Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ
Τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες δηλώσεων αλλά και γεγονότων, ενίοτε δυσάρεστων, που αφορούν την Αγία Σοφία την οποία έκτισε ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός τον 6ο αιώνα μ. Χ., σαν σύμβολο του Χριστιανισμού,στη ίδια ακριβώς θέση παλαιότερης αλλά καταστρεμμένης ,κατά τη Στάση του Νίκα, Mεγάλης Εκκλησίας.
Από ελληνοχριστιανικής πλευράς παρατηρούμε μια προσπάθεια να παραμείνει η πάλαι ποτέ εκκλησία ( από το 1453 τζαμί με απόφαση του Πορθητή και από το 1935 μουσείο με εντολή του Κεμάλ Ατατούρκ ) μουσείο. Αν και φωνές ελληνοαμερικανών αλλά και εκκλησιαστικών κύκλων της Ελλάδας, όπως και μερικών πολιτικών ανδρών ,ζητούν επιτακτικά, χωρίς να υπολογίζουν τις συνέπειες ή να δίνουν σημασία στις πολιτικές εξελίξεις της Τουρκίας μιας τέτοιας επιθυμία, να ζητούν την μετατροπή της η Αγίας Σοφίας από μουσείο πάλι σε εκκλησία.
Για να δώσουμε ένα παράδειγμα να αναφερθούμε μονάχα στην περίπτωση του κ. Κρις Σπύρου, πολιτικού άνδρα στις ΗΠΑ, ο οποίος ηγούμενος της κινήσεως International Congregation of Agia Sophia, σε συνεργασία με το Free Agia Sophia Council of America από το 2005,απεφάσισε να συγκεντρώσει χρήματα από ελληνοαμερικάνους ( όπως τον κατηγορούν ορισμένοι κύκλοι ) για να κάνει μια πορεία, με 250 άτομα στις 17/9/2010 ,προς την Αγία Σοφία.
Σκοπός τους αρχικά μια συμβολική ορθόδοξη λειτουργία στον ιστορικό ναό ,κάτι όμως που δεν επετεύχθη εφόσον ο Οικ. Πατριάρχης ήταν αντίθετος με την κίνηση αυτή. Απώτερος στόχος των εν λόγω ελληνοαμερικανών ( όπως και η απόφαση των Ρώσων πολιτικών της Δούμας την 25/11/2015 ) η μετατροπή τις Αγίας Σοφίας πάλι σε εκκλησία, χωρίς να ληφθεί υπόψη η αντίδραση του Πρωθυπουργού της Τουρκίας ,στον οποίο εστάλη επιστολή του κ. Σπύρου το 2008.
Οι φανατικοί μουσουλμανικοί κύκλοι, όπως το Anadolu Genclik Dernegi ( Σωματείο Νεολαίας της Ανατολής ), το οποίο με το σύνθημα «Η Αγία Σοφία να γίνει τζαμί» οργανώνει συλλαλητήρια και δημόσιες προσευχές μπροστά στην ιστορική εκκλησία, οι Γκρίζοι Λύκοι και ιερωμένοι του Ισλάμ όχι μόνο δεν βλέπουν με καλό μάτι τέτοιες ξένες επεμβάσεις αλλά πιέζουν τον Πρόεδρο Ερντογάν για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τέμενος, σαν παλιά επιθυμία των τούρκων, το συντομότερο δυνατό.
Για να γίνει ,όμως, το θέμα κατανοητό πρέπει να πάρει κανείς τα πράγματα από την αρχή τους.
H Αγία Σοφία, μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453,μετατράπηκε αυτόματα σε τζαμί όταν ο Μεχμέτ ΙΙ, ο αποκαλούμενος και Πορθητής, εισήλθε, τρεις μέρες μετά την κατάκτηση θριαμβευτικά, στον λεηλατημένο ναό και προσευχήθηκε με κατάνυξη ευχαριστώντας τον Αλλάχ για τη βοήθειά του να κατακτήσει την πόλη των απίστων, όπως είχε προφητεύσει ο Προφήτης Μωάμεθ. Έκτοτε η Μεγάλη Εκκλησία της του Θεού Σοφίας, όπως και πολλές άλλες βυζαντινές εκκλησίες των κατακτημένων περιοχών, μετατράπηκαν σταδιακά σε τζαμιά και δεν γκρεμίστηκαν.
