Το θέμα της κατά περιόδους γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας του Αιγαίου, των Ελλήνων της Μαύρης θάλασσας, των Ελλήνων της θάλασσας του Μαρμαρά, των Ελλήνων της Στερεάς Ελλάδας,των Ελλήνων της νησιωτικής Ελλάδας, των Ελλήνων της Μακεδονίας, κατά συνέπεια όλου του Ελληνισμού έχει κοινό παρονομαστή – θύτη.
του Κωνσταντίνου Ν. Θώδη, συγγραφέα – εκπαιδευτικού
Όταν μιλάμε για γενοκτονία με φορέα υποβολής τον ίδιο, δηλαδή το τουρκικό κεμαλικό κράτος, για όλους τους εμπλεκόμενους «παθόντες» λαούς – θύματα, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να κινούμαστε μέσα στα πλαίσια μιας κοινής προσπάθειας με τη συναίνεση όλων, ιδιαίτερα όταν απευθυνόμαστε σε ανήκοντες στην ίδια εθνική ομάδα, όπως είναι οι Έλληνες έλκοντες την καταγωγή τους και απόγονοι των Ελλήνων της Μικρασίας του Αιγαίου, του Πόντου, της Κωνσταντινούπολης.
Η γενοκτονία δεν απονέμεται ως τίτλος τιμής σε κανέναν, ούτε τεμαχίζεται. Δεν είναι διεκδίκηση τίτλων ιδιοκτησίας αγροτικής γης, όπου εμπλέκονται πολλοί και όποιος έχει τον τρόπο και τα μέσα, πολιτικά ή οικονομικά κάποια περίοδο ή δεδομένη χρονική στιγμή εγείρει αγωγή κατά του δημοσίου, ας πούμε και όταν εκδοθεί η δικαστική απόφαση και δικαιωθεί γίνεται κύριος του τίτλου της ιδιοκτησίας, η οποία και του αποδίδεται άμεσα, αποτελεί τετελεσμένο γεγονός και φέρει τελικά και το όνομά του. Οι υπόλοιποι με αυτή την απόφαση ίσως δικαιώνονται μεν, αλλά ήδη η απόφαση δεν έχει συμπεριλάβει τα δικά τους ονόματα, αφού δεν κατέθεσαν αγωγή. Φαίνεται δε, μόνο στο όνομα του διεκδικητή και καταθέτοντος την αγωγή, του οποίου ο τίτλος είναι ορατός, νόμιμος και μπορεί να προβάλλεται δημόσια.
Η γενοκτονία διαφόρων εθνών και εθνοτήτων που ζούσαν μέσα στα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σκιάζει με βαθύ μαύρο χρώμα την ιστορία του τουρκικού λαού και της κρατικής του οργάνωσης. Ο Γάλλος συγγραφέας και περιηγητής Ανρί Μπάρμπι, ο οποίος βρέθηκε στην Ανατολία το 1916 γράφει στις σημειώσεις του : “ Όποιος περάσει τώρα από τις περιοχές αυτές δεν μπορεί παρά να ανατριχιάσει στη θέα των ερειπίων και του θανάτου. Δεν υπάρχει ούτε ένα δένδρο, ούτε ένας βράχος, ούτε μια τούφα χαμηλής βλάστησης που να μην βεβηλώθηκε και να μην καλύφθηκε από ποτάμια αίματος.
Δεν υπάρχει ποτάμι ή ρέμα που να μην πέρασε στην αιώνια μνήμη σαν τόπος εκτέλεσης εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων. Δεν υπάρχει ούτε ένας γκρεμός, ούτε ένα φαράγγι που να μην έγινε υπαίθριος τάφος και το κοίλος του οποίου δεν άσπρισε απ΄τους σκελετούς των θυμάτων, καθώς σε καμία περίπτωση οι εκτελεστές τους δεν είχαν το χρόνο, μα ούτε την θέληση να κάνουν τον κόπο να θάψουν τα θύματά τους…” Ακόμη μια μαρτυρία ενός Άγγλου ιστορικού και καθηγητή της φιλοσοφίας, του Χέρμπερτ Γκίμπονς : “ Ακόμη πιο τρομακτικό γεγονός ήταν ο εκτοπισμός, το ξεσπίτωμα, των αμάχων της Μεσοποταμίας. Δεν εξαιρέθηκαν ούτε οι άρρωστοι, ούτε οι έγγυες γυναίκες.
