Μια έκθεση πλούσια σε φωτογραφικό υλικό και σε ιστορικά-λαογραφικά στοιχεία, που αφορούν στη ζωή των προσφύγων της Μικράς Ασίας μετά τον ερχομό τους στην Ελλάδα, εγκαινιάστηκε το απόγευμα της Κυριακής, 24 Νοεμβρίου, στο Σπίτι του Πολιτισμού, στο Ρέθυμνο, και θα διαρκέσει έως τις 27 Δεκεμβρίου (Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά: 9.00-13.30 & 18.00-21.00, Σαββατοκύριακο: 9.00-13:30).
Επίσης, το ίδιο απόγευμα, στο πλαίσιο των εγκαινίων, πραγματοποιήθηκε εκδήλωση μνήμης από τον Σύλλογο Ρεθυμνίων Μικρασιατών με θέμα: Η ελληνική Μικρά Ασία μέσα στους αιώνες, το πρόγραμμα της οποίας είχε ως εξής :
•«Η Μικρά Ασία στους Αρχαίους και Ρωμαϊκούς χρόνους», Παναγιώτης Παρασκευάς (ιστορικός-σχολικός σύμβουλος Φιλολόγων Ν. Χανίων-συγγραφέας).
• «Η Μικρά Ασία από τα Βυζαντινά χρόνια ως την Ελληνική Επανάσταση του ’21», Βίκυ Κόλλια (φιλόλογος-δημοσιογράφος).
• Ολιγόλεπτο διάλλειμα με παραδοσιακά τραγούδια της Μικράς Ασίας από το Μουσικό Εργαστήρι του Συλλόγου Ρεθυμνίων Μικρασιατών.
• «Η Μικρά Ασία στους απελευθερωτικούς αγώνες και η συμβολή της στη δημιουργία της Νέας Ελλάδας», Παρασκευάς Συριανόγλου (συγγραφέας-μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Ρεθυμνίων Μικρασιατών).
• «Πατρίδες της μνήμης και του στοχασμού», Γεώργιος Φρυγανάκης (φιλόλογος-συγγραφέας).
Αξίζει να σημειωθεί ότι η αρχική έκθεση με τίτλο «Η Αττική γη υποδέχεται τους πρόσφυγες του ’22» είχε παρουσιαστεί το 2006 στον εκθεσιακό χώρο του Ιδρύματος της Βουλής στην Αθήνα. Ωστόσο, για την οργάνωση της έκθεσης στο Ρέθυμνο συνέβαλαν το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία και ο Δήμος Ρεθύμνης, σε συνεργασία με τον Σύλλογο Ρεθυμνίων Μικρασιατών και τον Σύλλογο Ρεθυμνίων Μικρασιατών Ιωνία. Η έκθεση καταγράφει τη διπλή εμπειρία της υποδοχής των προσφύγων του 1922 στην Αττική και την Κρήτη, ενώ στο φωτογραφικό υλικό της, αποτυπώνονται οι πρώτες δυσκολίες της νέας ζωής των προσφύγων, η καινούρια καθημερινότητά τους, καθώς και οι προσπάθειες για αποκατάσταση, ως την τελική ένταξή τους στην τοπική κοινωνία της νέας τους πατρίδας.
Η έκθεση φιλοξενείται στις δύο αίθουσες του πρώτου ορόφου του πολιτιστικού χώρου της πλατείας Μικρασιατών. Στον πρώτο χώρο της αίθουσας βρίσκονται φωτογραφίες από τα λιμάνια του νησιού εκείνη την εποχή, με στόχο να φανεί «τί αντίκρισαν πρώτη φορά μπροστά τους οι πρόσφυγες, ερχόμενοι στις πόλεις του νησιού». Οικογένειες που πρωτο-αφίχθησαν στην πόλη και πορτραίτα των προσφύγων που προσπαθούν μέσω της εργασίας να ενταχθούν στη νέα τους πατρίδα, βρίσκονται αναρτημένα μετά τις φωτογραφίες των λιμανιών. Μεσολαβούν αντίγραφα επισήμων εγγράφων και αποκόμματα εφημερίδων της εποχής, με ιστορική αξία.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον Ρεθεμνιώτη επισκέπτη έχει η δεύτερη αίθουσα, η οποία αφορά την παρουσία των προσφύγων συνολικά στην Κρήτη, και κυρίως στο Ρέθυμνο. Ανάμεσα στα πορτραίτα μπορεί κανείς να εντοπίσει πολύ χαρακτηριστικές μορφές του μεσοπολεμικού Ρεθύμνου με ιδιαίτερη προσωπικότητα, όπως για παράδειγμα το Μικρασιάτη Νικόλαο Κουμνιώτη από τη Φώκαια, καραβοκύρη και άριστο γνώστη της τεχνικής του ψαρέματος ο οποίος στη φωτογραφία αρματώνει το παραγάδι του, ή το Χατζηπαράσχο που παρασκεύαζε φύλλα κρούστας και κανταϊφιού.
Σκόπιμο είναι να αναφέρουμε ότι κατά τη διάρκεια του πρώτου διωγμού, στο Ρέθυμνο, εγκαταστάθηκαν λίγες οικογένειες από την Κωνσταντινούπολη και τη Μ. Ασία. Οι πρώτοι που έφτασαν στην πόλη τον Αύγουστο του 1922, προέρχονταν από τον υπό ρωσική κυριαρχία Πόντο. Ως τον Οκτώβριο, κατέφθασαν, επίσης, 3.000 περίπου Έλληνες από τη Μ. Ασία, αλλά και Αρμένιοι. Ο αριθμός αυτός ήταν πολύ μεγάλος για τη μικρή πόλη. Όμως, Ρεθυμνιώτες τους συνέδραμαν, μαζί με φορείς της πόλης, όπως ο Σύλλογος Κυριών και το Λύκειο Ελληνίδων.
Κατά την απογραφή του 1923 απογράφηκαν στο νομό Ρεθύμνου 3.396 πρόσφυγες, από τους οποίους οι 2.836 στην πόλη του Ρεθύμνου. Στα τέλη του 1925 αναφέρονται 5.525 πρόσφυγες στο νομό Ρεθύμνου, ενώ στην απογραφή του 1928, 4.344.
Από αυτούς οι 2.640 διέμεναν στην πόλη του Ρεθύμνου και 1.372 στους πλησιόχωρους οικισμούς της επαρχίας Ρεθύμνης. Φαίνεται ότι αποτελούσαν το 25% του συνολικού πληθυσμού της πόλης.
Παράλληλα απογράφηκαν 327 πρόσφυγες στον Μαρουλά και 118 στο Άδελε. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αύξηση του αριθμού των προσφύγων, συγκριτικά με το 1923, οφείλεται στην αγροτική αποκατάσταση προσφύγων έξω από την πόλη, όπου ιδρύθηκαν προσφυγικοί συνοικισμοί, όπως επίσης και η Νέα Μαγνησία Μυλοποτάμου.
Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Υγιεινής, Προνοίας και Αντιλήψεως, τον Δεκέμβριο του 1925 στο νομό Ρεθύμνου ο «αστικός» πληθυσμός ανερχόταν σε 615 οικογένειες (2.352 άτομα) και ο «γεωργικός» σε 874 (3.173 άτομα). Οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στο Ρέθυμνο προέρχονταν από την Παλαιά και Νέα Φώκαια, τη Σμύρνη, τον Τσεσμέ και άλλους οικισμούς της δυτικής Μικράς Ασίας.