Μπορούμε να παραδεχτούμε ότι κατά μία έννοια οι εκκλησίες σώθηκαν σαν οικοδομήματα αλλά όχι σαν ναοί ,με τον εσωτερικό τους ιερό διάκοσμο εφόσον οι τοιχογραφίες καταστράφηκαν σχεδόν στο σύνολό τους ( με ελάχιστες ευτυχώς εξαιρέσεις ).Αυτό άλλωστε καταγγέλλουν και φορείς της Τραπεζούντας για την μετατροπή σε τζαμί της Αγίας Σοφίας.
Οι μουσουλμάνοι της Τουρκίας αλλά και το ίδιο το Κράτος, δια στόματος υπουργών του, επικαλούμενοι τις επιθυμίες και τις εντολές ( σε μερικές περιπτώσεις με φιρμάνια ) των Οθωμανών Σουλτάνων ζητούν ασταμάτητα οι βυζαντινές εκκλησίες,που έχουν μετατραπεί σε μουσεία,να ξαναγίνουν τζαμιά. Ο κ. Ερντογάν, για ψηφοθηρικούς λόγους ,έχει ήδη μετατρέψει τρεις Άγιες Σοφίες σε τζαμιά. Στη Νίκαια της Βιθυνίας ( Orhan Ayasofya Camii ), στην Τραπεζούντα ( Trabzon Ayasofya Camii ) και στη Βιζύη ( Gazi Suleyman Pasa Cami ).
Μήπως ήρθε τώρα η σειρά της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης ,μετά από τις πρόσφατες εξελίξεις ( την περιβόητη προσευχή του ιμάμη κατά το τελευταίο Ραμαζάνι ) για να ικανοποιηθεί η απαίτηση των χιλιάδων μουσουλμάνων ψηφοφόρων του κόμματος ΑΚΡ οι οποίοι από το 2013 είχαν αρχίζει να μαζεύουν υπογραφές για την πολυπόθητη μετατροπή ?
Ο Πρόεδρος Ερντογάν στις φωνές και τα αιτήματα των παρευρισκομένων πιστών, όταν εγκαινίαζε το ανακαινισμένο τέμενος του Ορτάκοϋ ( Μεσοχωρίου ) στο Βόσπορο ήταν σαφής « Έχουμε πολλά τζαμιά αλλά ας γεμίσουμε πρώτα αυτά, όπως το Σουλταναχμέτ ( περίφημο Μπλέ Τζαμί στον Ιππόδρομο της Πόλης ) και μετά θα πάμε παρακάτω ( εννοώντας βέβαια την Αγία Σοφία ! ) »
Το «χορό» των επίσημων δηλώσεων, σκόπιμα ή πιεζόμενος, άνοιξε το 2014 πρώτος ο τότε Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως Νταβούτογλου Μπουλέντ Αρίντς, όταν εγκαινίαζε το Μουσείο Ταπήτων δίπλα στην Αγία Σοφία ( το ίδιο έκανε και όταν εγκαινίαζε το Arap Camii – ιστορικό Αραβικό Τζαμί στο Γαλατά και πάλαι ποτέ Καθολικό Μοναστήρι των Δομινικανών Μοναχών ) λέγοντας « Κατά τον νόμο οι τόποι λατρείας δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κάποιο άλλο σκοπό πλην της θρησκευτικής λατρείας.