Οι άνθρωποι δεν είχαν τη δυνατότητα να πάρουν τίποτε μαζί τους. Και αυτοί οι φτωχοί άνθρωποι κάτω από τον καυτό ήλιο έπρεπε να βαδίσουν με τα πόδια για 5 με 6 εβδομάδες. Οι ηλικιωμένοι, οι άρρωστοι και τα παιδιά που έπεφταν στο δρόμο ποτέ δεν σηκώθηκαν. Οι γυναίκες που ήταν σε προγεννητικό στάδιο με τα μαστίγια αναγκαζόταν να μετακινηθούν. Και όταν κατά τη διάρκεια της πορείας μια γυναίκα έφτανε στον τοκετό, ετοιμοθάνατους τους άφηναν να πεθάνουν μέσα στη σκόνη. Ποια από αυτές τις γυναίκες – μητέρες θα μπορούσε να αυτοκτονήσει ; Οι γυναίκες αυτές σε έξαλλη κατάσταση χτυπούσαν τα μωρά τους στο έδαφος για να τα απαλλάξουν από τον πόνο.
Εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες και παιδιά πέθαναν στο δρόμο από την πείνα και τη δίψα…” Αυτή ήταν η μοίρα όλων εκείνων τους οποίους οι ηγέτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για πολιτικούς λόγους αποφάσισαν είτε να εξοντώσουν, είτε να μετακινήσουν έξω από τα εδάφη της αυτοκρατορίας, τα οποία εδάφη δικαιωματικά ανήκαν σε όλα αυτά τα υπό εξόντωση και εκτόπιση ιστορικά έθνη. Αυτό θα το αποδείξουμε στο δεύτερο μέρος του πονήματός μας.
Θα μπορούσαν όλα αυτά να μην συμβούν ; Με άλλα λόγια θα μπορούσε να αποφευχθεί η γενοκτονία ; Ήταν άραγε ένοχοι για τη γενοκτονία οι ίδιοι οι άνθρωποι που υποβλήθηκαν σε αυτήν ; Αυτά τα ερωτήματα πάντα προέκυψαν, προκύπτουν και θα προκύπτουν όσο και όταν επικρατεί ακόμη αυτή η αφελής αντίληψη, ότι η γενοκτονία σχετίζεται με μια μορφή συμπεριφοράς των Ελλήνων, των Αρμενίων, των Ασσυρίων, των Κούρδων και άλλων εθνών που οι Τούρκοι αποφάσισαν να ξεφορτωθούν.
Φαινομενικά, σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, αν όλα αυτά τα έθνη ήταν πιο μετριοπαθή, πιο ειρηνικά και προδοτικά και δεν σήκωναν τα όπλα, δεν θα υπήρχε η γενοκτονία. Με άλλα λόγια, για το μίσος ενάντια στους λαούς που υπόκεινται σε γενοκτονία, φταίνε οι ίδιοι αυτοί οι λαοί ως ένοχοι. Αλλά, στην πραγματικότητα φορέας της γενοκτονίας όλων των εθνικών μειονοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν πάντα η τουρκική πλευρά. Η γενοκτονία ήταν πολιτικά προκαθορισμένη, ανεξάρτητα από τον τύπο της συμπεριφοράς των θυμάτων. Το να κατηγορούμε το θύμα κατά κάποιον τρόπο, θα ισοδυναμούσε με το να κατηγορήσουμε το Ιράκ ή τη Σερβία ότι φταίνε για την επιθετικότητα των ΗΠΑ.
Η γενοκτονία των λαών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν μπορούσε να προληφθεί ή να αποφευχθεί και αυτό το τονίζω ιδιαίτερα, για τον εξής απλούστατο λόγο : Γιατί αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της τουρκικής πολιτικής κουλτούρας. Για να το δούμε αυτό διαχρονικά στην ιστορία των τελευταίων 100 χρόνων, από την Επανάσταση ως τη Μικρασιατική καταστροφή και μέχρι το 1925, παραθέτουμε κατά χρονικές περιόδους τις γενοκτονίες και την ιστορία τους που οργανώθηκαν από τις τουρκικές αρχές εξουσίας σε διάφορες ηγεμονίες της.
