Πως να μιλήσεις στα παιδιά σήμερα 100 χρόνια μετά για τη Μικρασιατική Καταστροφή;
Για το δύσκολο αυτό θέμα έχουν γραφτεί χιλιάδες βιβλία, άρθρα, εργασίες, έχει αναλυθεί το ιστορικό πλαίσιο της εκστρατείας και καταστροφής, η προσφυγιά, η αποκατάσταση, με συγκρούσεις ιστορικών, συγγραφέων, ιδεολογικές προσεγγίσεις, συμφωνίες και διαφωνίες. Αλλά και πολλές ελλείψεις και ερωτήματα.
Αν υπάρχουν σήμερα ακόμα ερωτήματα στους μεγάλους, σκεφτείτε πόσα περισσότερα υπάρχουν στα παιδιά και τους εφήβους. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια υπάρχουν συγγραφείς που ασχολούνται με αυτό που ονομάζεται παιδική λογοτεχνία για τη μικρά ασία και με ιστορίες γιαγιάδων, παπούδων, μικρών προσφυγόπουλων, αλλά και graphic novel προσπαθούν να καλύψουν το μεγάλο αυτό θέμα.
Παιδικά βιβλία για τη Μικρασιατική Καταστροφή
Το δίκτυο μικρασιάτης σας προτείνει μερικά από αυτά:
1. Αντίο, Σμύρνη της Ιωάννας Μπαμπέτα
Πρόκειται για την καταστροφή της Σμύρνης μέσα από τα αθώα μάτια των παιδιών.
Ήταν άνοιξη του 1919 όταν ο μπαμπάς υποσχέθηκε στον Λευτέρη ένα ποδήλατο. Εκείνες τις μέρες ελληνικές σημαίες γέμιζαν τον χάρτη και στόλιζαν τα μπαλκόνια.
«Ήρθαν οι Έλληνες!»
Ο καιρός περνούσε και ο Λευτέρης παρέα με τον φίλο του τον Ασλάν σεργιάνιζαν στην προκυμαία του Και. Σχεδίαζαν ταξίδια κι έκαναν όνειρα για το μέλλον.
Ήταν Σεπτέμβριος του 1922 όταν οι ελληνικές σημαίες κατέβηκαν, τα όνειρα έγιναν εφιάλτες και τα ταξίδια ήταν πλέον χωρίς επιστροφή.
«Αντίο, Σμύρνη»
Εκδόσεις Μίνωας, για παιδιά 5-6 ετών
2. Σμύρνη μου παραμυθένια, της Αδαμαντίας Αλατάρη
Της εκπαιδευτικού Αδαμαντίας Αλατάρη που συνοδέυεται από πρόγραμμα για παιδιά.
Γεύση σμυρναίικης αρχοντιάς με νόημα κι ένας κρυμμένος θησαυρός απ την ευλογημένη ζωή της Σμύρνης βρίσκεται μέσα στο βιβλίο «Σμύρνη μου…Παραμυθένια».
Τα παιδιά μας, ειδικά σ’ αυτά τα χρόνια που ζούμε, έχουν ανάγκη από παρηγοριά, από παραμυθία για να ξεπεράσουν τα εμπόδια της ζωής!
Έχουν ανάγκη από τα μεγάλα μηνύματα του Ουρανού, όπως είναι η Αγάπη, η Απλότητα, η Ελπίδα για να πετάξει η ψυχούλα τους Ψηλά !
Το βιβλίο «Σμύρνη μου…Παραμυθένια» περιλαμβάνει τρία παραμύθια. Την «Κουκουμαγκίνα», «Το Κουμούδεντρο», τον «Ψαρά και το ψάρι» κατάλληλα για παιδιά από τριών ετών και πάνω. Εμπλουτίζεται με χαρούμενες και ωφέλιμες δραστηριότητες και συνοδεύεται από cd αφήγησης των παραμυθιών με επένδυση παραδοσιακής μουσικής.
Το πλαίσιο του προγράμματος και κυρίως οι δραστηριότητες έχουν στόχο να εμπνεύσουν τα παιδιά να δημιουργήσουν, να αναπτύξουν την ενεργητική μάθηση βελτιώνοντας τη συμπεριφορά τους μέσα απ΄τις αξίες της ζωής που ζουν οι πρωταγωνιστές των τριών παραμυθιών που περιλαμβάνει το παραμύθι «Σμύρνη μου παραμυθένια».
Εκδόσεις Εαρ, για παιδιά 3 ετών και άνω.
