Τις τελευταίες ημέρες παρακολουθήσαμε τη συζήτηση για την ίδρυση ενός μουσείου για τη Γενοκτονία του Ποντιακού ή εν γένει του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Πέραν αυτού του θεμελιώδους θέματος, που φαίνεται να λύνεται υπέρ της δεύτερης άποψης, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Πρωθυπουργού, ανακύπτει μια πλειάδα άλλων ζητημάτων που περιμένουν απαντήσεις.

Εκτός λοιπόν από το ποιο θα είναι τελικά το αντικείμενο αυτού του μουσείου, διερωτάται κανείς ποια θα είναι η νομική του μορφή, που θα ανήκει και ποιος θα “μιλάει” μέσα από αυτό; Από πού θα προκύπτει η οικονομική του αυτάρκεια; Ποιο θα είναι το νομικό καθεστώς των εκθεμάτων του, ποια είναι αυτά και από πού προήλθαν;

Θα “προικοδοτηθεί” ίσως από προσφυγικά κειμήλια που βρίσκονται εγκατεσπαρμένα σε μουσεία της χώρας και κάτω από ποιο καθεστώς; Έχει προβλεφθεί πώς το αρχιτεκτονικό κέλυφος, η εξωτερική μορφή του μουσείου, θα “παντρευτεί” με τη συλλογή; Και κυρίως πώς θα αρθρωθεί το μουσειολογικό σενάριο σε σχέση πάντα με τα σύγχρονα μουσειολογικά διδάγματα που έχουμε από αντίστοιχα μουσεία;

Ζητήματα, άλλα πρώιμα, άλλα ώριμα, πάντως όχι θεωρητικά, αλλά ικανά να κρίνουν το μέλλον του μουσείου, μιας και θα καθορίσουν τον τρόπο λειτουργίας του, τις δυνατότητες ή τις αδυναμίες του.

Πολλά μουσεία υπάρχουν αυτή τη στιγμή στην ελληνική επικράτεια, αλλά λίγα έχουν πραγματικό στίγμα στον πολιτιστικό μας χάρτη, διαχειρίζονται με πρότυπο τρόπο τα εκθέματά τους, την εικόνα του αρχιτεκτονικού χώρου τους από τις προθήκες μέχρι το φωτισμό, την επικοινωνία τους με το κοινό σε πραγματικό και ψηφιακό χρόνο κ.α. Γι’ αυτό λοιπόν, λέει ο Ζαν Κλαιρ, εάν μια μέρα ο πολιτισμός μας καταστραφεί, οι μελλοντικοί αρχαιολόγοι, που θα προσπαθήσουν να τον ανασυστήσουν, θα σταθούν με αμηχανία μπροστά στα απομεινάρια του μουσείου, που θα είναι γι’ αυτούς ακατανόητο.

Η λειτουργία συνεπώς του θεσμού του σύγχρονου μουσείου και η εύρεση του προσανατολισμού του εντός της κοινωνίας είναι ένα διαρκές στοίχημα, που δεν έχουμε κερδίσει ακόμα.

Είναι προφανές ότι άπαντες ελπίζουν το νέο αυτό μουσείο να βρει τον προσανατολισμό του, να εκπληρώσει τις σύγχρονες μουσειολογικές απαιτήσεις και να εδραιωθεί στη θέση που του αρμόζει, με στίγμα σαφές και κοινωνικά επιδραστικό εντός του πολιτιστικού χάρτη. Ο σχεδιασμός που απαιτείται, είτε υπάρχει σε κάποιο συρτάρι είτε όχι, είναι σημαντικό να συζητηθεί δημόσια και να ενσωματώσει τη μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση, επιστημονική και κοινωνική, λειτουργώντας με όρους συμμετοχικότητας.

Ο καλύτερος τρόπος – για τη γράφουσα – είναι ένα συνέδριο που θα έχει ως στόχο την αποκρυστάλλωση αυτών των μουσειολογικών ζητημάτων αλλά και εν γένει των ζητημάτων της διαχείρισης της προσφυγικής υλικής κληρονομιάς με σύγχρονους επιστημονικούς όρους.