Σταύρος Παντελίδης (Σμύρνη 1891 – Βύρωνας-Υμηττός 1956)
Ο Σταύρος Παντελίδης, γνωστός με το προσωνύμιο “Σμυρνιός” είναι παιδί της Σμύρνης. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Άγιο Τρύφωνα και πρωτόπαιξε μουσική στον Απόλλωνα και στην Φιλαρμονική του Αγίου Δημητρίου. Έμαθε την τεχνική και τα μυστικά της σμυρναϊκής μουσικής και ολοκληρώθηκε σα μουσικός παίζοντας με τους “παιχνιδιατόρους” στα μουσικά στέκια της πόλης. Εκεί πιθανά έγραψε τα πρώτα του τραγούδια προτού βρεθεί πρόσφυγας στην Αθήνα το 1922 στα 31 του χρόνια.
Εγκαταστάθηκε στον προσφυγικό συνοικισμό του Βύρωνα και μετά στον Υμηττό, κοντά σε άλλους Σμυρνιούς και στην οικογένεια της αδελφής του Στάσας Πετροχείλου χωρίς να αποκτήσει σύζυγο και παιδιά.
Στο πρώτο του τραγούδι ύμνησε τη Σμύρνη και τα περίχωρα της με στίχους και μουσική γεμάτα νοσταλγία.
Δημιούργησε πολλές επιτυχίες στη δεκαετία του 1930 κυρίως, πριν από την δικτατορία του Μεταξά, και συνεργάστηκε με σπουδαίους μουσικούς και τραγουδιστές.
Γραμμοφώνησε περίπου 100 τραγούδια και άφησε παρακαταθήκη πολλά ανέκδοτα που απόκεινται στο αρχείο του.
Πολλά τραγούδια του έγιναν γνωστά με τα ονόματα άλλων, ενώ ο ίδιος, έμεινε σε δεύτερο πλάνο υποστηρίζοντας με τις γνώσεις και τις δεξιότητες του περισσότερο διάσημους ομότεχνους του.
Εμφανίζεται επίσης ως Σταύρος Παντελής και ως Σταύρος Λαδόπουλος που αποτελεί το πραγματικό του επίθετο, μετάφραση του αρχικού επωνύμου Γιαγτζόγλου του πατέρα του.
Το Αρχείο του Σταύρου Παντελίδη
Μετά τον θάνατο του ανασυγκροτήθηκε από τον Βασίλη Πετρόχειλο, εγγονό της Αναστασίας και καθηγητή μουσικής, το αρχείο του Σταύρου Παντελίδη που περιλαμβάνει χειρόγραφα και έντυπα από την δεκαετία του 1930 ως το 1956 και αποκαλύπτει την ποιότητα και το εύρος του έργου του αλλά και την ευαισθησία και τις κοινωνικές του αντιλήψεις.
Το αρχείο περιλαμβάνει
1100 μουσικές παρτιτούρες για περίπου 430 τραγούδια
Διαφημιστικά έντυπα με καταλόγους γραμμοφωνημένων τραγουδιών και παρτιτούρες
Επιστολές με προτάσεις τραγουδιών προς εταιρείες και άλλους καλλιτέχνες
Χειρόγραφα με στίχους του Παντελίδη και άλλων στιχουργών που δε μελοποιήθηκαν
Προσωπικά σημειώματα, επιστολές και φωτογραφίες
Με βάση το αρχείο και με μελέτη πολλών πηγών και μαρτυριών ο Βασίλης Πετρόχειλος κυκλοφόρησε το 2005 την μοναδική μονογραφία για τον Παντελίδη.
Βασίλης Ν. Πετρόχειλος, Σταύρος Παντελίδης (1891-1956). Ένας Σμυρνιός συνθέτης του ρεμπέτικου, Αθήνα 2005.
Συντελεστές της έκθεσης
Έρευνα – Υλικό Αρχείου Βασίλης Πετρόχειλος
Επιμέλεια – Κείμενα Μιχάλης Βαρλάς
Γραφιστική – καλλιτεχνική επιμέλεια Γεράσιμος Αμπάτης
Διεύθυνση Βαγγέλης Χατζατουριάν
Παραγωγή Ψηφιακό Μουσείο Νέας Σμύρνης
* Ευχαριστούμε τον κύριο Λουκά Χριστοδούλου για την ευγενική παραχώρηση αρχειακού υλικού