Σε αυτά τα πογκρόμ εξοντώθηκαν : Το 1822 στη σφαγή της Χίου περίπου 50.000 Έλληνες. Το 1823 στο Μεσολόγγι περίπου 9.000 Έλληνες. Το 1826 στη Βασιλεύουσα περίπου 25.000 Γενίτσαροι. Το 1850 στη Μοσούλη περίπου 10.000 Ασσύριοι. Το 1860 στο Λίβανο περίπου 12.000 Μαρωνίτες. Το 1876 στη Βουλγαρία 15.000 περίπου Βούλγαροι. Το 1894 στο Σασούν περίπου 12.000 Αρμένιοι. Το 1896 στη Δυτική Αρμενία περίπου 300.000 Αρμένιοι. Το 1903 – 1904 στη Βόρεια Ελλάδα – Μακεδονία – περίπου 15.000 Έλληνες.
Το 1904 στα Άδανα περίπου 30.000 Αρμένιοι. Το 1915 στην Αρμενία περίπου 1.500.000 Αρμένιοι. Το 1918 στο Καρς, Αρνταχάν και Αλεξανδρόπολις περίπου 100.000 Αρμένιοι. Το 1919 στην Κιλικία περίπου 50.000 Αρμένιοι. Το 1922 στη Σμύρνη περίπου 200.000 Έλληνες κυρίως και Αρμένιοι. Τέλος, από το 1917 ως το 1925 στη Νοτιοανατολική Τουρκία περίπου 2.000.000 Κούρδοι εξοντώθηκαν και εκτοπίστηκαν.
Δυστυχώς, κι εδώ είναι το πρόβλημα, καθένας από τους λαούς που υποβλήθηκε σε γενοκτονία, απελάσεις, εκτοπίσεις και διώξεις ασχολείται με : 1. Το δικό του πρόβλημα αποδεικνύοντας με τις μαρτυρίες των συγγενών των θυμάτων που επέζησαν και τα ιστορικά ντοκουμέντα, ότι πραγματικά διώχθηκε και εξοντώθηκε. 2. Το γεγονός ότι η δίωξη ήταν άδικη και αντίθετη με τις αρχές του πολιτισμού και της προόδου και 3. Την απαίτηση για αναγνώριση και καταδίκη της γενοκτονίας του λαού του από τη διεθνή κοινότητα.
Τότε όλοι πίστευαν ότι κάθε μια γενοκτονία αποτελεί ανεξάρτητο πολιτικό πρόβλημα που πρέπει να λυθεί ανεξάρτητα, χωρίς την ανάμειξη και τη συσχέτιση με άλλες πράξεις βίας σε συσχετισμό με τα υπόλοιπα έθνη. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι «Μια φωνή» ενάντια στη γενοκτονία και η αναγνώρισή της από την Τουρκία όποτε κι αν επιτευχθεί να συνδεθεί με την κατεύθυνση εκδημοκρατισμού αυτής της χώρας. Αποτέλεσμα αυτού του καθεστώτος, γιατί περί καθεστώτος πρόκειται, η απέλαση ως σήμερα περισσοτέρων από 5.000.000 χριστιανών από τις πατρογονικές τους εστίες. Σήμερα στην Τουρκία δεν υπάρχουν περισσότεροι από 150.000 χριστιανοί.
Με βάση τις μαρτυρίες και τα αποτελέσματα επιστημονικών ερευνών και αναλύσεων των πληγέντων εθνικών ομάδων απαγγέλονται κατηγορίες : Για την εξόντωση 2.000.000 περίπου Αρμενίων ως αποτέλεσμα της σφαγής και των πορειών θανάτου την περίοδο 1915 – 1922 και από αυτούς οι μισοί την περίοδο 1915 – 1916. Για την απέλαση από τη μητρική τους γη και εξόντωση τουλάχιστον 750.000 Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης, της Ιωνίας, της Καππαδοκίας και του Πόντου κατά την περίοδο 1912 – 1922 , από τους οποίους 350.000 Έλληνες του Πόντου κατά την περίοδο 1916 – 1922. Για τη σφαγή περίπου 500.000 Αραμαίων/Ασσυρίων κατά την περίοδο 1914 – 1918 από τους οποίους περίπου 100.000 πιστοί της Συριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Τα θύματα ήταν πολίτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι θύτες το στρατιωτικό καθεστώς προσκείμενο στο τουρκικό εθνικιστικό κόμμα «Ένωση και Πρόοδος», γνωστοί και ως «Νεότουρκοι» και επίσης ο ιδεολογικός και πολιτικός κληρονόμος του, η κυβέρνηση της αντιπολίτευσης της Άγκυρας, ιδρυτής και ηγέτης της οποίας ήταν ο Κεμάλ Μουσταφά Ατατούρκ. Οι προσπάθειες για την ανάληψη ευθύνης για τις μαζικές εκτελέσεις, τις θηριωδίες και τους διωγμούς κατά την χρονική περίοδο 1919 – 1922 δεν οδήγησαν σε κανένα αποτέλεσμα.