Επειδή είμαστε ένα κράτος δικαίου ( τα ίδια έλεγαν και την εποχή του Κεμάλ αλλά με εντελώς άλλο στόχο ) σκέφτηκα τι μπορούμε να κάνουμε για το θέμα αυτό. Εδώ η Αγία Σοφία είναι ένα τέμενος και άνοιξε με σκοπό τη λατρεία και χρησιμοποιήθηκε για αυτό εκατοντάδες χρόνια» και συνέχισε προσθέτοντας «Δόξα τον Αλλάχ είμαι ευτυχισμένος που ζήσαμε τη μετατροπή των δύο μουσείων στην εποχή μου σε τεμένη.
Εμείς μετατρέψαμε και ανοίξαμε τις Άγιες Σοφίες σε χώρους λατρείας ,όπως έπρεπε, δηλαδή μετατρέποντας τες πάλι σε τεμένη….» και « στη σημερινή νέα Τουρκία πρέπει να κυριαρχήσει η δικαιοσύνη, δόξα τον Αλλάχ που στο τουρκικό κράτος δικαίου υπάρχουν δικαστές και η απόφασή τους μετέτρεψε την Αγία Σοφία της Τραπεζούντας σε τέμενος » ( εφόσον είχαν προσφύγει κάποιοι κάτοικοι αλλά και φορείς της Τραπεζούντας στη δικαιοσύνη για να παραμείνει η βυζαντινή εκκλησία μουσείο ) .
Τελείωσε δε την ομιλία του λέγοντας «Δεν θα πω άντε και στο επόμενο, γιατί μπορεί να το πάρετε διαφορετικά. Αλλά όταν μιλούσα για την Αγία Σοφία η ψυχή μου νομίζω ότι αισθάνθηκε αυτά τα πράγματα. Τώρα κοιτάζοντας την Αγία Σοφία ( εφόσον ήταν όλοι δίπλα της ) και παρακαλώντας όλοι μαζί τον Αλλάχ, ευχόμαστε να είναι λίγες οι μέρες που θα χαμογελάσει και η Αγία Σοφία (εννοώντας εκείνη της Κωνσταντινούπολης ).
Όμως το θέμα δεν άνοιξε το 2014 αλλά το 2005 όταν εφημερίδες μουσουλμάνων και πιστοί του Ισλάμ άρχισαν να κατηγορούν την κυβέρνηση Ερντογάν ότι κάνει παραχωρήσεις στους ετερόδοξους και αγνοεί το αίτημα του λαού για να επιτραπεί η προσευχή της Παρασκευής στην Αγία Σοφία.
Τότε, το 2005,είχε ξεκινήσει η αναπαλαίωση της Μονής Σουμελά αλλά και της Αρμενικής Εκκλησίας του Τίμιου Σταυρού στη Λίμνη Βάν ( βάσει του νόμου 2863/1983 ) ενώ στη συνέχεια επετράπη στους χριστιανούς να τελέσουν, μια φορά το χρόνο, λειτουργία η οποία έκτοτε συνεχίζεται κανονικά ( εκτός από φέτος λόγω επισκευών στη Μονή ).Ο νόμος 2863 για προστασία και επισκευή 742 χριστιανικών χώρων λατρείας, που για δεκαετίες βρισκόταν σε εγκατάλειψη με συνέπεια να γκρεμίζουν ,συμπληρώθηκε το έτος 2011 κάτι που δεν άρεσε καθόλου στους φανατικούς μουσουλμανικούς κύκλους.
Το έτος 2012 οργανώνεται μια έκθεση για το Ισλάμ στην Αγία Σοφία, η οποία περιστασιακά χρησιμοποιείται σαν χώρος εκθέσεων, ενώ η Αγία Ειρήνη σαν χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων όπου έχουν παίξει ή τραγουδήσει και έλληνες καλλιτέχνες, με το όνομα Hilye-e-Serif. Τότε με την άδεια του Βακουφιού της Αγίας Σοφίας οι αρμόδιοι αποφασίζουν να δώσουν ..¨χρώμα¨ στην έκθεση με ανάγνωση εδαφίων από το Κοράνι και με ψαλμούς, οι οποίοι εξελίσσονται σε ανάγνωση του εζανιού από ένα μιναρέ της Αγίας Σοφίας.
