Η Αφροδισιάδα ήταν μια σχετικά μικρή πόλη της Καρίας, ιστορικής περιοχής των νοτιοδυτικών παραλίων της Μικράς Ασίας. Σήμερα, τα ερείπια του αρχαιολογικού χώρου βρίσκονται κοντά στη μικρή πόλη Geyre, περίπου 100 χλμ. από την ακτή του Αιγαίου, 230 χλμ. νοτιοανατολικά της Σμύρνης και 80 χλμ. νοτιοδυτικά από το Ντενιζλί.

του συγγραφέα – σύγχρονου ιστορικού ερευνητή, Κωνσταντίνου Ν.Θώδη

Στην αρχαιότητα

Στην αρχαιότητα η πόλη ήταν επίσης γνωστή και με την ονομασία «Νινόη» και «Λελέγων πόλις», ενός από τα προελληνικά φύλα που ζούσαν στα παράλια της Μικράς Ασίας.

Με την πάροδο του χρόνου, έγινε επαρχία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, όπου κατά τη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων οι κάτοικοί της πήραν το μέρος του τελικού νικητή, αυτοκράτορα Οκταβιανού, ο οποίος παραχώρησε προνόμια στους κατοίκους για τη στάση τους.

«Χείρων και Καλλιρόη»

Η καθημερινή ζωή της πόλης περιγράφεται στο μυθιστόρημα «Χείρων και Καλλιρόη» του φημισμένου συγγραφέα Χαρίτωνα, που γεννήθηκε στην Αφροδισιάδα. Η πόλη ήταν γνωστή στην αρχαιότητα για το μάρμαρο και τη λατρεία της Αφροδίτης. Το μάρμαρο ήταν λευκό και συνδυασμός γκρίζου-γαλάζιου. Εξορυσσόταν στα λατομεία της περιοχής σε όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής, ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου. Η παρουσία του μαρμάρου προκάλεσε τη μεγάλη άνθηση της γλυπτικής.

Τα έργα των γλυπτών της Αφροδισιάδας δεν κοσμούσαν μόνο τη γενέτειρά τους, αλλά και όλα τα ισχυρά κέντρα της αυτοκρατορίας. Τέτοια γλυπτά βρέθηκαν στην πόλη Pax Julia στη Λουζιτανία-σημερινή Beza-της Πορτογαλίας. Ένα από τα πιο γνωστά γλυπτά είναι ο «Πολεμιστής του Σορρέντο», που ήταν σκαλισμένο από τον γλύπτη Κόβλανο από την Αφροδισιάδα και εκτίθεται σήμερα στο εθνικό αρχαιολογικό μουσείο της Νάπολης.

Οικοδομήματα και έργα τέχνης

Η Αφροδισιάδα διαφέρει από τις άλλες πόλεις της Μικράς Ασίας, γιατί παρουσιάζει μια ποικιλία διαφορετικών οικοδομημάτων και έργων τέχνης.Το σύνολο αυτό περιλαμβάνει το θέατρο, την αγορά, το βουλευτήριο καθώς και εξαιρετικά σπάνια έργα, όπως το μεγαλύτερο σωζόμενο αρχαίο ελληνικό στάδιο, το συντριβάνι, το ωδείο καθώς και το μουσείο με μεγάλη και πλούσια ποικιλία γλυπτών και αγγείων.

Τέτοιο σύνολο δεν υπάρχει πρακτικά σε καμιά άλλη πόλη της Μικράς Ασίας. Δίπλα στην είσοδο του αρχαιολογικού μουσείου της Αφροδισιάδας, υπάρχει ένας υπαίθριος σκεπαστός χώρος, που ανήκει στο μουσείο, όπου διατηρούνται πολλά γλυπτά και άλλα πολύτιμα εκθέματα.

Αφροδισιάδα το υπαίθριο μουσείο

Όμοιο με αυτό το υπαίθριο μουσείο δεν υπάρχει άλλο στη Μικρά Ασία σήμερα.Το μόνο,που θα μπορούσε να το συναγωνιστεί, θα ήταν αυτό της Περγάμου, αλλά οι Γερμανοί φρόντισαν νωρίτερα να μεταφέρουν όλα τα γλυπτά στο μουσείο του Βερολίνου.

Το θέατρο ιδρύθηκε τον 1ο αι.π.Χ. και 3 αιώνες αργότερα γνώρισε μια σημαντική ανακαίνιση. Στους τοίχους του θεάτρου υπήρχε σκαλισμένο αυτοκρατορικό διάταγμα χορήγησης των ειδικών προνομίων της πόλης.