Οι δράστες παρέμειναν ουσιαστικά ατιμώρητοι. Έτσι οι σταδιακές ή εξουσιοδοτημένες εκτοπίσεις και σφαγές στάθηκαν αρνητικό προηγούμενο για τους συμμάχους – νικητές του Α΄ και του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Αντί να ενισχυθεί η ασφάλεια των εθνικών μειονοτήτων και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ισότιμη συνύπαρξη των εθνικών ομάδων με διαφορετική θρησκεία μέσα στον ίδιο χώρο, στο ίδιο κράτος, οι σύμμαχοι συμφώνησαν με τους Νεοτούρκους ως προς το εξής : Με τη μεσολάβηση και έγκριση των νικητριών δυνάμεων στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο και τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923) συναίνεσαν στον πλήρη εκτουρκισμό της Ανατολικής Θράκης και της Μικρασίας του Αιγαίου.
Και πάλι το ίδιο συνέβη αργότερα με τους νικητές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, όπου συνεχίστηκαν οι αναγκαστικές εκτοπίσεις και η εξόντωση περίπου 2.000.000 , το οποίο αποτέλεσε για τη συνέχεια ένα καλό παράδειγμα για την μετέπειτα δίωξη περισσοτέρων ανθρώπων.
Η Τουρκική “Δημοκρατία” πάνω από τα θεμέλια που χτίστηκαν με τα οστά των μαρτυρικών λαών των Ελλήνων, Αρμενίων, Ασσυρίων, Κούρδων κ.ά. ποτέ δεν αποστασιοποιήθηκε από τους πολιτικούς υποκινητές και αυτουργούς των μαζικών σφαγών, Νεότουρκους – για τη δράση, τις μεθόδους και την “κουλτούρα” των οποίων θα είχε σήμερα πολλά να μας διηγηθεί ο αείμνηστος Μικρασιάτης καθηγητής – ιστορικός Νεοκλής Σαρρής – και να καταδικάσει τις εγκληματικές πράξεις τους. Επιπλέον, σε πολλούς από τους Νεότουρκους, οι οποίοι έλαβαν ενεργό μέρος στις επιχειρήσεις γενοκτονίας των λαών, μέσω της ειδικής οργάνωσης – συμμορίας που συνέστησαν, απονεμήθηκαν τα υψηλότερα αξιώματα του κράτους και μέχρι σήμερα στην Τουρκία τιμούν τη μνήμη τους.
Ξεκινώντας από τους Νεότουρκους η Μονοεθνική Τουρκία οδηγείται έτσι μέχρι σήμερα. Αυτό εκδηλώνεται μέχρι σήμερα στο επίπεδο της πολιτιστικής, εθνικο – πολιτικής καταπίεσης και θρησκευτικών διαφορών. Ρατσιστικά συνθήματα όπως «Η Τουρκία στους Τούρκους» μπορεί και σήμερα να δει κανείς σε εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας στην Τουρκία. Είναι ευχάριστο, ότι παρά την ποινική δίωξη και καταστολή Τούρκων διανοουμένων, υποστηρικτών των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων, αυτοί τα τελευταία χρόνια βρίσκουν το θάρρος να «σπάσουν» τα ιστορικά και κοινωνικά «ταμπού» και μνημονεύουν την εξόντωση των χριστιανικών λαών.
Υπάρχει δε, η πίστη και η ελπίδα, ότι θα θρηνήσουν μαζί μας και θα πορευτούν γρήγορα στη γραμμή ενάντια στη γενοκτονία και τις εκτοπίσεις. Από την άλλη πλευρά, και αυτό είναι παραδεκτό από όλους, το μεγαλύτερο μέρος της πολιτικής, στρατιωτικής και πνευματικής «ελίτ» – διανόησης – της Τουρκίας εξακολουθεί πεισματικά να αρνείται τα ιστορικά γεγονότα και δημόσια εκφράζει την ικανοποίησή της για την εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών στη χώρα τους.