Το πρώτο βήμα είχε γίνει. Στη συνέχεια επιτρέπεται να ακούγεται η πρόσκληση σε προσευχή από τους μιναρέδες της εκκλησίας ( στο θέμα αυτό είχε βάλει το χεράκι του ο κ. Αρίντς ), ακολουθώντας το χότζα του Τεμένους του Σουλτάν Αχμέτ ενώ συνεχίζεται η προσευχή σε ένα ιστορικό κτίριο, πίσω από την Αγία Σοφία, χαρακτηρισμένο σαν συσσίτιο την Οθωμανική περίοδο. Στο κτίριο αυτό ,κατά δήλωση του εκπροσώπου τύπου της Κυβερνήσεως Ερντογάν, η προσευχή είχε επιτραπεί από το 1935 όταν η εκκλησία είχε μετατραπεί σε μουσείο.
Τα τελευταία όμως χρόνια άρχισε μια πίεση των πιστών αλλά και φανατικών μουσουλμάνων, με την ευκαιρία της Άλωσης της Πόλης από τους Οθωμανούς οι οποίοι ερχόμενοι από διάφορα μέρη της επικράτειας αναγκάζονται να προσευχηθούν σε υπαίθριο χώρο ,και συγκεκριμένα στο πάρκο μεταξύ Αγίας Σοφίας και Τεμένους Σουλτάν Αχμέτ, και να ζητούν επίσημα να τους επιτραπεί η προσευχή μέσα στην εκκλησία.
Αυτό μέχρι στιγμής δεν έχει επιτραπεί αλλά είδαμε φέτος, την περίοδο του Ραμαζανιού, να έχει γίνει ένα ακόμη βήμα για να ικανοποιηθούν οι πιστοί ψηφοφόροι του ΑΚΡ. Επιτράπηκε η ανάγνωση εδαφίων από το Κοράνι ,από έναν ιμάμη, μέσα στην Αγία Σοφία κάτι που εξόργισε τους χριστιανούς της Δύσης και όχι μόνο της Ελλάδος.
Η ιστορία όμως των ψαλμών και της προσευχής δεν είναι καινούργια είναι παλιά. Από τότε που μετατράπηκε σε μουσείο η Αγία Σοφία, επίσημα την 1/2/1935, και δόθηκε η άδεια να προσεύχονται οι πιστοί πίσω από την Αγία Σοφία, όχι μέσα, πιέστηκαν οι Πρωθυπουργοί της Τουρκίας να επιτραπεί η προσευχή μέσα στον ιστορικό ναό.
Και ενώ ο Πρωθυπουργός Μεντερές αδιαφόρησε στα αιτήματα των θρησκευόμενων, όπως και ο Ετσεβίτ, ο Ντεμιρέλ έδωσε άδεια να περιοριστεί η προσευχή στο Θεωρείο του Σουλτάνου ( τουρκικά Hunkar Mahvili ) δίπλα ιερό ( το mihrab των μουσουλμάνων ) κάτω από το αυστηρό βλέμμα της Πλατυτέρας ! Το έτος 1980 ο Στρατηγός Εβρέν αδιαφορώντας για τις διαμαρτυρίες των μουσουλμάνων απαγόρευσε την προσευχή μέσα στο μουσείο της Αγίας Σοφίας.
Και για να ολοκληρώσουμε το θέμα αυτό που δυστυχώς έχει διχάσει την κοινή γνώμη εντός και εκτός Τουρκίας θα πρέπει να δώσουμε μερικά επί πλέον ιστορικά στοιχεία.
Η Αγία Σοφία σε μερική εγκατάλειψη, μετά την ανακαίνιση που είχε υποστεί μεταξύ των ετών 1847 και 1849 -περίοδο Τανζιμάτ-από τους αδελφούς Fossati ,Giuseppe ( 1822-1891) και Gaspere ( 1809-1883) όταν Σουλτάνος ήταν ο Aμπτουμετζίτ, συνέχιζε να λειτουργεί σαν τζαμί μέχρι το 1934.Τότε ήταν που το Συμβούλιο Υπουργών της Τουρκίας, με την απόφαση 153.197/107 της 7.11.1934 και μετά από πρόταση του Υπουργού Παιδείας, αποφασίζει να μετατρέψει την Αγία Σοφία από τζαμί σε μουσείο.
