Η Ελενα Σκυλίτση Στεφάνοβικ γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1874. Η οικογένεια Σκυλίτση, που καταγόταν από τη Χίο, υπήρξε από τις πλουσιότερες της ελληνικής παροικίας του Λονδίνου. Η ίδια υπήρξε έξυπνη, μορφωμένη, πολύγλωσση, απελευθερωμένη, με πάθος για τα ταξίδια και το διάβασμα. Ένας διαλυμένος αρραβώνας στα είκοσι χρόνια της την προσγειώνει και την κάνει αδιάφορη, σχεδόν, με την προοπτική του γάμου. Ο θαυμασμός της για τον Ελευθέριο Βενιζέλο ξεκινάει τον Σεπτέμβριο του 1910 όταν διαβάζει έναν λόγο του περί εσωτερικής πολιτικής, ενώ δύο χρόνια αργότερα τον γνωρίζει και προσωπικά.
Ελενα Σκυλίτση Στεφάνοβικ
Το 1912, στο Λονδίνο, η Ελενα Σκυλίτση γνωρίζεται και προσωπικά με τον Ελ. Βενιζέλο, όπου και γοητεύεται ιδιαίτερα από τον πρωθυπουργό της Ελλάδας. Όταν ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Έλενα βοήθησε όπως μπορούσε τις επιλογές του Ελευθέριου Βενιζέλου, σχετικά με την κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης. Συγκέντρωσε υλικό για τις ανάγκες του στρατού, οργάνωσε εκδηλώσεις και εκθέσεις.
Η 1η Νοεμβρίου 1920 αποτελεί σταθμό στην Ελληνική ιστορία. Οι «Φιλελεύθεροι» το κόμμα του Βενιζέλου έχασαν τις εκλογές. Μπορεί οι στρατιωτικές επιτυχίες να είχαν δημιουργήσει μια Μεγάλη Ελλάδα που ήταν έξω από την Κωνσταντινούπολη κι είχε απελευθερώσει ένα μεγάλο μέρος της Ιωνίας με επίκεντρο τη Σμύρνη, αλλά το αίτημα του αφοπλισμού ειδικά στην λεγόμενη Παλαιά Ελλάδα ήταν έντονο. Ο ίδιος ο Βενιζέλος απέτυχε να εκλεγεί βουλευτής στην Αττικοβοιωτία! Η απόφασή του να εγκαταλείψει τη πολιτική και να αυτοεξοριστεί.
Βρισκόμαστε σε μια εποχή που οι πολιτικοί πέθαναν φτωχοί ακόμα κι αν είχαν μπει στην πολιτική πλούσιοι. Ο Βενιζέλος είχε διαχειριστεί τεράστια κονδύλια στη πολεμική δεκαετία 1910-20, δεν έδινε λογαριασμό σε κανένα κι αν έβαζε λίγο τα δάχτυλά στο «μέλι» θα είχε δημιουργήσει αμύθητη περιουσία. Δεν το έκανε όμως, παρά το γεγονός ότι ακόμα και η πατρική περιουσία είχε εξανεμιστεί. Κάποιες φορές κατέφευγε σε δάνεια από φίλους για να βγει ο μήνας. Τα επέστρεφε κι ο φαύλος κύκλος συνεχιζόταν. Δωρεές δεν δεχόταν με εντολή του κυβερνήτη. Ένας πλούσιος γάμος ήταν κάποια λύση.
Ο «προικοθήρας»
Η Ελενα Σκυλίτση ζούσε στο Λονδίνο αλλά η καταγωγή της οικογένειάς της ήταν από τη Χίο. Η προσωπικότητα του Βενιζέλου είχε συναρπάσει την Έλενα που είχε μεγαλώσει με κουβερνάντες από τη Γερμανία, τη Σουηδία και την Αγγλία, αλλά μέσα της ένοιωθε βέρα Ελληνίδα κι ας μην μπορούσε να εκφραστεί καλά στη γλώσσα μας. Γι’ αυτό κι όταν αποφάσισε να αφηγηθεί το «ρομάντζο» της με τον Βενιζέλο προτίμησε τα γαλλικά.
Η πρώτη γνωριμία με τον Βενιζέλο είχε γίνει το 1912 στο Λονδίνο όταν ο πρωθυπουργός της Ελλάδος βρισκόταν εκεί για την ομώνυμη διάσκεψη που θα ρύθμιζε τα σύνορα των χωρών μετά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Ο Βενιζέλος δεν είχε καιρό για έρωτες. Κι αν είχε, δύσκολα θα τον συγκινούσε μια ψυχρή αριστοκράτισσα που είχε χάσει προ πολλού τη θηλυκότητά της.
