Μια εξαιρετικά «επίκαιρη» διακήρυξη κυκλοφόρησε στον προσφυγικό κόσμο πριν από μισό αιώνα, το 1962. Την παραθέτουμε ολόκληρη μαζί με τον κατάλογο αυτών που είχαν υπογράψει:
«Αδελφοί Πρόσφυγες,
Σαράντα χρόνια συμπληρώθηκαν από τότε που το έθνος έζησε την πιο βαρειά συμφορά της νεώτερης Ιστορίας του: την Μικρασιατική καταστροφή … Σαράντα χρόνια συμπληρώθηκαν από τότε που ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Θράκης ξεριζώθηκε τραγικά από τις προγονικές εστίες του.
Εμείς όσοι επιζήσαμε από τη φωτιά και το μαχαίρι, εγκαταλείψαμε μέσα σε ώρες, ό, τι πιο προσφιλές και πολύτιμο είχαμε: νεκρούς άταφoυς, χώματα ποτισμένα με ιδρώτα και αίμα, περιουσίες, πολιτισμό χιλιετηρίδων, και καταφύγαμε στην Ελλάδα γυμνοί, με το φτωχό μπογαλάκι της προσφυγιάς, για να δημιουργήσουμε κι’ εδώ με το μόχθο μας και τη φλογερή αγάπη μας στη ζωή, να χτίσουμε πολιτείες, να στήσουμε επιχειρήσεις, ν’ αναστήσουμε παιδιά, ν’ αγωνιστούμε για ό, τι ωραίο και μεγάλο.
Ολόκληρος ο κόσµος αισθάνεται την ανάγκη να τιµήση την τραγική αυτή επέτειο.
Το 9ο Πανελλήνιο Προσφυγικό Συνέδριο που συνήλθε προ τινος εις την Αθήνα απεφάσισε την οργάνωση διαφόρων εκδηλώσεων σε όλη τη χώρα από τας τοπικάς προσφυγικάς οργανώσεις σε συνεργασία και µε άλλους παράγοντες της κoινωνικής ζωής.
Η µνήµη δεν είναι µόνον φόρος τιµής, είναι ένας µεγάλος δάσκαλος, είναι η συνείδησις ή ίδια του κάθε λαού. Τη µνήµη αυτή ποιός θ’ αρνηθεί να την τιµήση;
Με δάκρυ, µε τραγούδι, µε τη βαθειά πονεµένη νοσταλγία για τον κόσµο που χάθηκε µα και µε το χαµόγελο της ελπίδας, της εµπιστοσύνης στις δηµιουργικές µας ικανότητες, η Επιτροπή µας καλεί οργανώσεις και άτοµα να συµβάλουν µε όλες τους τις δυνάµεις στην επιτυχία των εκδηλώσεων για την τραγική αυτή επέτειο.
Η ζωή συνεχίζεται, τη θέλουµε ωραία, τη θέλουµε ειρηνική για µας, για τα παιδιά µας, για την Πατρίδα µας».
Θεοδωράκης Μίκης Συνθέτης, Φωτιάδης Δηµήτριος Λογοτέχνης, Σωτηρίου Διδώ Λογοτέχνις, Παπαδηµητρίου Έλλη Λογοτέχνις, Τρυπιάς Νικόλαος Δήµαρχος Ν. Φιλαδελφείας, Παυλόπουλος Χάρης Δήµαρχος Καλλιθέας, Μανωλίδης Λεωνίδας Δήµαρχος Καισαριανής, Μαυροθαλασσίτης Σταύρος Δήµαρχος Αιγάλεω, Θωµαΐδης Σωτήριος Δήµαρχος Νικαίας, Μισαηλίδης Δηµήτριος Δήµαρχος Κερατσινίου, Κοσκινάς Μαρίνος Δήµαρχος Δραπετσώνας, Χατζήµπεης Σταµάτης τέως Βουλευτής Πειραιώς, Πρόεδρος του 8ου Πρoσφυγικoύ Συνεδρίου, Χονδροµµατίδης Χρήστος Πρόεδρος ΠΟΑΑΠ 1922,