Σίγουρα στην απόφαση αυτή, που είχε την έγκριση αλλά και την υπογραφή ( μερικοί λένε ότι η υπογραφή είχε πλαστογραφηθεί ) του πατέρα του έθνους Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, έπαιξαν ρόλο και εξωτερικοί παράγοντες ,όπως οι ΗΠΑ, καθότι αμέσως μετά από την απόφαση της μετατροπής ο Ελ. Βενιζέλος, την 12/1/1934, προτείνει τον Κεμάλ Ατατούρκ για το Βραβείο Νόμπελ ενώ οκτώ μέρες μετά υπογράφεται το Σύμφωνο Φιλίας στα Βαλκάνια μεταξύ της Τουρκίας, Ελλάδος, Γιουγκοσλαβίας και Ρουμανίας !
Είναι όλα αυτά απλές συμπτώσεις ? Τότε καθιερώνεται και το βιβλίο εντυπώσεων του Μουσείου με το όνομα Ayasofya Hatira Defteri ,από τον πρώτο διευθυντή του μουσείου Muzaffer Ramazanoglu,όπου καταγράφονται όλα τα γεγονότα, συμπεριλαμβανομένης και της άδειας μετατροπής από τζαμί σε μουσείο.
Είχε όμως προηγηθεί η άδεια ,ίσως μετά από πίεση της Αμερικανικής Κυβέρνησης ή Πρεσβείας, να γίνει η αποκάλυψη των ψηφιδωτών ,που κάλυψαν ή μερικώς κατέστρεψαν οι Ιταλοελβετοί αδελφοί Φοσσάτι, από τον Αμερικανό Καθηγητή Thomas Whitmore με ημερομηνία 7/6/1931.O Whitmore μέχρι να απολυθεί το 1940 κατάφερε να φέρει στο φως τόσο τα ψηφιδωτά που βλέπουμε σήμερα στην Αγία Σοφία όσο και στη Μονή της Χώρας.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι της απόφασης ,για να μετατραπεί η Αγία Σοφία σε μουσείο ( οι φήμες λένε ότι ο Ατατούρκ ήθελε μια γωνία της να παραμείνει σαν χώρος προσευχής αλλά ξεγελάστηκε από τον αρμόδιο υπουργό Abidin Ozmen ),την εισηγήθηκε μια επιτροπή 9 ‘σοφών’ η οποία απαρτιζόταν από τον πρόεδρο Aziz Ogan ( Διευθυντή Μουσείων Κων/πολης ) και τους καθηγητές Tahsin Oz,Efdalettin Bey,Osman Ferid και τον Γερμανό Βυζαντινολόγο Erchard Ungar κτλ ( ο πλήρης κατάλογος της επιτροπής καθώς και της δράσης της αναγράφεται στο περιοδικό Hayat Tarih Mecmuasi έτους1970 μήνα Subat σελίδα 74 .
Ωστόσο υπάρχουν πολλά ερωτήματα όσον αφορά τις εισηγήσεις των Abidin Ozmen και Aziz Ogan εφόσον λέγεται ότι η Υπουργική Απόφαση δεν δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ( ενώ υπάρχει και δημοσίευση στην με αριθμό 2853 εφημερίδα με κωδικό 2111934 και η με αριθμό 1626 και δημοσίευση την 15.12.1934 . Επίσης άλλη μια αναφορά εμφανίζεται σε άλλη εφημερίδα στην με αριθμό 1589 και ημερομηνία 24.11.1934 ).