3. Τζιέρι μου 1922, της Φωτεινής Στεφανίδη
Από την Τρίγλια, την εξελληνισμένη από τα αρχαία χρόνια κωμόπολη της Προύσας, η ιστορία μιας ζωής, πολλών ζωών, χιλιάδων ζωών σαν αυτήν. Η γιαγιά της συγγραφέα μοιράζεται τη ζωή της.
Και το δεύτερο μεσημέρι βγήκε στην αυλή απ’ την κουζίνα φέρνοντας μια πιατέλα γεμάτη ώς επάνω κουτσομούρα μεγάλη, θα ‘ταν και δυο κιλά. Την είχε καλοτηγανίσει, πολύ τραγανή φαινόταν… Σκοντάφτει στο μαρμαράκι της πόρτας- πάντα τα ‘σερνε τα πόδια της- πάρ’ τα όλα κάτω. «Δε βαριέσαι», λέει στο λεπτό. «Ψι ψι ψι», έδωσε τα ψάρια στα γατιά. Μέχρι να φάνε εκείνα, σκουπίζει το ίδιο τηγάνι, ανάβει το πετρογκάζ, βάζει το τηγάνι επάνω με φρέσκο λάδι. Περιμένει ένα λεπτό. Κόβει δυο σφιχτές ντομάτες κι ένα μεγάλο κρεμμύδι, τα ρίχνει μέσα. Συνεχίζει ρίχνοντας καμιά δεκαριά αβγά, αφού τα έσπαζε πρώτα σ’ ένα πιατάκι. Το λάδι πιτσίλαγες, χάλαγε τον κόσμο. Τρίβει φέτα αποπάνω. Ρίγανη, πιπέρι. Χωρίς κουβέντα κάτσαμε και φάγαμε.
Αυτή ήταν η γιαγιά μου. Τα έχανε όλα, άρχιζε από την αρχή.
Λίγες εικόνες της γιαγιάς από μια ολόκληρη ζωή, δοσμένες στην εγγονή σαν σκόρπιες φωτογραφίες από ένα μεγάλο ταξίδι. Εικόνες πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, όταν μόνο τα σύννεφα τ’ ουρανού και της καθημερινότητας σκίαζαν τη ζωή, εικόνες μέσα από την Καταστροφή, το καραγιαγκίνι που κατέκαψε ζωές και περιουσίες και μαύρισε τις καρδιές, κι άλλες μετά την Καταστροφή, από την προσφυγιά και το ξεκίνημα στη νέα πατρίδα. Αληθινές όλες.
Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, για παιδιά 9-12 ετών
4. Η γιαγιά μου…η ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ, της Αδαμαντίας Αλατάρη
Η συγγραφέας εκπαιδευτικός Αδαμαντία Αλατάρη, μας μεταφέρει με δροσερό, απαλό και συγκινητικό τρόπο την αληθινή ιστορία της γιαγιάς της Αδαμαντίας, από τη Σμύρνη μέσωτης Χίου στην Αθήνα, που μέσα απ τα μάτια της και την ψυχή της κάνει πλέον γιαγιά της όλη τη σταυρωμένη ΄΄ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ΄΄.
Εκεί στα ευλογημένα, τα αρχοντικά, τα Ελληνικά μέρη της Μικράς Ασίας που λες και είχε εγκατασταθεί η πνοή του Θεού πάνω τους γεννήθηκε η γιαγιά Αδαμαντία. Η εγγονή της γράφοντας μεταγγίζει τη μνήμη στα παιδιά για να μη γίνει λήθη και τους αφήνει να βρουν το μυστικό, τον κρυφό πόνο που υπάρχει μέσα στο βιβλίο, αυτό που έκανε ένα λαό να περάσει στην Ιστορία. Η καρδιά της εγγονής Αδαμαντίας δεν αγκυροβολεί στο νησί των λοτοφάγων για να ξεχάσει την αλήθεια, δεν μπορεί να την ξεχάσει…
Εκδόσεις Σαίτης, για παιδιά 9 ετών και άνω
5. Το πάτημα του Ελληνα, της Ελένης Σβορώνου
«Το κρύο είναι τσουχτερό αυτό το χειμωνιάτικο απόγευμα. Τα δυο αδέρφια χώνονται μέσα στα χοντρά πανωφόρια τους και βγαίνουν στα σοκάκια της Τρίγλιας. Η Κατερίνα ακολουθεί το Χρυσόστομο χωρίς να κάνει άλλες ερωτήσεις. Μέσα της τον καταλαβαίνει. Δεν μπορεί να το εξηγήσει, αλλά ο Χρυσόστομος δε μοιάζει με κανέναν τους. Είναι παιδί – τι παιδί, άντρας πια – που ξέρει τι θέλει. Λες και το ήξερε από την ώρα που γεννήθηκε. Και στα παιδικά παιχνίδια τους και στην τρέλα και στις αταξίες πρώτος ήταν, αλλά πώς γινότανε κι ο λόγος του, η στάση του είχανε άλλη βαρύτητα.