τέως Βουλευτής, Αραβανόπουλος Γεώργιος τέως Βουλευτής, Δικηγόρος, Ταλιαδούρος Δηµήτριος Πρόεδρος 9ου Πανελληνίου Προσφυγικού Συνεδρίου, Δικηγόρος, Μιχαλόπουλος Αλέξανδρος Γεν. Γραµµατεύς ΠΟΑΑΠ 1922, Δηµοτ. Σύµβ. Αθηναίων, Βιάρος Παναγιώτης Αντιπρόεδρος ΠΟΑΑΠ 1922, Σαββόπουλος Αναστάσιος Πρόεδρος Συλλόγου Προσφύγων Συνοικισµού Κουντουριώτη, Μάλτας Δηµήτριος Εκπρόσωπος Συλλόγου Προσφύγων Κάτω Τούµπας Θεσσαλονίκης, Γιαννάτος Αργύριος Πρόεδρος Συλλόγου Προσφύγων Πολυγώνου, Τουλουµτζής Ιωάννης Πρόεδρος Συλλόγου Προσφύγων Δραπετσώνας, Αθηναίος Νικόλαος Πρόεδρος Συλλόγου Βοµβοπλήκτων και Προσφύγων Δραπετσώνας,
Λουκίδης Σάββας Πρόεδρος Συλλόγου Προσφύγων Κερατσινίου, Λέφας Γεώργιος Πρόεδρος Συλλόγου Δουργουτίου, Κροκιδάς Σπύρος Γεν. Γραµµατεύς Συλλόγου Προσφύγων Κάδµου Αµπελοκήπων, Ελευθερίου Βασίλειος Γεν. Γραμματεύς Συλλόγου Προσφύγων Καισαριανής, Ασιατίδης Κωνσταντίνος Πρόεδρος Ενώσεως Ποντίων Καλλιθέας, Σωτηριάδης Παναγιώτης Πρόεδρος Συλλόγου Προσφύγων Νέας Σμύρνης Λαρίσης, Βασιλειάδης Eυθύμιoς Πρόεδρος Παμμικρασιατικού Συνδέσμου Πατρών, Χατζηγνατιάδης Ευστάθιος Γεν. Γραμματεύς Προσφυγικής Ενώσεως Λαυρίου, Κυριακού Αλέξανδρος Πρόεδρος Ενώσεως Προσφύγων Θηβών.
Το κείμενο αυτό περιλαμβάνεται στον 11ο τόμο των «Μικρασιατικών Χρονικών» (1964) που είναι αφιερωμένος αποκλειστικά στο Έτος του Ελληνισμού της Ανατολής.
Την πρόταση να καθιερωθεί το 1962, 40 χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ως Έτος του Ελληνισμού της Ανατολής, την είχε καταθέσει δημόσια ο Νίκος Μηλιώρης, διακεκριμένο στέλεχος της Ενώσεως Σμυρναίων και γενικότερα του Μικρασιατικού Ελληνισμού, με άρθρο του στο 31ο τεύχος, Αυγούστου – Οκτωβρίου 1961, της «Μικρασιατικής Ηχούς».
Η ιδέα αγκαλιάστηκε και υλοποιήθηκε από την Ένωση Σμυρναίων και από τα άλλα μικρασιατικά, τα ποντιακά, τα ανατολικοθρακιώτικα προσφυγικά σωματεία ολόκληρης της Ελλάδας και της διασποράς (ΗΠΑ, Αλεξάνδρεια κλπ) και από τον τύπο, αποκτώντας ιδιαίτερη δυναμική.
91 χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, 51 χρόνια μετά τη δημοσίευση της παραπάνω διακήρυξης, σήμερα, τα ζητήματα που θέτει είναι επίκαιρα και σημαντικά.
Αυτή η διακήρυξη, συμπληρωμένη με τα σύγχρονα αιτήματα για
· την αναγνώριση της Γενοκτονίας
· την αξιοποίηση της περιουσίας των ανταλλάξιμων υπέρ του Ελληνισμού της Ανατολής
· τη δημιουργία του Μουσείου του Ελληνισμού της Ανατολής
· κλπ
μπορεί να αποτελέσει τους άξονες δράσης κάθε φυσικού ή νομικού προσώπου, συλλόγου κλπ που δρα σήμερα στην Ελλάδα γι’ αυτούς τους σκοπούς, έτσι ώστε μετά από εννέα χρόνια, κατά την επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, να έχουμε πετύχει αυτούς τους κύριους στόχους μας.
Αυτοί που θα υπογράψουν τη νέα Διακήρυξη δεν θα είναι βέβαια οι ίδιοι. Οι περισσότεροι που είχαν υπογράψει τότε δεν είναι, δυστυχώς, ανάμεσά μας. Όμως, ο πρώτος που είχε υπογράψει, ο Μίκης Θεοδωράκης, πιστεύω ότι μπορεί να είναι και πάλι ο πρώτος που θα υπογράψει τη νέα διακήρυξη.
Αθήνα, Αμπελόκηποι, 31-1-2013 Φαίδων Γ .Παπαθεοδώρου