Δέκα χρόνια αργότερα όμως τα πράγματα είχαν αλλάξει δραματικά. Η Έλενα μπορούσε να εξασφαλίσει μια άνετη ζωή στο εξωτερικό όχι μόνο για τον ίδιο, αλλά και για τα παιδιά του και τους συνεργάτες του. Και το βασικότερο: Δεν θα περίμενε… αντιπαροχές εάν επέστρεφε στην εξουσία, όπως συμβαίνει συνήθως με τους χορηγούς των πολιτικών.
Οι περισσότεροι συνεργάτες του όμως, δεν είχαν την ίδια άποψη. Ο Γρηγόρης Δαφνής στη βιογραφία του Σοφοκλή Βενιζέλου αναφέρει την απάντηση του Εμμανουήλ Ρέπουλη, του στενότερου συνεργάτη του Ελευθερίου Βενιζέλου, όταν του γνωστοποίησε την πρόθεσή του να παντρευτεί την δεσποινίδα Σκυλίτση:
«-Σεις κύριε Πρόεδρε υπήρξατε νυμφίος της Ελλάδος. Πως είναι δυνατόν να γίνεται νυμφίος μιας γυναικός;»
Ο γάμος του Ελευθέριου με την Ελενα Σκυλίτση και το γαμήλιο ταξίδι
Στις 15 Σεπτεμβρίου του 1921, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, σε ηλικία 57 ετών, παντρεύτηκε τη νεότερή του κατά μια δεκαετία, Eλενα Σκυλίτση.
Η τελετή δεν έγινε σε εκκλησία, καθώς η αγγλική αστυνομία φοβόταν χτύπημα εναντίον του πρώην πρωθυπουργού. Έτσι, έγινε σε κλειστό κύκλο, στην αίθουσα μουσικής του σπιτιού του Sir Arthur και της Lady Crosfield, στο Highgate του Λονδίνου. «Όταν έφυγαν οι καλεσμένοι, αργά το απόγευμα, οι οικοδεσπότες μας ζήτησαν να φυτέψουμε ένα δενδρύλλιο, σε ανάμνηση του γεγονότος.
Μετά από 30 και περισσότερα χρόνια, υψώνεται ένα δέντρο περήφανο και σφριγηλό, σύμβολο του στέρεου και άφθαρτου αισθήματος, που μας ένωσε μέσα από τις καταιγίδες και τη θύελλα της ζωής», έγραφε η Ελενα Βενιζέλου. Στο μέρος που παντρεύτηκε ο Βενιζέλος, είχε ζήσει και είχε ταφεί και ο Καρλ Μαρξ.
Στις 15 Οκτωβρίου 1921, το ζευγάρι φτάνει με υπερωκεάνιο στη Νέα Υόρκη. Η υποδοχή που επιφυλάχθηκε από την ελληνική παροικία, ήταν θερμή. Δεύτερος σταθμός του μήνα του μέλιτος ήταν το Σικάγο. Παρά την ποτοαπαγόρευση, τον υποδέχθηκαν με σαμπάνιες και κρασιά, που παράνομα είχαν αγοράσει. Ακολούθησε η Σάντα Μπάρμπαρα, το Χόλιγουντ και το Σεντ Μόριτζ. Τελικά όμως, αποφάσισαν να εγκατασταθούν στο Παρίσι. Η Έλενα Βενιζέλου αγόρασε το σπίτι στην οδό Beaujon.
Επιστροφή στην Ελλάδα
Γρήγορα ο Βενιζέλος επέστρεψε τόσο στην Ελλάδα όσο και στην πολιτική. Το 1930 η Έλενα Βενιζέλου έκτισε το σπίτι που περίμενε να αποτελέσει το λιμάνι τους σε μια ταραγμένη ζωή.
Στην οδό Λουκιανού 2, σε σχέδια του Ανδρέα Μεταξά δημιούργησε ένα νεοκλασικό που ταίριαζε στο επίπεδο του Βενιζέλου κι ανοικοδόμησε το πατρικό του σπίτι στη Χαλέπα στα Χανιά. Το σπίτι της Αθήνας όμως αποδείχτηκε κακότυχο. Κατασκευάστηκε σε δύο χρόνια (1930-32), αλλά οι ιδιοκτήτες του έμειναν ελάχιστα. Εκεί γνώρισαν την εκλογική ήττα του 1932, την απόπειρα δολοφονίας του 1933 και το αποτυχημένο κίνημα του 1935 που υποχρέωσε το ζεύγος να αυτοεξοριστεί και πάλι.