Διάβαζε κι ήτανε καλός μαθητής. Αλλά κι άλλοι είναι καλοί μαθητές. Αλλά ο Χρυσόστομος είχε μια διαφορά. Μάθαινε για να απαντήσει στα ερωτήματά του. Μάθαινε για εκείνον. Σκασίλα του, σκεφτόταν η Κατερίνα, για το δάσκαλο και τις εξετάσεις. Μελετούσε για να απαντήσει σε κάτι δικό του…»
Και το ερώτημα που θέτει τώρα ο Χρυσόστομος στην Κατερίνα αντηχεί σ’ όλο τον Πόντο και στη Μικρά Ασία: Έχει κάποιο νόημα η θυσία σήμερα; Υπάρχει μια ιδέα που να αξίζει την ίδια σου τη ζωή;
Και με το κύμα του χρόνου, το ερώτημά του φτάνει ως τις μέρες μας…
Με φόντο την ιστορία του Ελληνισμού στα νεότερα χρόνια, η ζωή του Χρυσοστόμου Σμύρνης ξετυλίγεται σαν μια περιπέτεια.
Μια περιπέτεια όπου ο ήρωας και ο Ελληνισμός μοιάζει να μην ξεχωρίζουν μεταξύ τους.
Όταν ο άνθρωπος και η ιδέα γίνονται ένα, το ποτάμι της Ιστορίας σταματά.
Έστω για μια στιγμή μονάχα. Κι ύστερα συνεχίζει ορμητικό. Μα υπάρχουν στιγμές που κρατούν μια αιωνιότητα.
Εκδόσεις Κέδρος, για παιδιά 11 ετών και άνω
6. Ο τελευταίος Ελληνας της Σμυρνης, της Ελένης Δικαίου
Σµύρνη σήµερα. Ένα συνέδριο µεταφραστών τελειώνει τις µέρες του Πάσχα. Στον κήπο της Αγίας Φωτεινής, της µικρής εκκλησίας την οποία έχει παραχωρήσει το ολλανδικό προξενείο για τις θρησκευτικές ανάγκες της ολιγάριθµης ορθόδοξης κοινότητας, δυο άνθρωποι συναντιούνται τυχαία το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, λίγο πριν βγει ο Επιτάφιος. Ένας νεαρός µεταφραστής κι ένας γέρος µαθητής της παλιάς Ευαγγελικής Σχολής Σµύρνης.
Ο ένας αγωνιά για το χρέος που δεν κατάφερε να ξεπληρώσει, ο άλλος αναλαµβάνει να το ξεπληρώσει αυτός. Μια µαθητική εργασία. Ένα κουρελιασµένο πουκάµισο: «Όχι… Έχει πάνω του το αίµα του δεσπότη!». Η αλήθεια που δεν πρέπει να χαθεί.
Πώς µπορεί να γίνει η αλήθεια λέξεις; αναρωτιέται ο νεαρός µεταφραστής. Εκείνος τις λέξεις έχει συνηθίσει να τις µεταφράζει, πώς θα µπορούσε να «µεταφράσει» γεγονότα και συναισθήµατα, να τα κάνει λέξεις και να φτιάξει ένα βιβλίο µε την αλήθεια τους; Όµως έχει αποδεχτεί την κληρονοµιά, το χρέος είναι πια δικό του.
Ο νεαρός µεταφραστής θα έχει ως το τέλος αµφιβολίες για το αν κατάφερε τελικά να πει στο βιβλίο του το ίδιο καλά µε τους σπουδαίους συγγραφείς τους οποίους έχει µεταφράσει όλα εκείνα που «δε φτάνουν τα λόγια για να τα πουν ούτε γράφονται, είναι λίγα τα γράµµατα, δε φτάνουν». Για ένα µονάχα θα είναι σίγουρος. Πως την αλήθεια την έχει πει ολόκληρη!
Εκδόσεις Πατάκη, για παιδιά 8 ετών και άνω
