταστικοί και κοινωνικο-θρησκευτικοί σταθμοί της Σαρακοστής
αποτελούσαν η πρώτη Κυριακή της Ορθοδοξίας, η τρίτη της
Σταυροπροσκυνήσεως και η έκτη των Βαΐων. Ανάμεσά τους, οι πέντε
βραδινές Ακολουθίες των Χαιρετισμών της Παναγίας, κάθε Παρασκευή, το
τρίτο Ψυχοσάββατο (των Αγίων Θεοδώρων), αφιερωμένο στους οικείους
νεκρούς και το τελευταίο προπασχαλινό Σάββατο, που θρηνεί και χαίρεται το
Λάζαρο.

Η περίοδος αυτή, μαζί με τις γιορτές του Μάρτη, την Πρωτομαρτιά
και του Ευαγγελισμού, καθώς και οι γιορτές που ακολουθούσαν, του Αγίου
Γεωργίου και της Ζωοδόχου Πηγής αποτελούσαν έναν κύκλο. Ουσιαστικά,
επρόκειτο για μια περίοδο δύο μηνών η οποία ξεκινούσε από την Καθαρά
Δευτέρα και την είσοδο της Σαρακοστής.

Η Νηστεία της Σαρακοστής

Οι Τσεσμελήδες ήταν αυστηροί στη νηστεία τους. Νήστευαν ακόμα και τα
παιδιά δεκαπέντε μέρες το κρέας και μια εβδομάδα το λάδι, ώστε να
προετοιμαστούν για την Αγία Κοινωνία. Κατά τη διάρκεια των νηστειών
τρώγανε καλαμάρια γεμιστά, μυδοπίλαφο, γυαλερές (γυαλιστερές), σουπιές
κοκκινιστές, ψευτόπιτες, σωλήνες, χταπόδι, κουκομύτες, βρεχτοκούκια,
τουρσί, ρεβιθοκεφτέδες, μπαλίκια, νταραμά (ταραμά), σαλάτες, γυφτοφάσουλα,
βορβούς.

Γενικά έτρωγαν ότι τρώμε και σήμερα, νερόβραστα λαχανικά, μακαρόνια και όσπρια.
Την Κυριακή των Βαΐων, το τραπέζι περιελάμβανε οπωσδήποτε φρέσκο ή παστό ψάρι,
συνήθως, κολιό.

Την Κυριακή των Βαΐων τα παιδιά τριγύριζαν στους δρόμους
τραγουδώντας:
«Βάια, βάια τω βαϊώ
τρώνε ψάρι και κολιό
και την πάνω Κυριακή
τρώνε το παχύ αρνί»

Πριν μπει η Εβδομάδα των Παθών, η οικογένεια άρχιζε τις προετοιμασίες
για να είναι όλα έτοιμα. Οι νοικοκυρές ασβέστωναν τα σπίτια και έβγαζαν τα
γιορτινά σερβίτσια, τα καλά τραπεζομάντιλα και τα ολοκέντητα σεμέν

Η Μεγάλη Εβδομάδα

Τη Μεγάλη Εβδομάδα το πένθος ήταν διάχυτο. Δεν ακούγονταν πουθενά,
ούτε γέλια ούτε τραγούδια. Από την αρχή της Μεγάλης Εβδομάδας,
οι νοικοκυρές έφτιαχναν τα κολίκια που είναι νηστίσιμα γλυκά
και αλμυρά στρογγυλά κουλουράκια σαν στεφάνια. Επίσης, τα περίφημα
σμυρναίικα κουλούρια και σμυρναίικα τσουρέκια με μαχλέπι, καθώς
και τα κουλουράκια αμμωνίας που ήταν τα παραδοσιακά γλυκά του Πάσχα.

Επίσης, έφτιαχναν τσουρέκια για τα παιδιά της οικογένειας που είχαν διάφορα σχήματα, κουνελάκια ή ανθρωπάκια. Έθιμο των ημερών ήταν να φτιάχνουν μια κούκλα από τη ζύμη του τσουρεκιού για τα παιδιά και με αυτή τα παιδιά πήγαιναν στα σπίτια για να
ευχηθούν. Εκεί τους έδιναν δώρο αυγά και κουλούρια. Κατά τη διάρκεια του ζυμώματος του άρτου το Πάσχα, οι νοικοκυρές έψελναν.

Ο στολισμός του επιτάφιου ήταν μέλημα των κοριτσιών. Από νωρίς το
πρωί, κορίτσια και γυναίκες τον στόλιζαν με λουλούδια κομμένα από το
χαγιάτι τους ή τους αγρούς. Συνήθως, το απόγευμα, πήγαιναν να
προσκυνήσουν τους επιτάφιους σε όλες τις εκκλησίες623.

Τη Μεγάλη Πέμπτη έβαφαν κόκκινα αυγά, βράζοντας παπαρούνες για να
πάρουν το κόκκινο χρώμα στο νερό που έβραζαν τα αυγά.

Το φαγητό της Μεγάλης Παρασκευής ήταν οι φακές. Όταν ο σταυρωμένος
Χριστός δίψασε, οι Ρωμαίοι του δώσανε ξύδι. Έτσι και οι Τσεσμελήδες, κατ’
έθιμο έτρωγαν φακές, που χρειάζονται ξύδι.

Τo Πάσχα στον Τσεσμέ

Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, μετά τον Εσπερινό, τη Δεύτερη
Ανάσταση γινόταν το «Κάψιμο του Ιούδα». Ήταν ένα λαϊκό πανηγύρι και ο
κόσμος πήγαινε στην Παναγία την Ψαριανή και στον Ευαγγελισμό.
Κρεμούσαν από μια θηλιά το ομοίωμα του Ιούδα του Ισκαριώτη και το
πυροβολούσαν οι νέοι με τους τσιφτέδες (όπλα) και το ομοίωμα έπαιρνε
φωτιά.

Το πανηγύρι της Λαμπρής, δεν τελείωνε ούτε με τη Δεύτερη Ανάσταση. Το
Νιότριτο, την Τρίτη της Διακαινησίμου γινόταν ομαδική έξοδος των νέων του
Τσεσμέ προς τον Άγιο Γεώργιο όπου διασκέδαζαν και με τη δύση του ήλιου
επέστρεφαν και έκαναν την πατινάδα τους στην καλή τους.

Την ημέρα της Λαμπρής, στις Λαμπρόσκαλες έσφαζαν κατσίκι ή αρνί. Το
έψηναν στο τσουκάλι ή στο φούρνο. Επίσης, μαγείρευαν τα μπουμπάρια με
ρύζι. Το πασχαλινό τραπέζι δεν περιελάμβανε μαγειρίτσα και σουβλιστό
αρνί. Τη νύχτα, μετά την Ανάσταση, έπιναν σούπα από ζωμό κρέατος με
αυγολέμονο και έτρωγαν τζιεράκια (συκωταριά τηγανητή) και σγαρδουμάκια,
που ήταν αρνίσια ή κατσικίσια έντερα τηγανισμένα με αυγά και φρέσκια
μυζήθρα. Απαραίτητα ήταν τα κόκκινα αυγά και οι φημισμένες τους πίτες.

ΜΠΟΥΡΧΑ ΚΥΡΙΑΚΗ

ΟΙΚΟΣΚΕΥΗ, ΟΙΚΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΒΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ
ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΣΕΣΜΕ (ΚΡΗΝΗ) ΜΙΚΡΑΣ
ΑΣΙΑΣ.