Η γενναιόδωρη ευεργέτης
Το 1924, σε ένα ταξίδι της στην Ελβετία, η Ελενα επισκέφτηκε ένα πρότυπο μαιευτήριο, το οποίο διηύθυνε ο φίλος της, καθηγητής Rossier. Γοητευμένη από τη μοντέρνα εγκατάσταση, αποφάσισε να προσφέρει στην Ελλάδα ένα υποδειγματικό μαιευτήριο και να του δώσει το όνομα της στενής φίλης της, Μαρίκας Ηλιάδη, την οποία μόλις είχε χάσει. Σήμερα είναι γνωστό ως «Μαιευτήριο Έλενα».
Ο ενθουσιασμός του προέδρου του Ελληνικού Ερυθρού, Σταυρού Αθανασάκη και η βοήθεια από τον καθηγητή Rossier και τον αρχιτέκτονα G. Epitaux, επέτρεψαν στο εγχείρημα να ολοκληρωθεί το 1932. Στις 16 Φεβρουαρίου 1933, εγκαινιάστηκε το μεγάλο κεντρικό κτίριο, το οποίο γρήγορα απέκτησε τη φήμη του πρώτου στο είδος του, σε όλα τα Βαλκάνια. Στον κήπο βρίσκεται και ο Ι.Ν. των Αγίων Ελευθερίου και Ελένης, όπου μετά το θάνατο της Έλενας, σύμφωνα με επιθυμία της, φυλάσσεται εντός ληκύθου η καρδιά της.
Κάποια από τα σημαντικότερα έργα της που αξίζει να σημειωθούν είναι: Στο Παρίσι συμβάλει για την ανέγερση νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού, στο Λονδίνο δωρίζει γήπεδο αξίας 1.000 λιρών σε γηροκομείο, στη Χίο ιδρύει το Σκυλίτσειον Νοσοκομείο Χίου ενώ στην Αθήνα, εκτός από το «Έλενα», συμβάλει για την ανέγερση του νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού, ιδρύει τη Σχολή Νοσοκόμων – Μαιών Βιργινίας Σκυλίτση και σχολή για παιδιά με ειδικές ανάγκες. Ακόμη, δωρίζει στο ελληνικό δημόσιο το οίκημα της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο και φροντίζει ιδιαίτερα τους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.
Στα Χανιά, ιδιαίτερη πατρίδα του συζύγου της, προσφέρει το Βενιζέλειο Στάδιο, το Βενιζέλειο Ωδείο, τις παιδικές εξοχές Αγίων Αποστόλων, το άνοιγμα του δρόμου του Θερίσου (Βιργινία Σκυλίτση), συμβάλει για το Πατριωτικό Ίδρυμα περίθαλψης προσφύγων, το Υδραγωγείο Μουρνιών, ενώ προσφέρει υποτροφίες σε Χανιώτες φοιτητές για σπουδές στο εξωτερικό.
Ο τραυματισμός της ελενας κατά την απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Βενιζέλου
Την Τρίτη 6 Ιουνίου του 1933, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η Ελενα Σκυλίτση ήταν καλεσμένοι το βράδυ στην Κηφισιά, στο σπίτι του Στέφανου και της Πηνελόπης Δέλτα. Φεύγοντας, ο Βενιζέλος έπεσε σε μια ακόμη ενέδρα θανάτου. Οι σφαίρες εναντίον του ταχύτατου Πακάρ έπεφταν βροχή. Και αυτός και η Έλενα τραυματίστηκαν. Η Λιλίκα Νάκου στο βιβλίο της «Αναμνήσεις μιας Δημοσιογράφου», γράφει ότι ένα τραύμα στον μηρό την ενοχλούσε συνέχεια, ειδικά όταν άλλαζε ο καιρός. «Η κυρία Βενιζέλου έπεσε επάνω στον άνδρα της και τον προστάτεψε με το σώμα της. Μια σφαίρα τη χτύπησε στον μηρό και μια στα οπίσθια.
Τη μια σφαίρα δεν μπορούσαν να τη βγάλουν και υπέφερε πάντα με την αλλαγή του καιρού», γράφει χαρακτηριστικά η δημοσιογράφος, η οποία είχε διατελέσει ιδιαιτέρα γραμματέας της. Δύο χρόνια μετά, φεύγει και αυτή για το Παρίσι. Ήθελε να ακολουθήσει τον Ελευθέριο στην αυτοεξορία του. Πέθανε σε ένα διαμέρισμα ξενοδοχείου στις 7 Σεπτεμβρίου του 1957. Ο θάνατός της δεν αποτέλεσε σημαντική είδηση για τον Τύπο της εποχής και ας είχε προσφέρει τόσα. Πριν πεθάνει, έγραψε το βιβλίο «Στη σκιά του Βενιζέλου», όπου περιγράφει τη ζωή της δίπλα στον μεγάλο πολιτικό.
Πηγές: Εθνικό ίδρυμα Ερευνών Ελευθέριος Βενιζέλος, Μηχανή του χρόνου, LIFO