Στη συνέχεια της αίτησης ,της έγκρισης και της δημοσίευσης ακολουθούν τάχιστα οι εργασίες ανάδειξης της εκκλησίας /τζαμί σε μουσείο,τέλος του 1934.Ευθύς αμέσως δίδεται εντολή από τον αρμόδιο Υπουργό να γκρεμιστούν τα σπίτια και τα καταστήματα ,που περιβάλλουν τον ναό σαν γειτονιά ( έχει σωθεί μια ωραία γκραβούρα που μας δείχνει αυτή τη γειτονιά ),για να ευπρεπιστεί όλη η περιοχή. Στη απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών της 24.11.1934 αποφασίζεται επίσης να γκρεμιστεί και ο γειτονικός Μεντρεσές του Πορθητή « …για να κερδίσει η ανθρωπότητα ένα επιστημονικό ίδρυμα και για να ικανοποιηθεί ο ανατολικός κόσμος κτλ » Τουρκικά « …sark aleminin sevindirecegi ve insaliga yeni bir ilim muessesini kazandiracak…vs ”
Το πλήρες κείμενο, που παρουσιάζουμε, αναφέρει στα τουρκικά ( για όσους γνωρίζουν την τουρκική ) “..essiz bir mimarlik san’at abidesi olan Istanbul’daki Ayasofya Cami’nin tarihi vaziyeti itibariyle muzeye cevrilmesi,butun Sark aleminin sevindirecegi ve insanliga yeni bir ilim muessesesi kazandiracagi cihetle bunu muzeye cevrilmesi cevresindeki Evkafa ( ενικός του Vakif δηλαδή Βακουφίου ) ait dukkanlarin yiktirilmasi ve digerlerinde Evkafa istimlak edilmek suretiyle guzellestirilmesi ve tamiri ve dami muhafazasi…”
Έτσι φτάνουμε στο σήμερα αντιμετωπίζοντας μια κρίσιμη πραγματικότητα. Δηλαδή ο Πρόεδρος της Τουρκίας Τ.Ρ.Ερντογάν για να «τιμωρήσει» τη δύση ,επειδή δεν δέχεται την Τουρκία στην Ε.Ε. ή δεν παραχωρεί την πολυπόθητη βίζα στους τούρκους ( βέβαια με τη Ρωσία του Πούτιν άρχισε νέο φλερτ αλλά και συνεργασία ,κάτι που πρέπει να υπολογίζει εφόσον η τιμωρία που του επέβαλε η Ρωσία του επέφερε μεγάλο οικονομικό πλήγμα φέτος ) αλλά και να στριμώξει την Ελλάδα μπορεί , αιφνίδια, να μετατρέψει την Αγία Σοφία πάλι σε τζαμί.
Επικαλούμενος για την πράξη του αυτή, όπως και για τις άλλες μετατροπές εκκλησιών/μουσείων πάλι σε τεμένη, την επιθυμία αλλά και την εντολή του Πορθητή Μεχμέτ του ΙΙ όσο και τη λαχτάρα χιλιάδων φανατικών μουσουλμάνων-οπαδών του που απαιτούν κάτι τέτοιο. Είναι όμως πιθανό να παραχωρήσει τμήμα του ναού ( ίσως εκεί που βρίσκεται η σουλτανική βιβλιοθήκη ) για μόνιμη προσευχή εφόσον δεν θα θελήσει να χάσει και τα έσοδα από εισιτήρια ,ακουστικά και πωλήσεις αναμνηστικών τα οποία συνολικά ξεπερνούν το ποσό των 4 εκατομμυρίων ευρώ.
Για να πάρετε μια εικόνα,ενώ το 2006 ο αριθμός των επισκεπτών στο ναό ήταν κοντά στα 2 εκατομμύρια φέτος αναμένεται να φτάσει, παρά την κρίση, στα 3.5 εκατομμύρια επισκέπτες οι οποίοι καλούνται να πληρώσουν 40 τούρκικες λίρες ο καθένας.
Επειδή λοιπόν αναμένουμε εξελίξεις καλό θα ήταν να λείψουν… οι παραφωνίες από την Ελλάδα και τις ΗΠΑ.