Η θέα από το θέατρο προς τη γύρω περιοχή είναι φανταστική. Από το θέατρο φαίνονται τα λουτρά του Αδριανού και η πύλη του Τιβέριου και το συντριβάνι του Απόλλωνα. Στα λουτρά του Αδριανού υπάρχουν ψηφιδωτά που είναι σκεπασμένα με τέντες.

Ένα ακόμη ενδιαφέρον κτίριο είναι το βουλευτήριο, δηλαδή το δημοτικό συμβούλιο της Αφροδισιάδας. Αποφάσιζε για τις δημοτικές συνελεύσεις καθώς και για συναυλίες και λογοτεχνικές βραδιές. Εκεί υπήρχε και το ωδείον για τις μουσικές παραστάσεις. Τα καθίσματα του θεάτρου είναι πολύ καλά διατηρημένα.

 

Ο Ναός της Αφροδίτης

Στο κέντρο της πόλης βρισκόταν ο ναός της Αφροδίτης. Αρχικά, η λατρεία εκδηλωνόταν σε τοπική γυναικεία θεότητα, που αργότερα οι Έλληνες ταύτισαν με την Αφροδίτη.

Κρίνοντας από τα αγάλματα της θεάς, ήταν κοντά στη λατρεία της θεάς που λατρευόταν στην Έφεσο, της Εφεσίας Αρτέμιδας. Η θεά στέκεται ίσια με τα χέρια τεντωμένα προς τα εμπρός. Μόνιμοι δορυφόροι της θεάς ήταν οι τρεις χάριτες, τις οποίες πολύ αργότερα απαθανάτισε ο Ραφαήλ στον πίνακά του «οι Τρεις Χάριτες».

Στο μπροστινό μέρος του χιτώνα και σε 4 σειρές τοποθετούνταν γλυπτές διακοσμήσεις. Η θεά φορούσε στέμμα, στεφάνι μυρτιάς και περιδέραιο στο λαιμό, ενώ ο χιτώνας έφτανε ως το έδαφος.

Στις γλυπτές διακοσμήσεις απεικονιζόταν ένα παντρεμένο ζευγάρι, το οποίο οι σύγχρονοι ερευνητές πιστεύουν ότι ήταν ο Ουρανός και η Γαία. Πιο κάτω βρισκόταν ο Ήλιος και η Σελήνη, που χωριζόταν από μια στήλη, πίσω από την οποία απεικονιζόταν μια θαλάσσια θεότητα και ομάδα Ερώτων.

Λίγο βορειότερα από το θέατρο, μπορεί κανείς να δει 14 κίονες που διατηρήθηκαν από το ναό της Αφροδίτης. Ο ναός χτίστηκε τον 1ο αι.π.Χ. και τον 5ο αι.μ.Χ. μετατράπηκε σε ναό με ρυθμό βασιλικής. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τα ερείπια ενός παλαιότερου κτιρίου που χρονολογείται στον 7ο αι.π.Χ. Το πιο πιθανό είναι να λατρευόταν εκεί η τοπική γυναικεία θεότητα, πριν εγκατασταθούν εκεί οι Έλληνες.Βόρεια του ναού υπάρχει μια σχολή φιλοσοφίας, της οποίας διασώζονται μόνο τα θεμέλια.

Το Τετράπυλον

Το Τετράπυλον αποτελεί το κύριο αξιοθέατο της Αφροδισιάδας. Δημιουργήθηκε το 2ο αι.μ.Χ. και είναι κορινθιακού ρυθμού. Η ανασυγκρότησή του ολοκληρώθηκε το 1991. Το μοτίβο του περιλαμβάνει εικόνες ζιζανίων πάνω σε ακάνθους, που ήταν πολύ δημοφιλείς έως και πολύ αργότερα στο σχεδιασμό των εκκλησιών.

Το αρχαίο στάδιο της Αφροδισιάδας είναι μεταξύ του 1ου και 2ου αι.π.Χ. και βρίσκεται στα όρια του αρχαιολογικού χώρου με τη βόρεια πλευρά. Χωρούσε 30.000 θεατές και στα ρωμαϊκά χρόνια μετατράπηκε σε αρρένα. Διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση. Στο στάδιο διεξάγονταν οι αρματοδρομίες, που ήταν πολύ δημοφιλείς μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια. Είχε μήκος περίπου 270μ., πλάτος 60μ. και 30 σειρές καθισμάτων.