Φαίνεται, ότι οι εκπρόσωποι των ανώτερων κύκλων απλά δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τι σημαίνει μια ανεπανόρθωτη απώλεια, όπως συνέβη με την εξάλειψη της πολυμορφίας των πολιτισμών. Δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσουν το μέγεθος της ζημιάς που προκλήθηκε από την εγκαθίδρυση με τη βία μιας Μονοεθνικής Τουρκίας, σταδιακά και μέχρι σήμερα και που βαρύνει την «πλάτη» της σημερινής τουρκικής κοινωνίας.
Η προσπάθεια που καταβάλλεται σήμερα από όλους τους εμπλεκόμενους λαούς που υπέστησαν τη γενοκτονία πρέπει να στέκει μακριά από αντίποινα και ρεβανσισμούς.Επίσης, δεν πρέπει να συνδέεται με ιδεολογικο – πολιτικά μανιφέστα, κομματικές φιλοδοξίες και στόχους κύκλων που το μόνο που επιδιώκουν είναι να καπηλευτούν το θέμα της γενοκτονίας πολιτικά και να αποπροσανατολιστεί η κοινή γνώμη από τη σημασία της καταδίκης για τις μελλοντικές γενιές.
Ωστόσο, θεωρείται απαράδεκτο το γεγονός, ότι νομοθετικοί και κυβερνητικοί κύκλοι στην Τουρκία αρνούνται οποιαδήποτε ανάμειξη στο θέμα της γενοκτονίας. Η αποτελεσματική πρόληψη της γενοκτονίας απαιτεί αναθεώρηση της ιστορίας του παρελθόντος. Η εξόντωση των χριστιανικών εθνοτήτων την περίοδο 1912 – 1922 αποτελεί το ειδεχθέστερο μαζικό έγκλημα του 20ού αι. το οποίο παραμένει ατιμώρητο και ως εκ τούτου μπορεί να χρησιμεύσει ως παράδειγμα προς μίμηση στο μέλλον.
Η καταδίκη των εγκλημάτων αυτών αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη βελτίωση των σχέσεων της Τουρκίας με την Ελλάδα, την Αρμενία και όλους τους γείτονές της και θα χρησιμεύσει ως μέσο σταθεροποίησης και εδραίωσης της ειρήνης στο Αιγαίο και το Νότιο Καύκασο. Η άρνηση από την πλευρά της κυβέρνησης στην Τουρκία διαχρονικά να αναγνωρίσει νομοθετικά και πολιτικά τη γενοκτονία προσβάλλει τη μνήμη των θυμάτων και την αξιοπρέπεια των απογόνων τους, οι οποίοι είναι αποφασισμένοι σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε να απαιτήσουν να καταδικαστεί η γενοκτονία από ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα.
Ελπίζουμε, ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας – η οποία Γερμανία συναίνεσε με τη συμμαχία της με την Τουρκία και τη στάση της κατά το διάστημα 1912 – 1922 να διαπράξει τα εγκλήματα αυτά – αλλά και οι άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα στηρίξουν τις πρωτοβουλίες των Ελλήνων, των Αρμενίων, των Αραμαίων/Ασσυρίων, των Κούρδων, αλλά και των Τούρκων δημοκρατών, οι οποίες θα συμβάλλουν στην υπόθεση της διατήρησης της μνήμης των βασανισμένων θυμάτων και στη μελέτη της γενοκτονίας με επιστημονικούς όρους σε ότι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Σε αυτό το πλαίσιο χρειάζεται κατά τη γνώμη μας μια κοινή προσπάθεια με τη συγκέντρωση των πληροφοριών και όλου του υλικού της γενοκτονίας στην τουρκική και κουρδική γλώσσα – περίπου το 40% του πληθυσμού της Τουρκίας σήμερα είναι κουρδικής καταγωγής – κατάλληλο για ανάγνωση και μελέτη για δραστηριότητες στις αίθουσες διδασκαλίας στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να εδραιωθεί κοινή συνείδηση στην Τουρκία, ότι η μαύρη σελίδα της γενοκτονίας πρέπει να εξαλειφθεί με την δική τους στάση από την ιστορία της χώρας και να αποτελέσει παράδειγμα προς αποφυγή στο μέλλον …