ΤΟ ΠΑΛΑΤΙ ΤΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ ΤΟΥ ΤΟΠΚΑΠΙ
Οι Οθωμανοί Σουλτάνοι παραδοσιακά κατοικούσαν στη Βιθυνία ( πρώτα περιοχή Σογιούτ και μετά στην Προύσα όταν αυτή κατακτήθηκε και έγινε η πρώτη τους πρωτεύουσα ) εφόσον η παρακμάζουσα Βυζαντινή Αυτοκρατορία αδυνατούσε επί δεκαετίες να τους νικήσει και να τους εξαφανίσει.
Μετά την κατάκτηση της Θράκης, εφόσον ήταν οι Βυζαντινοί που τους έδωσαν αυτή την ευκαιρία προσλαμβάνοντας τους Οθωμανούς τούρκους σαν μισθοφόρους ( ! ) στο στρατό τους, η πρωτεύουσα του νεοσύστατου Οθωμανικού Κράτους ( όχι τότε αυτοκρατορίας ) μεταφέρθηκε στην κατακτημένη Αδριανούπολη. Τότε κτίζεται και το Παλιό Παλάτι ( Eski Saray ) κοντά στον Τούντζα Ποταμό, παραπόταμο του ποταμού Έβρου.
Το Παλιό Παλάτι επειδή δεν επαρκούσε ο Σουλτάνος Μουράτ Ι άρχισε να κτίζει ένα τεράστιο παλάτι βόρεια της Αδριανούπολης ( σε μια έκταση 3 εκατομμυρίων μ2 ) δίνοντάς του το όνομα Νέο Παλάτι ( Yeni Saray ).Το παλάτι αυτό ολοκλήρωσε ο Πορθητής ,ενώ ο γιός το Βεγιαζίτ ΙΙ το συμπλήρωσε με νέα κτίρια και το έκανε το δεύτερο μεγάλο παλάτι μετά το Τοπκαπί.
Το Νέο Παλάτι δεν είχε την αναμενόμενη τύχη καθ΄ ότι είχε παύσει να χρησιμοποιείται μετά τον 17ο αιώνα και το 1878,όταν οι Ρώσοι ετοιμαζόταν να εισέλθουν στην Αδριανούπολη, ανατινάχτηκε από τον Βαλή της πόλης Tζεμίλ Πασά επειδή χρησιμοποιείτο η περιοχή σαν αποθήκη πυρομαχικών. Σήμερα μερικοί τοίχοι θυμίζουν ότι δίπλα στο ποτάμι και στις μικρές ιστορικές γέφυρες υπήρχε ένα τεράστιο παλάτι των σουλτάνων, το οποίο επί τρεις συνεχείς μέρες ανατιναζόταν !
Όταν μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα της Οθωμανικής, μικρής τότε, αυτοκρατορίας από την Αδριανούπολη στην κατακτημένη Κωνσταντινούπολη από τον Πορθητή δημιουργήθηκε η άμεση ανάγκη για ένα παλάτι. Έτσι ο Μεχμέτ ΙΙ αμέσως ( ολοκληρώθηκε το 1458 ) έκτισε το Παλιό Παλάτι ( Eski Saray ) εκεί που σήμερα είναι κτισμένο του Πανεπιστήμιο του Μπεγιαζίτ, στην πάλαι ποτέ πλατεία του Ταύρου, και κοντά στη Σκεπαστή Αγορά και το Τέμενος του Βεγιαζίτ ΙΙ. Το παλάτι αυτό σήμερα πλέον δεν υπάρχει.