Το Σεβαστείον

Το Σεβαστείον είναι ένας ναός αφιερωμένος στην Αφροδίτη και στους Ρωμαίους αυτοκράτορες της δυναστείας των Ιούλιων – Κλαύδιων. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 20 μ.Χ. κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Τιβέριου και ολοκληρώθηκε επί Νέρωνος.

Οι ανασκαφές σε αυτό διεξήχθησαν τα έτη 1979-1981. Ο ναός είναι τριώροφος με καλύτερα διατηρημένο το τμήμα του 2ου ορόφου. Ο 1ος όροφος είναι δωρικού ρυθμού με απλές κολόνες. Ο 2ος είναι ιωνικού ρυθμού με κολόνες με μπούκλες και ο 3ος κορινθιακού ρυθμού με κολόνες διακοσμημένες με ακάνθους. Τα ανάγλυφα στο κτίριο είναι αντίγραφα, ενώ τα πρωτότυπα εκτίθενται στο εσωτερικό του μουσείου.

Στο μουσείο, που ιδρύθηκε το 1979, βρίσκεται, όπως προαναφέραμε, μεγάλος αριθμός γλυπτών που εκτίθενται σε 6 αίθουσες. Στο μέσον μιας εκ των αιθουσών εκτίθεται το γλυπτό ενός αναβάτη στο άλογό του, που καλπάζει.

Η Αφροδισιάδα δεν βρισκόταν μακριά από τους εμπορικούς δρόμους. Ήταν τόπος λατρείας και φημισμένη για τους υπέροχους γλύπτες της, που πάνω στην πέτρα και το μάρμαρο σχεδίαζαν με την ιδιοφυία τους. Οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν το εργαστήριο του γλύπτη,όπου είχαν δημιουργηθεί τα αγάλματα των πιο διάσημων ανδρών της πόλης, ο οποίος φιλοτεχνούσε μετά από παραγγελία τους. Μεταξύ αυτών ήταν και τα γλυπτά του Επίκουρου, του Πινδάρου και άλλων διάσημων Ελλήνων, θεών και θνητών.Οι ανασκαφές στην Αφροδισιάδα

Οι ανασκαφές στην Αφροδισιάδα διεξάγονται από το 1962 και είναι σε εξέλιξη μέχρι σήμερα. Σχετικά με τις έρευνες υπάρχει ειδική έκδοση του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης με την επωνυμία “The Live Science”.

Στην Αφροδισιάδα βρέθηκαν περισσότερες από 2000 βραχογραφίες, οι οποίες χρονολογήθηκαν από τους αρχαιολόγους μεταξύ 350 και 500 μ.Χ. Επικεφαλής της αμερικανικής αρχαιολογικής αποστολής είναι ο καθηγητής του Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών του Πανεπιστημίου Princeton κ. Άγγελος Χανιώτης.

Ανάμεσα στις βραχογραφίες, ο κ. Χανιώτης εντόπισε τρεις ομάδες σχεδίων που συνδεόταν με μονομαχλιες, αρματοδρομίες και ανταγωνισμό διαφορετικών θρησκειών. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσίασε ο ίδιος και η επιστημονική ομάδα του σε διάλεξη στο Βασιλικό Μουσείο του Οντάριο στο Τορόντο του Καναδά.

Οι βραχογραφίες, κατά τον καθηγητή, αρχίζουν να μειώνονται στην εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού – ήδη από το 527 μ.Χ. – ο οποίος απαγόρευσε τον πολυθεϊσμό και τις αιρέσεις, ενώ επί των ημερών του η πόλη ονομάστηκε «Σταυρούπολις», δηλαδή «Πόλη του Σταυρού». Τον 7ο αι.μ.Χ. η πόλη καταστράφηκε από μεγάλο σεισμό και από τότε περιέπεσε σε παρακμή.

Παρουσιάζουμε σήμερα στους αναγνώστες του MIKRASIATIS.GR κυρίως στους μαθητές,φοιτητές,εκπαιδευτικούς και λάτρεις του ελληνικού πολιτισμού που ήκμασε σε ανατολή και δύση, μια εμπεριστατωμένη έκθεση με ιστορικό και φωτογραφικό υλικό για την αρχαία Αφροδισιάδα.

Τη μικρή, αλλά σημαντική πόλη της Καρίας,η οποία εμφανίζει μια ποικιλία οικοδομημάτων και έργων τέχνης, που όμοιά της σπάνια θα βρει κανείς στη Μικρά Ασία.

21.03.2016.

Δίκτυο Μ