Σύντομα όμως δημιουργήθηκε η ανάγκη για ένα μεγαλύτερο και ομορφότερο παλάτι. Έτσι ακριβώς όπως είχε γίνει και στην Αδριανούπολη. Ολοκληρώνεται λοιπόν η ανοικοδόμηση του Παλατιού Τοπκαπί ( Topkapi Saray ),μεταξύ 1459 και 1478, από τον Πορθητή, σε μια έκταση 700.000 μ2 ακριβώς πάνω στην Ακρόπολη του αρχαίου Βυζαντίου, περίπου πάνω δηλαδή στο πρώτο λόφο της Κωνσταντινούπολης με εξαιρετική θέα προς το Βόσπορο, την Προποντίδα και τον Κεράτιο Κόλπο και φυσικά πάνω σε ερείπια αρχαίων ναών ( να σημειώσουμε ότι και η Αγία Ειρήνη με την Αγία Σοφία είναι κτισμένες πάνω σε αρχαίους ναούς ).
Το Παλάτι αυτό , αρχικά μικρό άρχισε με τα χρόνια να μεγαλώνει όσο αυξανόταν οι ανάγκες της αυτοκρατορίας και των σουλτάνων, ενώ έφτασε να καλύπτει 70.000 μ2 σε τέσσερεις μεγάλες αυλές πριν μεταφερθεί τελικά από τον Σουλτάνο Αμπτουλμετζίτ στο νέο και μοντέρνο, τότε, Παλάτι του Ντολμαμπαχτσέ ( κτισμένο σε μια έκταση 250.0000 μ2 από πατέρα και γιό Αρμένιους αρχιτέκτονες Μπαλγιάν το 1855 ).Έτσι σήμερα κανένας δεν έχει απαιτήσεις από το Παλάτι του Τοπκαπί εκτός από το να φέρνει χρήματα στο κράτος εφόσον κάθε χρόνο πάνω από 3 εκατομμύρια επισκέπτες το επισκέπτονται πληρώνοντας 40 Λίρες Τουρκίας το άτομο.
Δεν θα σταθούμε στις λεπτομέρειες του Παλατιού αυτού ,στο οποίο ζούσαν 4.000 άνθρωποι και λάμβαναν χώρα σημαντικά γεγονότα επί 378 χρόνια, το οποίο ο Κεμάλ Ατατούρκ το μετέτρεψε σε μουσείο την 3 Απριλίου 1924. Το Παλάτι αυτό συμπεριλήφθηκε στη λίστα Μνημείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο το 1985.
Θα περάσουμε σε ένα άλλο θέμα που έγινε πρόσφατα γνωστό. Το Παλάτι του Τοπκαπι μετά από 538 ολόκληρα χρόνια χρειάζεται επείγουσα ανακαίνιση γιατί μερικοί τοίχοι άρχισαν να κάνουν ρωγμές.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανακάλυψη των ρωγμών, κυρίως στο πολυδιαφημισμένο ( ακόμη και από την ταινία «Τοπκαπί» του Ζυλ Ντασσέν και της Μελίνας Μερκούρη ) θησαυροφυλάκιο, είχε οδηγήσει στο κλείσιμο της πρόσβασης των χιλιάδων τουριστών σε κάποιους χώρους.
Το Τούρκικο ΥΠΠΟ ανακοίνωσε ότι η ανακαίνιση του Παλατιού θα γίνει βήμα βήμα καθώς διάφορα κτίσματα, για τα οποία διατυπώνονται φόβοι όσον αφορά τη στατική τους σταθερότητα, θα πρέπει να ενισχυθούν.
To παλάτι των σουλτάνων του Τοπκαπί δεν κινδυνεύει από τους ισλαμιστές καθότι στην ειδική αίθουσα των ιερών κειμηλίων φυλάσσονται τα ιερότερα κειμήλια των μουσουλμάνων όπως η μαύρη σημαία του Προφήτη Μωάμεθ ( και όχι πράσινη ή κόκκινη ),προσωπικά του αντικείμενα, το σπαθί του όπως και μερικών χαλιφών ,πολλά άλλα ιερά κειμήλια από την Μέκκα και τμήμα του χεριού του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου ( το οποίο μάλλον προήλθε από τη Δαμασκό όπου βρισκόταν ο τάφος του, κατά την παράδοση ,μέσα το Μεγάλο Τέμενος.
ΒΑΣ.ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ
